Lees de Bijbel niet te letterlijk

Letterlijk?
Moet deze profetie zo letterlijk worden opgevat? Geldt dat voor alle oudtestamentische profetieën die nog niet vervuld (lijken te) zijn? En voor alle teksten in het NT die over de toekomst gaan?
Veel bijbelgetrouwe christenen beantwoorden deze vragen bevestigend. Steeds meer (christelijk) gereformeerden doen dat ook, ervan overtuigd dat de Bijbel letterlijk moet worden gelezen. Wie dat niet doet, leest de Bijbel met een gekleurde bril, zeggen zij. Naar het oordeel van sommigen is het nog erger: die doet afbreuk aan het betrouwbare Woord van God. Het is de moeite waard om nader te bekijken hoe (letterlijk) de Bijbel moet worden gelezen. In dit artikel wordt dat toegespitst op de bouw van de tempel.

De derde en vierde tempel
Heel wat christenen gaan nog een stap verder dan de rabbijn: er zullen nog twee tempels gebouwd worden. De overtuiging leeft dat de bouw van de eerste tempel aanstaande is. Die zal worden gebouwd nadat Christus zijn gemeente heeft opgenomen. Dat moment moet nabij zijn, omdat de vijgenboom, Israël, nieuwe blaadjes heeft gekregen (in 1948). Het geslacht dat dit heeft meegemaakt zal niet voorbijgaan, voordat dit geschiedt (Matteüs 24:32-35).
In de tempel die dan in Jeruzalem gebouwd zal worden, zal de antichrist plaatsnemen. Dat wordt o.a. ontleend aan 2 Tessalonicenzen 2:4. Deze tempel kan echter niet de prachtige tempel uit Ezechiël zijn, waarin de Here plaatsneemt. Die zal worden gebouwd na de periode van de antichrist, als het vrederijk is gekomen en de Here Jezus te Jeruzalem regeert.
Zet uw bril af en lees de Bijbel letterlijk, is de boodschap. Blijf niet gevangen zitten in uw traditie, maar durf eerlijk te luisteren naar wat God zegt. Dan kunt en mag u er niets anders meer van maken.
Dat kan aantrekkelijk klinken, maar is het juist? Zo lijkt het dat de Bijbel letterlijk wordt gelezen, maar in werkelijkheid gebeurt het door een gekleurde bril.

De tempel in 2 Tessalonicenzen
In 2 Tessalonicenzen 2:4 gaat het over de mens der wetteloosheid. Hij verzet zich tegen en verheft zich boven God. Hij geeft zichzelf uit voor god. Dit toppunt van de afval brengt Paulus tot uitdrukking door te zeggen dat hij zich zal zetten in de tempel Gods. Daarmee bedoelt de apostel de tempel in Jeruzalem. Wie daarin binnen ging, pleegde heiligschennis. Dat was al meer dan eens gebeurd en kon voor de lezers dienen als illustratie van de goddeloosheid van de wetteloze.
Wie denkt dat dit betekent dat de tempel in Jeruzalem zal moeten worden herbouwd omdat dit woord anders niet uitkomt, leest te letterlijk. Die leest door een verkeerde bril, met voorbijzien van de bedoeling van (dit gedeelte in) 2 Tessalonicenzen.
2 Tessalonicenzen 1 en 2 vormen één geheel. In deze hoofdstukken uit Paulus zijn vreugde over de volharding van de gemeente in de verdrukkingen. Hij bemoedigt hen met het uitzicht op de komst van de Here. Dan zullen de rollen worden omgedraaid: de verdrukkers zullen worden verdrukt, terwijl de gelovigen verkwikking zullen ontvangen door de vereniging met Christus. Hij wijst er echter op dat het nog niet zover is, want eerst moet de wetteloze nog komen. Hij zal zich zetten in de tempel. Dat wordt gezegd om te illustreren dat hij als God wil zijn. De Here Jezus zal hem echter bij zijn komst uitschakelen en de gelovigen zullen de heerlijkheid van de Here Jezus Christus verkrijgen. Daartoe zijn ze verkoren en geroepen.

De tempel in Ezechiël
Ezechiël is een visionair profeet die in de tijd van de Babylonische ballingschap het Woord van God verkondigt. In de hoofdstukken 8-11 beschrijft hij het vertrek van de heerlijkheid des Heren, waarvan de ballingschap het gevolg is. De Here keert echter terug, en met Hem zijn volk. Dat betekent herstel van Israël, van Jeruzalem en de tempel. In Ezechiël 40-48 wordt dat uitvoerig beschreven. Is de terugkeer uit de ballingschap en de herbouw van de tempel de vervulling van deze profetie? Het kan een vervulling worden genoemd, want in de volledige vervulling zal de beschreven heerlijkheid zichtbaar moeten worden. Daarom wordt dit gedeelte dikwijls uitgelegd als een profetie van de bouw van de derde (of vierde) tempel.
Net als rabbijn Brodman verbinden sommige christenen die bouw aan de komst van de Messias, maar zij doen dat aan zijn tweede komst.
Tegen deze uitleg is in de gereformeerde traditie altijd ingebracht dat het offer van Christus in de plaats van de tempeldienst is gekomen. Die uitleg lijkt te passen in de zogenaamde vervangingsleer: de kerk is in de plaats van Israël gekomen.
Betekent afstand van deze leer ook dat afscheid wordt genomen van de overtuiging dat Christus in de plaats van de tempel is gekomen? Zal de tempel worden hersteld en de offerdienst (op een bepaalde manier) worden hersteld? Ik meen dat het NT dit weerspreekt. Ik denk aan de uitdrukking dat Christus meer dan de tempel is. In Hem is God met ons. Hij bouwt Gods tempel, een geestelijk huis met levende stenen (1 Petrus 2). Als die tempel klaar is, zal Hij komen. Dan daalt het nieuwe Jeruzalem uit de hemel. Daar is geen tempel, omdat de Here haar tempel is, en het Lam. In deze profetie uit Openbaring 21 weerklinkt Ezechiël 40-48. Zo wordt de profetie vervuld.
Men zou kunnen zeggen: niet letterlijk maar geestelijk. Het is beter te zeggen: anders letterlijk dan vaak wordt gedacht.

Wie Ezechiël 40-48 opvat als een profetie van de bouw van de derde (of vierde) tempel in Jeruzalem leest deze profetie te letterlijk. Die leest verkeerd letterlijk. Het gaat in dit visioen om de heerlijkheid van God voor Israël, en in zijn volk voor alle volkeren. Daarom is het juist om deze profetie met de komst van de Messias te verbinden. Brodman denkt dat Hij nog moet komen. Wie gelooft dat Hij al is gekomen, gaat anders lezen. Dan is het deksel van het OT af en wordt het vanwege de gekomen Here als een nieuw testament gelezen. Zijn komst is alles bepalend, voor Israël en de andere volkeren. Dat wordt niet goed gezien door wie de Bijbel te letterlijk leest.

Het tekort van het Nieuwe Testament
Miskotte gebruikte de uitdrukking: het tegoed van het OT, om daarmee aan te duiden dat voor God het leven van de mens op aarde belangrijk is. Hij noemt daarbij onder andere erotiek en politiek. Deze uitdrukking wordt door gereformeerde uitleggers echter toegepast op de vervulling van Gods beloften voor Israël.
Zo zou Jezus in de gelijkenis van de vijgenboom (Matteüs 24:32-35) over het herstel van Israël hebben gesproken. Dan moet de toekomstprediking van Jezus in Matteüs 24 in vervulling gaan in en vanaf de stichting van de staat Israël, het begin van Israëls herstel. Wie letterlijk leest, kan volgens chiliasten niet tot een andere conclusie komen. Van de toekomst hebben zij een blauwdruk ontworpen: opname van de gemeente, de grote verdrukking, met de antichrist als god in de (derde) tempel in Jeruzalem, de terugkeer van Christus en zijn gemeente, het vrederijk met de vierde tempel.
Steeds meer gereformeerde theologen nemen elementen uit dit schema over, zonder er (zich) rekenschap van te geven wat de consequenties daarvan zijn. Ik denk met name aan de identificatie van Israël met de vijgenboom. Soms worden die twee in de Bijbel geïdentificeerd. Maar de gelijkenis van de vijgenboom doet helemaal niet aan Israël denken. Jezus geeft met deze gelijkenis antwoord op de vraag naar de relatie tussen de verwoesting van de tempel en zijn komst. Die verwoesting zal geschieden tijdens de generatie die op dat moment leeft. Ze staat in nauw verband met zijn komst. Ze is een teken van de zomer, van de brandende hitte van het oordeel dat een aspect van zijn komst is. De Here is nabij en komt met spoed. Maar niemand weet wanneer Hij komt. Daarom: waakt! Dat was toen en is nu de boodschap.

Wie anders omgaat met de gelijkenis van de vijgenboom kan denken dat hij haar letterlijk leest. Die leest haar echter verkeerd letterlijk, niet letterlijk. Die leest haar als uitdrukking van het tegoed van het OT. Die loopt echter (meer dan) het risico dat dit het tekort van het NT wordt. Het tekort van het NT is ten diepste het tekort van Christus. In het geloof dat Hij ons God doet kennen, moeten we leren het Woord van God te lezen. We moeten ons telkens realiseren dat we een tekst of gedeelte moeten lezen in het verband. Daarbij gaat het vooral om lezen in het grote verband: vanuit Christus. Laten we de Bijbel niet te letterlijk lezen, niet anders letterlijk dan God het bedoelt.

D. Visser
(Dr. D. Visser is predikant van Broeksterwoude (Petrusgemeente))

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen