Internet en seksverslaving (1)

Het Nationaal Informatie en Preventiebureau Seksverslaving (NIPBS) kwam met het schokkende cijfer dat 5 tot 6% van Nederland seksverslaafd is. Voor een kerkelijke gemeente van 400 leden betekent dit dat er ongeveer 22 leden seksverslaafd zijn. Het is de vraag of seksverslaving binnen de kerk evenveel voorkomt als daarbuiten. De Amerikaanse predikant Bill Perkins stelt in zijn boek ‘Als mannen de verleiding weerstaan’, dat 50% van alle christenmannen verslaafd is (of geweest is) aan seks. Ook de diverse hulpgroepen bij christelijke hulpverleningsinstanties laten zien dat dit probleem ons niet voorbij gaat en zeker niet gebagatelliseerd moet worden.
Eén van de belangrijkste oorzaken voor dit hoge percentage seksverslaafden noemt het NIPBS de gemakkelijke en anonieme manier waarop pornografisch materiaal verkrijgbaar is.

Wat is verslaving?
Het is populair om bij deze problematiek te spreken in termen van verslaving. Ons inziens is het de vraag of dat juist is. Bij verslaving aan middelen, zoals alcohol, drugs en/of medicijnen wordt gesproken over verslaving als er sprake is van lichamelijke en psychische afhankelijkheid.
Lichamelijke afhankelijkheid blijkt bijvoorbeeld bij alcohol uit het feit dat het lichaam sterk reageert op het stoppen van het gebruik. Er ontstaan onthoudingsverschijnselen zoals het beven van de handen (tremor), misselijkheid, braken. Bovendien is er steeds meer alcohol nodig om het gewenste effect te bereiken. Dit leidt tot toename van het gebruik en kan vervolgens tot lichamelijke schade leiden.
De psychische afhankelijkheid bestaat onder meer daaruit dat men bijvoorbeeld spanningen alleen nog maar kan hanteren door het gebruik van het middel. Het gebruik van het middel gaat een centrale rol spelen in het leven, relaties komen daardoor op de tweede plaats te staan. Sociaal raakt iemand met een verslaving in een isolement. Dit kan zich uiten op het gebied van relaties, werk, sociale contacten, opleiding en financiële problemen.

Wat is seksverslaving?
Bij seksverslaving gaat het voornamelijk om een kortstondige lustbevrediging door zelfbevrediging met een pornografisch plaatje waardoor even een vervelend gevoel wordt weggewerkt. Even ontsnappen uit de rauwe realiteit. En voor wie is dat nu een probleem? Leidt het nu echt tot schade, en welke schade dan wel? Schade aan de relatie? Schade aan de ziel? Schade aan de portemonnee?
In vergelijking met alcohol- en/of drugsverslaving is er bij seksverslaving geen sprake van (ernstige) lichamelijke schade door zelfbevrediging. Er kan echter wel gesproken worden van lichamelijke gevolgen. Voor en tijdens de zelfbevrediging maakt het lichaam adrenaline en dopamine aan. Dit zijn stoffen in de hersenen die zorgen voor een prettig gevoel en kunnen verslavend werken. Deze lichamelijke component verklaart deels de strijd die seksverslaafden ervaren tussen het niet willen en het toch doen.
Daarnaast heeft het gedrag een psychische component. In de praktijk betreft het vaak personen met een laag zelfbeeld die moeite hebben om goed met hun spanningen om te gaan. Door het bezoeken van pornografische sites en de zelfbevrediging die daar vaak mee gepaard gaat, ontsnapt men even uit de realiteit. Vaak wordt als direct en kortdurend effect een gevoel van genot en tevredenheid beschreven. Pas later ontstaan schuldgevoelens over het gedrag en het, vaak tijdelijke, besef dat het gedrag geen oplossing biedt voor gevoelens van onvrede, of het lage zelfbeeld dat bestreden wordt.
Een derde gevolg, dat ook beschreven wordt bij een verslaving aan middelen, is het sociaal isolement. Bij seksverslaving uit zich dat in maatschappelijke en relationele problemen.
Maatschappelijke problemen worden veroorzaakt door de realiteit dat het aantal uren dat men besteedt aan de verslaving in de loop der tijd toeneemt. Een goed voorbeeld hierbij is een man die meer dan de helft van zijn arbeidstijd surfte op internet. Het is dan voorspelbaar dat iemand daardoor maatschappelijk gezien in de problemen komt.
Relationele problemen ontstaan mede door de vele uren alleen bezig zijn met de verslaving. Hierdoor blijft er minder tijd over voor relaties, zowel binnen als buiten het huwelijk, gezin of familie. De relatie tussen man en vrouw komt door een seksverslaving onder druk te staan.
Uit bovenstaande beschrijving blijkt dat er een aantal overeenkomsten zijn tussen verslaving aan middelen en wat seksverslaving wordt genoemd. In plaats van verslaving kan echter ook gesproken worden van het verlies van controle over het gedrag of seksueel grensoverschrijdend gedrag. Met dat laatste wordt gedrag bedoeld dat moreel gezien over grenzen gaat, zonder dat direct gesproken kan worden van veelvuldig of verslaafd gedrag. In het kader van dit onderwerp kan dan gedacht worden aan het af en toe bezoeken van erotische sites, bijvoorbeeld uit nieuwsgierigheid.

Seksverslaving en internet
De wereld ligt voor je open met internet. Het wereldwijde web is voor iedereen toegankelijk. Op hele jonge leeftijd kunnen kinderen en jongeren gebruik maken van internet. Daarbij leert de ervaring dat jongeren nogal eens meer bedreven zijn in het gebruik van dit medium dan hun ouders. Zij groeien ermee op. Van sociale controle is nauwelijks sprake.
Voor ouders is het belangrijk te beseffen met welke beelden jongeren, ongevraagd en onverwacht, geconfronteerd kunnen worden. De gevolgen op de lange termijn van een verwrongen beeld van seksualiteit op jonge leeftijd verkregen, moet hierbij niet onderschat worden. Het is belangrijk als ouders samen na te denken of een open internetverbinding wel verantwoord en nodig is.
Chatten via internet is een dagelijks terugkerend fenomeen. Je kunt je voordoen zoals jij dat wilt. Je hebt geen gezicht. Volstrekt anoniem kan je met iedereen nadenken over de meest interessante maar ook over de meest bizarre thema’s en met alle mogelijke vormen van seksualiteit (en geweld) worden geconfronteerd. Anoniem wordt er tweedimensionaal aan al je wensen voldaan. Die anonimiteit maakt het gemakkelijker toe te geven aan het verslavende gedrag. Verder speelt een rol dat je anoniem macht uit kan oefenen op de ander. Een vrouw kan je manipuleren zoals jij dat wilt en je klikt door tot je de vrouw hebt gevonden die voldoet aan jouw wensen. Jij bent de baas in jouw wereld van illusie.

Snelle bevrediging
We leven in een cultuur die gericht is op het snel bevredigen van behoeften. In de kerk en daarbuiten. Het moet zo geregeld worden zoals jij dat graag wilt en graag direct. Gevoelens van onlust moeten snel kunnen worden weggewerkt. Voor velen die lijden aan een verslaving zijn onlustgevoelens moeilijk te verdragen. Bevrediging aan de hand van beeldmateriaal voorziet daarin heel snel en efficiënt. Dr. Victor Cline, deskundige op het gebied van psychologische effecten van pornografie, zegt dat de door porno veroorzaakte zelfbevrediging sociale problemen aanwakkert. ‘Het kan antisociale seksuele fantasieën voortbrengen, die zich vasthechten in iemands geest en hem voortdurend achtervolgen en opwinden. Wanneer een man zichzelf bevredigt naar aanleiding van bepaalde afbeeldingen, onderwerpt hij zich, zonder zich daarvan bewust te zijn, aan een zeer krachtige leerervaring, die ‘geconditioneerde zelfbevrediging’ wordt genoemd. Deze kan hem op den duur ertoe aanzetten de afgebeelde handeling uit te voeren. Dit kan hij zich aanleren zonder zich te realiseren waar hij mee bezig is’. (‘Bedreigde Hartstocht’, Laurie Hall, pag. 126). Hiermee wordt bedoeld dat sites zo zijn ingericht dat het heel makkelijk is om bijvoorbeeld door te klikken naar sites waarop kinderporno staat en allerlei buitenissige vormen van seksuele activiteiten. Hierdoor worden bij de kijker allerlei fantasieën opgeroepen die zich in zijn hoofd gaan vastzetten. In het seksuele verkeer met zijn vrouw gaan deze fantasieën een rol spelen. Het gevolg kan zijn dat het eigen seksuele leven niet meer voldoet en men geneigd is door te gaan met het zoeken naar opwindende internetsites. Zo komt er een vicieuze cirkel op gang die kan leiden tot het zoeken naar steeds extremere vormen van seksualiteit op internet en een steeds grotere verwijdering van de eigen partner. Om hieruit los te komen is het stoppen met surfen echt noodzakelijk.

Man en vrouw verschillen
Tot nu toe lijkt het zo te zijn dat deze vorm van seksueel gedrag meer bij mannen voorkomt dan bij vrouwen. Veelal wordt ervan uitgegaan dat de beleving van seksualiteit tussen mannen en vrouwen onder meer daarin verschilt dat mannen seksuele lust kunnen beleven zonder intimiteit. Bij vrouwen is seksualiteit meer ingebed in de intimiteit van een relatie. Mannen zijn meer gericht op zichzelf en hun prestatie. Daar komt bij dat mannen in de regel weinig met elkaar praten over gevoelens. Mannen lijken in die zin eenzamer te zijn dan vrouwen. Door bezig te zijn met pornosites en internet wordt de seksualiteit verder losgemaakt van intimiteit. Mannen raken verslingerd aan de fantasiewereld die ze aangeboden wordt bijvoorbeeld via erotische sites. Als de vrouw achter dit gedrag van haar partner komt loopt dit altijd uit op een vertrouwensbreuk. Vaak voelt een vrouw zich in seksueel opzicht tekortschieten, omdat zij seksualiteit verbindt met intimiteit. De relatie komt onder grote druk te staan. De schade in de relatie is dan ook groot en vereist van beide kanten veel inzet om tot herstel te komen.

Slot
Seksverslaving gaat de kerkelijke gemeenten niet voorbij. Seksverslaving leidt tot lichamelijke, psychische en sociale problemen en maakt veel kapot, zowel in het leven de verslaafde als in zijn directe omgeving. Zonder hulp van buiten is dit gedrag niet te doorbreken. In het volgende artikel staan we stil bij de mogelijkheden van pastorale zorg.

Harrie Fokkens en Antonie van Schothorst

(Harrie Fokkens is 10 jaar werkzaam bij Eleos als psychotherapeut en heeft 5 jaar ervaring als groepspsychotherapeut voor groepen mannen met seksueel grensoverschrijdend gedrag. Heeft u vragen naar aanleiding van dit artikel, dan kunt u Dhr. Fokkens bereiken via nr. 038-4230300 (Eleos, vestiging Zwolle). Antonie van Schothorst is gemeentelid van de Christelijke Gereformeerde Kerk te Utrecht-West en is in opleiding tot arts.)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen