Identiteit

Het is opmerkelijk dat de uitspraak van prinses Maxima zo veel heeft losgemaakt. Ze zei dat dè Nederlander niet bestaat. Dat was geen schokkende uitspraak. Toen ik voor de eerste keer las wat de hoog gewaardeerde prinses had gezegd, had ik er geen enkele moeite mee. En nu nog steeds niet. En je begrijpt best dat er achter die uitspraak meer zit. Het is de vraag naar de Nederlandse identiteit. Op de vraag of er een eigen Nederlandse identiteit bestaat zijn vele antwoorden te geven. Het is maar net waarmee je je verbonden voelt en wat je aanspreekt. De invulling van wat voor ons de Nederlandse identiteit is staat niet los van onze eigen afkomst en geschiedenis, van ons eigen nadenken over wat de waarde van een nationaliteit is en waarin we de eigenheid van ons volk weerspiegeld zien en vorm gegeven.

Deelantwoorden
En dan zijn er tientallen deelantwoorden mogelijk. Er zijn mensen die de Nederlandse identiteit invullen vanuit betrokkenheid bij en beleving van gebeurtenissen waarmee anderen weer niets hebben. Is het een onderdeel van de Nederlandse identiteit dat een heel stadion vol in een bepaalde rouw was over de dood van volkszanger André Hazes? Dan mis ik dat onderdeel van ons Nederlander zijn. Is het onderdeel van onze nationaliteit dat de voetbalgekte weer de kop opsteekt als het Nederlandse elftal er even de schijn van vertoont dat ze ergens kampioen zullen worden? Hele straten en buurten veranderen dan van kleur. Nu is voetbal af en toe op zich een boeiende sport maar om daaraan een bepaalde identiteit te ontlenen... Is dan een heel belangrijk onderdeel van onze identiteit dat God zo veel werk in dit land heeft gedaan in het verleden en het nog doet? Ja, zeggen velen en ik wil bij hen horen. Maar miljoenen hebben hier weer niets mee. Het is een historisch gegeven dat de vestiging van de vrije staat van de Nederlanden alles te maken heeft met de vestiging van een vrije Gereformeerde kerk in Nederland. Geschiedenis is niet uit te poetsen. Geschiedenis is wel te negeren maar niet uit te gummen.
Is het een kenmerk van onze huidige identiteit dat we zo veel mogen dat vele fatsoens- en beschavingsnormen met “Hollandse klompen” – of beter: met modieuze laarzen en schoenen – worden getreden en platgetrapt? Dat veel van wat kwaad moet heten op de een of andere manier als iets goed wordt voorgesteld of op zijn minst als iets waarvan de mensen zelf moeten weten of ze het willen doen of niet?

Kortom: de omschrijving van wat de Nederlandse identiteit inhoudt is lastiger dan wat er als eerste gevoelens bij je boven komen drijven als je nadenkt over wat onze identiteit is. In de troonrede zei onze koningin (namens de regering uiteraard) dat de regering de integratie van allochtonen verder zal bevorderen. En dat vereist van de nieuwe Nederlanders dat zij onze taal spreken en zich inleven in de Nederlandse identiteit en cultuur en de waarden van onze rechtsstaat naleven. De regering vindt dus dat er wel degelijk zoiets als de Nederlandse identiteit bestaat. Die wordt verder niet ingevuld. Maar het zal gaan om kennis van onze vaderlandse geschiedenis, bepaalde uitingen van onze cultuur, het zich eigen maken van de taal en hoe de samenleving functioneert.

In zekere zin is de liefde tot het land waarin men geboren is en opgegroeid ons aangeboren. Toch is dat ook weer betrekkelijk. Het is niet anders. Het is voor veel mensen van belang om zich op de een of andere manier verbonden te voelen met een bepaald land, een land dat men vaderland of moederland kan noemen. Je wilt onderdeel zijn van een groter geheel. En tegelijk wil je als zelfstandig mens een zekere afstand bewaren. Ik denk dat de meeste mensen wel zoiets zullen hebben. Verbondenheid, loyaliteit en tegelijk een zekere kritische afstand. Kritische afstand is hier niet bedoeld als een negatief begrip. Maar er vinden in de geschiedenis van een volk ook feiten en gebeurtenissen plaats die niet tot voordeel van de nationale identiteit strekken. President Köhler van Duitsland – deze week op bezoek in Nederland – sprak over de duistere periode in de geschiedenis van Duitsland, waarvoor hij zich schaamde.

Christen zijn en nationaliteit
Nationale identiteit is een rekbaar begrip. Voor een christen is het behoren tot een volk van even groot belang als voor ieder ander. Een christen is ook burger van een land. Toch zitten we niet meer vast aan onze nationale identiteit. Al weer vele jaren geleden had ik met een Hongaarse collega een diepgaand en boeiend gesprek over de verhouding van de nationale en de christelijke identiteit. Het deel uitmaken van de Hongaarse nationaliteit was voor hem zo goed als onmisbaar om predikant en christen te kunnen zijn. Na het gesprek zag hij de dingen toch in wat andere verhoudingen en je wordt er zelf door gedwongen je rekenschap te geven van hoe die verhoudingen bij je zelf liggen.

We moeten de banden aan het eigen land èn aan de broeders en zusters elders in de wereld niet tegen elkaar uitspelen. Nederlander zijn mag wat mij betreft een voorrecht genoemd worden maar is het echt zo veel groter voorrecht dan Belg of Duister of Italiaan of Canadees of wat ook te zijn? Uiteindelijk zijn alle nationaliteiten onderworpen aan de komst van het Koninkrijk van God. En dit is maar niet een theoretische uitspraak. Er komt een nieuw volk uit alle stammen, naties en talen. Dan valt de nationale identiteit weg of beter: die wordt opgenomen in de nieuwe identiteit die we vinden in de Here Jezus Christus Zelf. Dat is ook het prachtige en boeiende van de ontmoetingen met christenen uit andere landen. Als op de een of andere manier de taalbarrière wat wordt overbrugd is er bijna altijd binnen de kortste keren een hartelijke herkenning van elkaar. Dan beleef je hoe sterk de nieuwe identiteit in Christus is!

Christelijke identiteit
Is die identiteit nader te omschrijven? Dat kan met verschillende woorden gebeuren. Het Evangelie van Jezus Christus beheerst ons en stuurt ons aan. Christus neemt een gestalte aan in ons. Hij is een levende werkelijkheid voor ons. In Hem zijn we eigenaar van alles. In Hem hebben we een vrijheid die uitstijgt boven elke nationaliteit. De gehele wereld behoort aan Hem. In Hem beleef je ook tot op zekere hoogte de eenheid van het menselijk geslacht. Jezus Christus is gekomen voor alle mensen. Rassenwaan en volkshoogmoed verdwijnt geheel als Jezus Christus in beeld en in het hart komt. Je ziet de mens voor God. Het wordt: Christus in ons en wij in Hem. Hij bepaalt geheel ons leven en vult ook onze levenssfeer. In de praktijk werkt dit altijd. Het is wel zo dat het gemakkelijker te beschrijven is dan dat het elke dag ook in die mate functioneert. Maar wanneer we tot de waarachtige bekering en tot het geloof in Christus zijn gekomen is deze nieuwe werkelijkheid elke dag een feit. We leven eruit. We vinden een nieuwe identiteit in Christus. We zijn christenen. We strijden met een goed geweten tegen de zonde. En als we uit zwakheid in zonden vallen en de nederlagen lijden, komen we met berouw op de knieën terecht en belijden onze zonden en smeken om vergeving. We dragen de ontferming van Christus uit. We belijden Zijn Naam en zetten ons in in allerlei verbanden waarin we inhoud kunnen geven aan recht en gerechtigheid, aan het brengen van vrede, aan het geven van ontferming. De liefde werkt in de praktijk. Deze nieuwe identiteit is wat mij betreft krachtiger dan welke andere nationale identiteit ook. Daarmee is die identiteit niet afgeschreven. Zij is voor dit aardse leven van belang. Daarom is ze een goed waarvoor we ons moeten inzetten.

Er is ook nog de eenvoud
Maar of nu dè Nederlandse identiteit bestaat? Ik denk dat prinses Maxima wel degelijk onder woorden heeft gebracht wat er bij velen leeft. Net zo min als dè christen bestaat bestaat dè Nederlander. Want ieder is een uniek mens. Je kunt als Nederlander binnen de kring van landgenoten vervreemding ervaren. En ook allen die zich christen willen noemen, zijn het lang niet op elk punt met elkaar eens. Het blijkt tot op een synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken toe. En toch is er een grote verbondenheid. Het leven is meer dan de woorden. We moeten het leven en de woorden waarin het veelzijdige leven wordt uitgedrukt wel bij elkaar houden. Maar gelukkig zijn een heleboel dingen in het leven minder gecompliceerd dan we ze bij verder doordenken dreigen te maken. En: christen zijn is eenvoudig. Houd dat maar voor ogen en breng het in de praktijk. Daar zal de Nederlandse identiteit van profiteren.

J. Jonkman
(Ds. J. Jonkman is predikant te Drachten.)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen