Monument voor bijbelwoorden

De redactie – bestaande uit A. Noordegraaf, G. Kwakkel, S. Paas, H.G.L. Peels en A.W. Zwiep – heeft 39 mensen bij elkaar getrommeld om de bijbelse zeggingskracht van vele woorden en begrippen weer te laten oplichten, tegen betekenisverschuivingen en karikaturen in. Het nieuwe woordenboek is bedoeld als de opvolger van F.J. Pops bekende Bijbelse woorden en hun geheim, dat wonderlijk genoeg na de start van dit project toch nogmaals een herdruk heeft gekregen. Het Woordenboek voor bijbellezers presenteert zich als bedoeld voor de gewone bijbellezer. De meeste bijdragen zijn goed leesbaar. Sommige auteurs leveren echter wat moeilijker, soms ook afstandelijker geschreven bijdragen.
De aanschaf is alleszins de moeite waard. Het boek bevat talloze leerzame, inzichtgevende, mooie en zelfs stichtelijke artikelen over vele, vele bijbelse woorden en begrippen. Deze artikelen bieden bovendien veel bijbelstheologische lijnen en perspectieven. Soms lijden de duidelijkheid en de volledigheid onder de beknoptheid, zoals de beschrijving van de houding die Paulus ten opzichte van de wet innam in één kolom (698). Nuttig is de zogenaamde conversietabel in het boek: deze maakt duidelijk welke woorden uit de NBG-vertaling van 1951 sporen met de NBV van 2004.

Theologische veelvormigheid
Hoezeer dit boek ook de aanschaf waard is, toch kan ik er niet restloos enthousiast over zijn. De redactie waarschuwt vooraf dat niet gestreefd is naar theologische eenvormigheid, ook al aanvaarden alle medewerkers de Schrift als gezaghebbend getuigenis, zoals in de gereformeerde belijdenisgeschriften is verwoord. De lezing van het lijstje medewerkers leert dat de interpretatie van dit laatste een héél grote rekbaarheid heeft. In het Woordenboek is daar niet veel van te merken, omdat het woordstudies betreft. Maar wat een onaangenaam afstandelijke toon in met name het lemma over de Hemelvaart…
Naar mijn indruk is het niet-streven naar theologische veelvormigheid weinig evenwichtig uitgevallen. Een paar voorbeelden. De betekenis van de woorden aleiphein en chriein voor ‘zalven’ zou elkaar overlappen. De olie in Jakobus 5 staat symbool voor de Heilige Geest die herschept en vernieuwt (215, 218, 745). In De Wekker is wel eens betoogd dat het eerste in de hele Bijbel slechts een paar keer het geval is en dat het tweede heel goed symbool voor de medische handelingen kan zijn, die in het gebed aan God worden opgedragen. Dit standpunt ontbreekt echter geheel.

Ook op andere punten is de charismatische invloed tamelijk dominant. Het lijkt me exegetisch zeer aanvechtbaar dat het niet mogelijk zou zijn uit de bijbelse gegevens af te leiden welke gave van de Heilige Geest bovenaan staat, zoals in het lemma over geestesgaven valt te lezen. Men zie de boeken van prof. L. Floor. En is het waarschijnlijk dat Paulus in 1 Korinthiërs slechts bedoelt te zeggen dat in de situatie van de Korinthiërs de gave van de profetie harder nodig was dan tongentaal? Is het in het licht van deze brief niet merkwaardig dat alleen de gave van de tongentaal uitgewerkt wordt in dit artikel (152v)? Of hangt dat samen met het afzonderlijke lemma over profetie, dat overigens in schril contrast met de voorgaande stelligheid alleen maar vragenderwijs antwoorden suggereert (473)? Weinig objectief vind ik in een ander lemma alleen al de kwalificatie ‘herwaardering van het werk van de Heilige Geest’ (170).

Weerspiegeling
Meer balans is er in de verschillende standpunten ten aanzien van de activiteiten en positie van vrouwen in de christelijke gemeente. Enerzijds proef ik uitlegkundige overlading van teksten die over vrouwen gaan of waarvan de schrijfster meent dat ze daarover gaan. Al dat ‘lijken’ en ‘blijken’ geeft wel zicht op de gedachten van de schrijfster, maar erg weinig argumentatie (659). Daartegenover staan veel voorzichtiger tonen (101 en 771v).
Onbevredigend is de stelling dat er verschil van mening is over de vraag of Paulus alle vormen van homoseksualiteit in zijn veroordelingen op het oog heeft of vooral de perverse uitingsvormen (dat ‘vooral’ geeft toch wel stof tot overpeinzing, 521). Uitgesproken kleurloos is het vervolg: de christelijke ethiek geeft verschillende antwoorden op de vraag of er ruimte is voor een duurzaam verbond van liefde en trouw.
Op allerlei punten die momenteel in christelijke kring in het geding zijn, geeft dit Woordenboek geen licht. Eerder weerspiegelt het de duisternis van de verdeeldheid en stimuleert deze met eenzijdige of kleurloze uitspraken nog eens. Een paar medewerkers minder zou naar mijn inschatting al veel meer theologische eenvormigheid en duidelijkheid hebben opgeleverd. De voorgaande kanttekeningen zijn weliswaar kritisch, ze zijn wel bedoeld als kanttekeningen bij een mooi en leerzaam boekwerk.

C.M. van Driel

N.a.v. A. Noordegraaf e.a. (red.), Woordenboek voor bijbellezers; uitg. Boekencentrum, Zoetermeer 2005; € 55,-; 800 blz.; ISBN 90 239 12047.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen