Een voorstem zonder gevolgen?

De contacten met de NGK werden voortgezet, ook toen dezen eind jaren zestig buiten het verband van de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) terechtkwamen. De Ned. gereformeerden gaven elkaar veel vrijheid. De samensprekingen met hen verliepen toen makkelijker dan met de ‘vrijgemaakten’ met hun exclusieve kerkbesef. Over de toe-eigening van het heil publiceerden zij een gemeenschappelijke verklaring. Daarin werd naast grote overeenstemming een verschil in traditie en accenten aangegeven. In de jaren zeventig overheerste echter het besef van gemeenschappelijkheid. De contacten verliepen ontspannen, en er was aanleiding tot denken over kerkelijke eenheid. Inmiddels lijkt die verder weg dan ooit.

Drie punten
Prof. Maris, wat is er uws inziens in de NGK gaan veranderen?
“In de jaren tachtig kristalliseerden allerlei zaken zich uit. De chr. gereformeerden uitten in de samensprekingen hun zorgen over vooral drie punten. Allereerst over de binding aan de belijdenis, die in het Akkoord van Kerkelijk Samenleven, de Ned. gereformeerde ‘kerkorde’, niet zonder vrijblijvendheid was. Vervolgens over de prediking, met name over de functionering van de belijdenis inzake de toeeigening van het heil. Tot slot kwam in die jaren op de Landelijke Vergadering al een rapport op tafel dat de schriftgegevens ten aanzien van alle ambten behandelde. Destijds nam men dat niet helemaal voor zijn rekening. De Ned. gereformeerden gingen voorlopig alleen verder met de bezinning op de vrouwelijke diaken. Toen al riep dit rapport bij de chr. gereformeerden grote vragen op. Zolang de NGK geen besluiten namen, bleef het daarbij. Nadat de Landelijke Vergadering in 1994 het diakenambt openstelde voor de vrouw, kwamen deze bedenkingen nadrukkelijker aan de orde. Het voornaamste gesprekspunt bleef wel de prediking.
Deze drie zaken maakten de sfeer in de samensprekingen moeilijk, en soms vervelend. Daar denk ik met verdriet aan terug. Gezamenlijk zijn de Ned. gereformeerde commissie en ons deputaatschap toen tot de conclusie gekomen dat we niet verder kwamen. De gesprekken werden onvruchtbaar. Met name op het punt van de prediking bleek steeds minder affiniteit.”
Ook al woog de prediking het zwaarst, in de plaatselijke context spitsen de tegenstellingen zich vaak toe op de kwestie van de invoering van vrouwelijke ambtsdragers. Wat zijn daar uw bezwaren tegen?
“Voor de duidelijkheid: ik ben met name tegen de uitkomst van de bezinning in de NGK. Zij hebben de Schrift willen laten spreken, naar ik geloof met de oprechte bedoeling deze uit te laten spreken. Vervolgens kwamen ze tot de conclusie dat een beslissing eigenlijk niet goed mogelijk was op de manier waarop zij de Bijbel lazen. Toch namen zij de beslissing de ambten voor de vrouw te openen. Een aantal bijbelteksten schakelden zij daarbij uit als cultureel bepaald. Dat vinden wij te gemakkelijk. Onze culturele context heeft een zware stem gehad in de besluitvorming.”

Geschenk
Juist in de samenwerkingsgemeenten kan deze besluitvorming plaatselijk spanningen oproepen. De synode heeft over deze gemeenten altijd gesproken als “een geschenk van God”. Ziet u dat ook zo?
“Zo is de totstandkoming destijds beleefd. Je doet geen recht aan de geschiedenis als je het ontstaan in een ander licht wilt zetten. Deze gemeenten zijn de weg naar eenheid gegaan in de overtuiging dat de Here deze geopend had. De synode heeft de gemeenten keer op keer aangespoord contact te zoeken. Na een lang traject is uiteindelijk de vrucht geoogst. Het is dus niet goed te zeggen dat er iets verkeerd is gegaan. Wél heeft het problemen opgeleverd.”

Vernauwde blik
Sommige van deze samenwerkingsgemeenten laten zich uit in termen dat “kerkenraad en gemeente” tot de overtuiging zijn gekomen dat de toelating van vrouwen tot alle ambten “bijbels verantwoord” is. Op mij komt het over als een kerkelijke krachtterm, een soort machtswoord. Wat denkt u als u dat soort dingen leest?
“De afspraken binnen ons kerkverband maken het onmogelijk dat deze gemeenten iets met deze uitspraak doen. Eigenlijk kun je het niet maken om dergelijke uitspraken te doen. De synode is op een zorgvuldige manier tot besluitvorming over vrouw en ambt gekomen. Als kerken daar iets op tegen hebben, moeten ze het aan de orde stellen in de kerkelijke weg van een bezwaarschrift.
Feitelijk zijn het slechts kreten. Zo ken ik er nog wel een paar. Ik kan me voorstellen dat een kerkenraad na een bezinningstraject tot een dergelijk standpunt komt. Hebben ze het over ‘en de gemeente’ dan stelt dat weinig voor. Ik betwijfel of een hele gemeente zich een gefundeerd oordeel heeft gevormd over het traject dat de synode tot deze besluitvorming gebracht heeft.”
De samenwerkingsgemeenten willen voor het overgrote deel de eenheid in de CGK niet op het spel zetten. In het Ned. gereformeerde blad Opbouw zeggen diverse woordvoerders te wachten tot de CGK “ook zover zijn”. Voelt u zich ook bijna achterlijk als u dergelijke opmerkingen leest?
“Nee, ze getuigen eerder van een vernauwde blik. De Ned. gereformeerden worden zo wat gemakkelijk tot maatstaf gemaakt voor wat er zou moeten gebeuren. Wat in het geding is, is de gehoorzaamheid aan de Schrift.”

Houdbaarheidsdatum
Als de chr. gereformeerden in deze gemeenten – en elders ook wel – slechts omwille van de eenheid niet overgaan tot de benoeming van vrouwelijke ambtsdragers, als het een kwestie is van kerkelijke trouw of iets dergelijks, wat is daarvan de houdbaarheidsdatum?
“De houdbaarheidsduur van een dergelijke basis is niet zo lang. Laten ze zich daarom rekenschap geven van er in het kerkverband is afgesproken en waarom.
Het verstaan van de Schrift is hier in het geding. We moeten aan dit punt dan ook geen houdbaarheidsdatum verbinden. In de kerk hebben wij samen te luisteren naar de Schrift. Wie toch meent dat het rechte spoor een ander is, heeft de plicht het kerkverband van het juiste van zijn standpunt te overtuigen. We zijn op de grondslag van Schrift en belijdenis aan elkaar gegeven en verbonden. Daarop moeten we elkaar aanspreken. Ik verwacht dat dit mogelijk is en blijft.”
Enerzijds zijn er de chr. gereformeerde regels waarvan niemand verwacht dat ze binnen tien, vijftien jaar zullen veranderen, anderzijds de Ned. gereformeerden die steeds minder lijken op wie ze waren. Zijn de samenwerkingsgemeenten door de, directe of indirecte, druk die van Ned. gereformeerde zijde uitgaat, niet een tikkende tijdbom binnen de CGK?
“Is er werkelijk sprake van druk? Ik proef bij de Ned. gereformeerden in de meeste samenwerkingsgemeenten eerder veel begrip voor het feit dat ze ook te maken hebben met de chr. gereformeerde afspraken.”
In ieder geval gaat er een indirecte druk uit als Ned. gereformeerden zich inperken in hun vrijheid en vaak ook verlangens ter wille van chr. gereformeerde afspraken.
“Je merkt dat ik me probeer te ontworstelen aan de dwingende logica van de vraagstelling. Natuurlijk kan ik me voorstellen dat er een problematische situatie kan ontstaan. Maar uiteraard blijven de chr. gereformeerden gebonden aan de synodale besluitvorming. Dat is een kwestie van broederlijke binding. Iedereen wist dat toen men overging tot nauwere samenleving.”

Cosmetisch
Diverse kerkenraden lijken tamelijk inventief te zijn in het omgaan met de chr. gereformeerde afspraken. Bijvoorbeeld in Groningen-Haren, waar chr. gereformeerde ouderlingen dienst doen met vrouwelijke diakenen. De samenwerkingsgemeente van Nieuwegein zinspeelt in Opbouw op “de uitzonderingspositie” die op de gemeente van toepassing zou zijn. Is dat een gegronde gedachte?
“Haren is een apart geval, omdat het een afzonderlijke Nederlands gereformeerde kerk vormt binnen het grote chr. gereformeerde geheel. Maar het is een zaak van de classis daar de vinger bij te leggen.
Vaker zie je dat Ned. gereformeerde vrouwelijke ambtsdragers geen dienst doen in gemeenschappelijke diensten. Dat is een nogal cosmetische oplossing, uiterst pragmatisch.
De broeders in Nieuwegein hebben blijkbaar iets gemist. De synode van 2001 heeft uitdrukkelijk vastgesteld dat samenwerkingsgemeenten geen uitzondering vormen op de besluitvorming.
Ik ben echt ongelukkig met de Ned. gereformeerde besluiten. Men wist ook wat men daarmee de samenwerkingsgemeenten aandeed. Onze laatste synode heeft deputaten opdracht gegeven een weg te zoeken met de Ned. gereformeerde commissie voor samensprekingen. Daar zullen wij ons binnenkort bezinnen op de positie van de samenwerkingsgemeenten. Ik verwacht dat wij daar tot aanbevelingen komen die over en weer het kerkverband serieus zullen nemen.”

Grens
Wat gebeurt er als een (samenwerkings)gemeente overgaat tot de benoeming van vrouwelijke ambtsdragers? Komt daar de grens van het kerkverband in zicht?
“Die grens komt niet speciaal in zicht rond de kwestie van de vrouw in het ambt. In het geding is de manier waarop wij omgaan met de besluitvorming van kerkelijke vergaderingen. Alle ambtsdragers hebben daaraan trouw beloofd. Alle gemeenten hebben zich daaraan te houden. Nu is het geen kwestie van ‘als je dat niet doet, wip je over de rand’. Maar als een gemeente revolutie wil plegen, is dat een grote domheid. Ik kan het niet anders noemen. Zo’n gemeente zal door de classis tot de orde worden geroepen. En het moet duidelijk zijn dat een dergelijke situatie niet zo kan blijven. Gemeenten kunnen zichzelf niet in een uitzonderingspositie plaatsen, het kán gewoon niet.”
Wat voor toekomst ziet u voor de samenwerkingsgemeenten binnen de CGK?
“De toekomst is best spannend. Ik hoop dat wij op een constructieve manier met de NGK in gesprek kunnen blijven. Maar er liggen moeilijke hobbels. Een wat nieuwere ligt in de openheid in de NGK voor de charismatische beweging, met uitstraling naar chr. gereformeerden en vrijgemaakten. Vanuit de gereformeerde belijdenis zijn daarbij nogal wat kritische vragen te stellen.
De vorming van samenwerkingsgemeenten is een zaak geweest waar sommigen de adem bij hebben ingehouden. Blijft het te overzien? Is de situatie in de hand te houden? Niet dus. In de kerk hoeft ook niet alles onder onze ultieme controle te staan! Maar ze zijn de weg gegaan vanuit de róeping tot eenheid én in trouw aan het eigen kerkverband. De toekomst moet je stap voor stap ingaan. Verdere profetieën doe ik niet. We moeten vooral dicht bij de Here en dicht bij elkaar blijven. Het gaat om de gehoorzaamheid aan Hem.”

Niels van Driel

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen