Welvaart, godsdienst en danken

We hebben er moeite mee om een dankdag “voor gewas en arbeid” te houden. We erkennen dat danken op zijn plaats is. God heeft recht op onze dank en lof. De dank geldt ook al die dingen die met ons dagelijks levensonderhoud te maken hebben. Jezus heeft ons leren bidden om ons dagelijks brood. Maar we bidden en danken al zo veel. Als we voor en na de maaltijden bidden en danken en we doen het met ons hart, dan is elke dag al een biddag en een dankdag. Daarbij komen al de gebeden in de kerkdiensten en andere samenkomsten. Is dan een aparte biddag (in het voorjaar) en dankdag (in het najaar) nog nodig? Wat is nodig? Nodig is dat God Zijn lof krijgt. En Hij krijgt Zijn lof heel direct via onze gebeden. God is groot en goed. En een groot God is een grote lof waard. We danken niet spoedig te veel.

Echte dankbaarheid
We hebben moeite om de welvaart van het rijke westen een juiste plaats te geven in onze biddag- en dankdaggebeden. Elk jaar ervaar ik daarbij een zekere spanning. Hoe blijf je eerlijk? Want is al die rijkdom en welvaart wel zo positief te waarden? En als u vraagt: wat wilt u dan? Moeten we terug naar een soort ons zelf opgelegde soberheid en armoede? Is die welvaart dan af te wijzen? Ik zou dan antwoorden: ik ben bereid om welvaart en een zekere rijkdom te zien in het licht van Gods zegen. Voor armoede is niet te kiezen. Wie bepaalde min of meer “romantische” kanten van de armoede wil prijzen, moet wel weten wat hij of zij doet. Hoeveel ervaring van echte armoede zit daarin? Echte armoede is een kwaad. De miljoenen armen in de wereld vertellen het ons en ze laten het ons zien en wij zien het aan hen. Daarom is armoede niet te begeren. De vraag is evenzeer of rijkdom wel zo begerenswaardig is. Wat wil je met al die rijkdom? Het gaat niet aan om over anderen te oordelen maar je vraagt je soms in gemoede af hoe mensen uit de top van het bedrijfsleven, de handel en het grote geld met al hun miljoenen omgaan. Men krijgt soms bonussen van miljoenen euro’s terwijl men al een riant salaris geniet. Je kunt met al die miljoenen ook goed doen en er zijn velen die dat doen. Daarvoor lof. Maar al dat geld doet wat met je. Het is niet aan ons om te beoordelen wat dat geld met een mens kan doen maar de Bijbel is er niet zo positief over en dan zeg ik het gematigd. Hoe kun je oprecht danken als je de miljoenen achter de hand weet? Uiteraard moet een mens, om te kunnen danken, gelovig zijn. Er moet sprake zijn van echt geloof in God. Je kunt blij zijn met al het goede dat je in dit leven ontvangt. Je kunt er van genieten. Je kunt er mooie dingen mee doen. Maar zulke blijde en opgetogen gevoelens hoeven nog niet echte dankbaarheid te zijn. Ook ongelovige mensen kennen hun blijdschap, hun dankbaarheid, hun enthousiasme. En die kennen gelovige mensen evenzeer. We zijn blij met iets moois dat we als een cadeau ontvangen. We zijn dankbaar dat we anderen blij kunnen maken met een of ander geschenk. Maar echte dankbaarheid is dat dit alles in gebed en dankzegging aan de Heere wordt gewijd en opgedragen. Echte dankbaarheid ontstaat daar waar we alles wat we hebben en bezitten aan de Heere en dus ook aan de naaste wijden. Dan krijgen we alles als het ware terug uit Zijn handen met een bepaalde opdracht. De opdracht is: dien ermee. Doe goed waar je kunt. Je mag ook zelf tot op zekere hoogte genieten van het goede dat God ons geeft.
Als we deze wijding aan God van al onze bezittingen in gebed en dankzegging nalaten of er van uitgaan dat het vanzelf spreekt dat we dit doen, zullen we spoedig er achter komen dat de dankbaarheid in ons leven achteruitgaat. Geld en goed dringen zich steeds meer naar voren en krijgen ons langzaam maar zeker in hun greep. Die greep kan een wurggreep worden zodat we ons er niet meer aan kunnen onttrekken. Heel ons leven komt te staan in het teken van het verwerven, het behouden en het omgaan met geld en goed. En als we nog godsdienstig zijn, dan staat het dienen van God op een plaats die te laag is.

De Bijbel over rijkdom
De Bijbel spreekt veel over armoede en rijkdom. De wetgeving van God in het oude Israël was erop gericht om armoede te voorkomen. Er zit een prachtig sociaal element in de wetten van God. In dit opzicht mag gezegd worden dat God een sociaal God is. Hij neemt het op voor de armen die hun rechten niet kunnen krijgen en die te maken krijgen met de hardvochtigheid en de meedogenloosheid van de heersers en rijken. Dat geldt dan weer niet van allen die macht en geld hebben. Niet allen zijn hardvochtig en ongevoelig voor de roep van de armen. In met name het Oude Testament kan rijkdom als een zegen worden gezien. Het is wel opvallend dat dit in het Nieuwe Testament veel minder het geval is. In het Nieuwe Testament lezen we eigenlijk nergens dat rijkdom een zegen van God is. Het wordt niet ontkend, het wordt ook niet bevestigd. Wel klinken meermalen scherpe waarschuwingen aan het adres van de rijken. Jezus zegt tegen hen: wee jullie, rijken (Lucas 6: 24). Zij hebben hun vertroosting al. Jacobus schrijft ook geen zachte woorden aan het adres van een aantal rijken in zijn tijd (Jacobus 5: 1-6). De macht van het geld is groot. Bij enig nadenken komt de vraag op: hoe komt dat toch? Waardoor heeft het geld zo’n magische aantrekkingskracht op mensen? Ook op mensen die al veel hebben? Ieder kan weten dat men voor geld lang niet alles kan verkrijgen. Men kan ziekte en dood niet afkopen. Men kan het geluk niet kopen. De liefde is niet te koop voor geld. Maar er zit een geweldige macht in die mammon. Als die macht ons in de greep krijgt zijn we bereid – al of niet na een gewenningsproces – om normen en waarden, om recht en gerechtigheid te schenden om toch maar aan dat geld te komen. We dromen ons een paleiselijk leven. We willen veilig stellen. We willen veilig stellen ons huis en onze familie, ons nageslacht, ons eigen leven. We willen het goede van het leven veilig stellen en al zeggen we het niet, we denken het wel: ik zal hier nog lang en gelukkig leven. Zoals de rijke man uit de gelijkenis van Jezus in Lucas 12: 13-21, de gelijkenis van de rijke dwaas: “Ziel, je hebt vele goederen liggen, opgetast voor vele jaren, houd rust, eet, drink en wees vrolijk”. Het oordeel van God luidt: jij dwaas. Vannacht wordt je ziel van je afgeëist en wat je gereed hebt gemaakt, voor wie zal het zijn? Dat vroeg de Prediker zich ook al af: voor wie zal het zijn?

Dankdagen in ons leven
Een criterium voor ons is: hoe staat het met de “dankdagen” in ons leven? Dat vragen we aan wapenhandelaars, aan drugssmokkelaars, aan cocaïneboeren, aan mensensmokkelaars en noem maar op. Hoe staat het met de “dankuren” richting God in het leven van de oliebaronnen enz.? Het is een onmogelijk vraag in die richting en toch is het een vraag die ertoe doet. Want ieder mens, in welke al of niet criminele organisatie hij of zij ook een plaats heeft, heeft een ziel, die van hem en haar zal worden afgeëist. Je komt niet met je (criminele) organisatie, niet met de andere bedrijvers van onrecht en hardheid en fraude enz. voor God te staan. Je staat er niet met je collega’s en met de directie van het bedrijf waar je gewerkt hebt. Je staat er in en met je eigen ziel, met je eigen leven en daden, met je eigen levensgeschiedenis, met je eigen, volle verantwoordelijkheid. God onthult de werkelijkheid van ieders leven.
Het Nieuwe Testament zegt dat het belangrijkste is dat een mens rijk is in God (Lucas 12: 21). Heeft een mens de ware rijkdom van zijn leven gevonden bij God? Jezus vermaant ons geen schatten op de aarde te verzamelen maar wel schatten in de hemel (Mattheüs 6: 19, 20). De Heere is rijk voor allen die Hem aanroepen. We spelen het geestelijke en het natuurlijke niet tegen elkaar uit. Dat doet God ook niet. De Bijbel is ook nuchter in deze dingen. Maar de waarschuwing tegen het wegdrijven van God en de schatten van het hemelse rijk zijn te sterk en te scherp in de Bijbel om die te negeren. Ze moeten ook een plaats hebben in ons eigen leven. Want er moet volop ruimte blijven voor dankuren en dankdagen.

De christen mag dus dankbaar zijn voor wat God in dit leven schenkt. Maar hij dient zich tegelijk bewust te zijn van de gevaren van het rijk willen zijn in deze wereld. Er ontstaat zo maar vals vertrouwen. Er kan een zekere hoogmoed ons bestaan binnensluipen. En we kunnen mee gaan doen aan vormen van onrecht en uitbuiting. Er kan een innerlijke afsluiting en zelfs afstomping komen voor de nood van de naaste, dichtbij en ver weg. Zijn onze harten en handen open om goed te doen waar we kunnen? Dan worden we dubbel gezegend: eerst in wat we ontvangen en dan in wat we ermee doen.

Het verbaast dus niet dat er een verband bestaat tussen welvaart en godsdienstigheid. Hoe meer welvaart hoe minder godsdienstigheid. Het houdt ons een spiegel voor en het gaf stof voor dit artikel.

J. Jonkman
(Ds. J. Jonkman is predikant te Drachten.)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen