Op je netvlies gebrand (Internet en seksverslaving 3)

Een situatieschets
Karel is 35 jaar. Hij is getrouwd en heeft drie kinderen die nu tien, acht en twee jaar oud zijn. Karel is getrouwd met Evelien. Evelien is zes jaar jonger. Wat haar destijds trok aan Karel was dat hij zo vrolijk was en onbezorgd leek. Hij besteedde veel aandacht aan haar, ook in het begin van het huwelijk. De laatste twee jaren, eigenlijk na de geboorte van de jongste, is hij zich steeds meer terug gaan trekken. Soms klaagt hij over de drukte van de drie kinderen.
Op een avond ziet ze Karel op internet bezig terwijl hij naar seksbeelden kijkt. Hij klikt het vlug weg. Evelien schrikt hiervan en vraagt Karel wat hij aan het doen is. Karel zegt dat hij per ongeluk een verkeerde site opende. Hiermee probeert hij Evelien gerust te stellen.
Een paar weken later vertelt Karel dat hij het moeilijk heeft met zichzelf. Zijn baan eist veel. En hij heeft gemerkt dat hij spanning ontlaadt door te surfen op pornosites. Hij schaamt zich ervoor en weet zich geen raad. Evelien is boos omdat Karel zijn toevlucht neemt naar pornosites. Toch is ze ook opgelucht omdat Karel er zelf over is gaan praten. Maar hoe nu verder?

Gedragsverandering
In het eerste artikel hebben we laten zien wat een verslaving is aan de hand van het voorbeeld van een alcoholverslaafde. Dit voorbeeld kunnen we goed doortrekken om te laten zien wat er in de behandeling van een verslaafde nodig is.
Als er sprake is van onmatigheid in het gebruik alcohol dan is de behandeling gericht op het stoppen van het gebruik, dan wel het leren op een zodanige wijze te gebruiken dat gecontroleerd (sociaal acceptabel) wordt gedronken. Of dat laatste voor een alcohol verslaafde is weggelegd, daarover verschillen de meningen.
In het eerste artikel hebben we gesteld dat bij seksverslaving er sprake is van het steeds overgeven aan ongewenst gedrag, waarbij men steeds meer de controle over zichzelf verliest, steeds meer tijd spendeert aan het gedrag en de sociale gevolgen steeds ernstiger worden.
In de hulpverlening, hoe die ook geboden wordt, moet het gaan om het leren beheersen van seksueel grensoverschrijdend gedrag, liet doel is het stoppen met het gedrag. Dat stoppen is van belang omdat, in tegenstelling tot gecontroleerd alcoholgebruik, er sprake is van moreel verwerpelijk gedrag dat de relatie tot God, de naaste (partner), en niet in de laatste plaats tot jezelf onder druk zet.
Mannen die willen stoppen met het grensoverschrijdende gedrag hebben vaak grote moeite met het loslaten van de beelden die ze hebben opgeslagen. Het kost hun grote moeite zich weer geheel te kunnen richten op hun relatie. De beelden staan als het ware gebrand op hun netvlies. Het zal duidelijk zijn dat dit ook voor de vrouw, als partner, grote consequenties heeft. Haar vertrouwen in de man is vaak ernstig aangetast nadat een man zijn seksuele 'over grenzen' gedrag heeft (moeten) bekennen. In de seksualiteit komt de intimiteit tussen man en vrouw tot een hoogtepunt. Ook op andere (intieme) gebieden ontstaat er bij de partner twijfel aan de oprechtheid van haar man en zijn eerlijkheid. Voor de man is het van groot belang dat hij beseft welke gevolgen zijn gedrag heeft op het vertrouwen dat zijn vrouw in hem heeft. Er is sprake van een kwetsuur op het meest intieme gebied dat man en vrouw met elkaar delen en dat de vrouw terecht beschouwde als iets exclusiefs tussen naar en hem. Nu dit niet zo bleek te zijn wordt van de man verwacht dat hij begrip heeft voor de, soms ook seksuele, moeiten die hieruit voortvloeien bij de vrouw. De indruk is dat mannen geneigd zijn te snel over dit punt heen te stappen. Daarin doen zij dan tekort aan de ernst van hun gedrag. Ook voor deze gevolgen dient de man de verantwoordelijkheid ten volle te nemen en zijn vrouw te respecteren in haar worsteling in het (opnieuw) beleven van intimiteit en seksualiteit.

Motieven
De motieven voor de mannen om in hulp te komen zijn vaak extrinsiek (van buitenaf) bepaald. Ze kloppen aan voor hulp omdat hun vrouw, de pastor, de familie meldt dat het zo niet langer gaat. Soms is het motief dat er grote schulden zijn ontstaan. 'Je gaat nu hulp zoeken, anders ga ik scheiden'. Het is de kunst om dit motief om te buigen naar een motief dat meer van binnenuit komt. Dat wil zeggen dat de therapie er in de eerste plaats op uit is om de mannen te laten inzien dat ze zelf de verantwoordelijkheid dienen te nemen voor hun gedrag en de gevolgen daarvan. Natuurlijk wordt ook stilgestaan bij de ontwikkeling van de man, zijn relatiepatronen, andere probleemgebieden, de godsdienstige beleving. Er dient altijd respect te zijn voor kwetsuren die de mannen hebben opgelopen in hun leven. Wat opvalt is dat mannen met seksueel overschrijdend gedrag vaak uit gezinnen komen waar een of meerdere van de volgende kenmerken aanwezig zijn. In het gezin waaruit men komt wordt het uiten van emoties als lastig ervaren. Het gaat daarbij om het uiten van bijvoorbeeld boosheid, maar ook angst. De spanningen die dit oproept bij gezinsleden worden niet gezien en besproken. Emoties worden als ongewenst beoordeeld en worden niet zelden onderdrukt. Als emoties niet kunnen of mogen worden geuit en worden onderdrukt kan dit leiden tot felle uitbarstingen, of juist het nog meer onderdrukken van die spanningen. Daarnaast is het nogal eens zo dat ouders zich ook zelf op seksueel gebied over grenzen begeven. De jongere wordt op te jonge leeftijd geconfronteerd met heftige seksuele prikkels die voor hem of haar niet goed te integreren zijn. Seksualiteit kan dan bijvoorbeeld als erg angstig of ongewenst worden beleefd. Vaak is er bij de mannen sprake van een negatief zelfbeeld. Ze zijn te weinig bevestigd als waardevol. Het bovenstaande is uiteraard een heel algemene schets en geldt zeker niet voor ieder gezin waarvan een gezinslid in seksueel opzicht over grenzen gaat.
Zeker in het begin van de behandeling wordt er echter voor gewaakt dat dit geen verklaringen worden waardoor het seksueel grensoverschrijdend gedrag weggerationaliseerd kan worden. Dan zou de verantwoordelijkheid weer bij een ander of de situatie komen te liggen. In latere fasen van de therapie kan uiteraard bij achterliggende problemen worden stilgestaan.

Hulpverlening
De eerste stap is het doorbreken van het gedrag doordat stilgestaan wordt bij de wijze waarop het gedrag tot stand komt. Het gaat er daarbij om dat de mannen gaan inzien dat hun gedrag niet zomaar of plotseling ontstaat, maar dat daar een keten van gedachten, gevoelens en gedragingen aan voorafgaat. De mannen willen de therapeut maar al te graag doen geloven dat ze niet anders konden 'Ik surfte op internet en voordat ik het wist klikte ik naar ...'. Dit soort rationalisaties moeten in het begin van de therapie krachtig worden ontmanteld, uiteraard met respect voor de hulpvrager. Zij moeten leren inzien dat zij de situatie zelf naar hun hand hebben gezet, dat ze daar bewust over hebben nagedacht en situaties zo hebben gemanipuleerd dat het over grenzen gedrag plaats kon vinden.
Deze vorm van therapie werkt heel krachtig in groepen, omdat men daar elkaar kan attenderen op de smoezen de uitvluchten, en samen kan zoeken naar de keten van gevoelens, gedragingen en gedachten die hebben geleid tot het ongewenste gedrag.
Bij individuele vormen van hulpverlening wordt dit aspect gemist. Verder is er in een groep een grote mate van onderlinge steunen herkenning. Mannen treden eindelijk eens uit hun isolement en gaan met elkaar op een evenwichtige manier praten over hun seksuele beleving de consequenties van hun gedrag en dergelijke.

Slot
We spraken in het begin over een relatief nieuw probleem. Een probleem dat in omvang toeneemt. Het gaat onze gezindte zeker niet voorbij. Degene die seksverslaafd is op internet heeft een groot probleem, evenals zijn (of haar) omgeving. Als u zelf dit probleem heeft is het van belang om daarmee niet zelf te blijven worstelen.
Hoe moeilijk het ook is, de erkenning van het probleem en het delen met de ander is de eerste stap tot herstel. Als dat nodig is kunt u daarvoor ook professionele hulp vragen. Uw huisarts of uw predikant beschikt vaak wel over adressen. Eleos, een landelijke instelling voor de geestelijke gezondheidszorg is bijvoorbeeld in staat mensen te helpen met dergelijke problemen. Wel is daarvoor een verwijzing nodig van een huisarts. Voor de omgeving is het van belang dat het probleem, als het is gesignaleerd, ook bespreekbaar wordt gemaakt. Dat valt niet altijd mee, mogelijk ziet u erg op tegen de consequenties die het heeft als u de ander confronteert met uw vermoedens dan wel de feiten die u kent. Toch helpt u uzelf en de ander niet door te zwijgen.

Harrie Fokkens, Antonie van Schothorst

(Harrie Fokkens is 10 jaar werkzaam bij Eleos als psychotherapeut en heeft 5 jaar ervaring als groepspsychotherapeut voor groepen mannen met seksueel grensoverschrijdend gedrag. Heeft u vragen naar aanleiding van dit artikel, dan kunt u Dhr. Fokkens bereiken via nr. 038-4230300 (Eleos, vestiging Zwolle). Antonie van Schothorst is gemeentelid van de Christelijke Gereformeerde Kerk te Utrecht-West en is in opleiding tot arts.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen