Tegenwoordigheid van Geest

Dat het klimaat in kerk en samenleving tegenwoordig gunstig is voor de charismatische vernieuwingsbeweging, geeft volop ruimte voor deze publicatie. Er zit zo zeker wat in van ‘de geest van tegenwoordig’, maar toch is Van der Kooi, zoals ook uit eerdere publicaties, in dit boek tevens te herkennen als gereformeerd theoloog.

Theologie en ervaring
De meeste bijdragen verschenen al eerder. Ze liggen niet allemaal in de lijn van het thema van de charismatische vernieuwing, maar in hoofdzaak wel. Het boek geeft waardevolle momenten van theologische bezinning, bijv. waar het over Gods drie-eenheid gaat, en met name de vraag wat in dat verband het woord ‘persoon’ betekent. In elk geval zijn Vader, Zoon en Heilige Geest ‘geen drie individuen die numeriek optelbaar zijn’ (238). Van der Kooi geeft verschillende keren rekenschap van het feit, dat hij in de traditie van de Reformatie staat. En daar schaamt hij zich niet voor. Ook niet voor het feit dat zijn affiniteit ergens tussen Calvijn en Karl Barth zit. Zijn oriëntatie is op het stuk van de persoon en het werk van de Heilige Geest toch sterker die van de charismatische ervaring. Wel vreest hij de versmalling van de theologie en wil hij eerder naar verdieping en verbreding. Daar hebben pentecostalisme en charismatische beweging wel behoefte aan.

Het theologisch uitgangspunt blijkt al snel in belangrijke mate te liggen in de ervaring van de Geest (18). Daarbij gaat het om een voorproef die in deze tijd ontvangen kan worden. Het is nog niet het definitieve. Wat die ervaring van de Geest is, wordt vooral in termen van bijzondere gaven als klanktaal, profetie en genezing aangegeven. Eigenlijk nauwelijks komen bij het specifieke van het werk van de Geest de wedergeboorte en het geloof ter sprake.

Als gereformeerd theoloog en gelovige verweert de schrijver zich helder tegen vormen van moderne theologie, en zegt hij kennelijk met volle overtuiging dat de Heilige Geest in het Nieuwe Testament geheel bepaald wordt door Jezus Christus (19), om vervolgens te zeggen: ‘De Geest staat voor werkzaamheid en ervaarbaarheid van God in het heden’ (21). En daarmee ligt de theologische horizon weer sterk aan de kant van menselijk ervaren, en minder bij Gods Woord.

We lezen dat theologie commentaar en reflectie achteraf is (72). Daar zit – ook historisch – veel waars in. Echter: achteraf wat? Gaat de veronderstelde ‘ervaring van de Geest’ kritiekloos voorop? Zou de Schrift, en dáárna onze theologische reflectie, niet ook een instantie moeten zijn die kritisch naar ons leven en onze beleving kijkt? Dat zijn vragen die blijven hangen na het lezen.

Woord, geloof, gebed
Het werk van Gods Geest wordt breed getrokken. Als het over het Woord van God gaat, worden alle zintuigen geactiveerd, omdat niet alleen de Schrift en de prediking worden genoemd, maar ook klanktaal (tongentaal), muziek, ja alles wat leiden kan tot het in gemeenschap komen met God. In dat verband wordt het geloof genoemd, maar de relatie met het horen van het Woord is daarvoor niet specifiek, zoals immers ook een non-figuratief schilderij kan aanspreken (87v). De lijn van het Woord, van de belofte, is Van der Kooi te smal, en loopt het risico van intellectualisme en rationalisme (97).
Ook in onze belevingscultuur is het van belang juist de grondlijn van het Woord in de gemeenschap tussen God en mens te blijven trekken. Daarin vindt het geloof vastheid, en dát is eigen aan het werk van de Heilige Geest. En dat betekent een wandelen in geloof en niet in aanschouwen (2 Kor. 5: 7). Dat is echt geen rationalisme! Als we bijv. de betekenis van het gebed kennen als levensader tussen God en ons, is dat snel duidelijk. Daar weet Van der Kooi ook van, dat blijkt ook, maar in een gesprek over de betekenis van het gebed zou nog wel wat op te helderen zijn.

Gaten
Dat geldt nog van een paar ‘gaten’ en dingen die vervreemding wekken. Het gaat – terecht – over de nabijheid van God bij de mens. We leven al in het bereik van God (219). Maar nergens wordt de ernst van de breuk tussen God en mens genoemd, en de verlorenheid waarin we gevonden moeten worden wil er gemeenschap zijn tussen God en ons. Nergens komt ter sprake dat de geesten moeten worden beproefd of ze uit God zijn.

Bij alle momenten van waardering, als het gaat over ‘de geest van tegenwoordig’, dan is er wel meer nodig.

N.a.v. dr. C. van der Kooi, Tegenwoordigheid van Geest. Verkenningen op het gebied van de leer van de Heilige Geest. Uitgave Kok, Kampen 2006. 252 blz.; € 17,50.

J.W. Maris
(Prof. dr. J.W. Maris is hoogleraar dogmatiek aan de TUA.)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen