De kerken kunnen het nu nog niet dragen

Het gaat mij niet om kritiek op de synode. Ik was geen afgevaardigde. In het verleden – en nog steeds – ben ik met deze materie wel intensief bezig (geweest) zowel op kerkelijke vergaderingen als in de praktijk van het predikant zijn. Ik begrijp de uitspraak van de synode wel. Tot op zekere hoogte getuigt ze van een wijze benadering van de gevoeligheden in de kerken. Maar is het waar dat de kerken eenheid met andere – let wel gereformeerde belijders – niet kunnen dragen? Ik las dat deputaten ‘Eenheid’ de synode gediend hebben met een stuk bezinning op het werk van de afgelopen zestig jaar. Het blijkt dat de vele inspanningen niet zijn ‘beloond’. De kerkelijke eenheid van gereformeerde belijders is niet dichterbij gekomen en heeft geen gestalte gekregen. Er is op het plaatselijke vlak wel veel gebeurd en veel veranderd. Het lukt ons blijkbaar niet om de eenheid waarvan Jezus wel degelijk heeft gesproken – al wordt dat soms ontkend – kerkelijk vorm te geven. Vanuit de kerkhistorie is heel veel verklaarbaar. Men moet in de zaak van kerkelijke eenheid voorzichtig en met wijsheid handelen en spreken. Wij organiseren geen kerkelijke eenheid. De tijd moet er ook rijp voor worden gemaakt. Maar door wie? Door God Zelf, is uiteraard het bijbelse antwoord. De Heilige Geest moet ons in deze zaak leiden. Dat zal niemand ontkennen. Maar ook de andere kant is voluit waar: wij zijn er bij betrokken. Ons handelen doet ertoe. Dat geldt voor alle dingen in ons leven. Het geldt ook voor de zaak van de kerkelijke eenheid. Een vraag is of wij de eenheid van broeders en zusters werkelijk begeren. Men hoort soms vrome taal waaraan het vrome handelen niet beantwoordt. Men merkt ook al vrij snel of men spreekt en denkt en handelt vanuit de praktijk van de ontmoetingen van elkaar of dat men het doet terwijl men op een zekere afstand staat.

Het is in zijn algemeenheid gezien niet waar dat de kerken eenheid op bijbelse grondslag niet kunnen dragen. De synode zal bedoeld hebben dat het kerkverband de totale eenheid met het zusterverband van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt nog niet kan dragen. Dat kan ik plaatsen gelet op de verschillende manieren van denken en handelen in deze zaken. Maar er zijn ook kerken – ik dien er een van – die het nauwer kerkelijk samenleven wel kunnen dragen en dat zelfs ervaren als een zegen. Niet maar omdat men het wil ervaren als een zegen en daarom de gevoelens dringt en dwingt in de richting van een zegenrijke beleving, maar omdat men de zegen in de ontmoeting en besprekingen werkelijk als een geschenk ontvangt. Dat betekent echt nog niet dat nu alles rond is en dat er geen punten van verschil en bespreking overblijven. Maar wat geeft het een innerlijke blijdschap en dankbaarheid als men in de loop van de samensprekingen mag ervaren dat men het eens is over de wezenlijke zaken. In synodaal verband is dat jaren geleden al uitgesproken.
Maar we blijken onmachtig om daar de rechte consequenties aan te verbinden. Dat doet pijn.

Profetisch spreken
Hier is een profetisch spreken nodig. Ik las dat de voorzitter van deputaten (en waarschijnlijk ook wel anderen met hem) stem heeft gegeven aan het profetische geluid. Wat is de kerk? Wie zijn de kerken? We wijzen aan de ene kant een sociologische en psychologiserende benadering van de kerken af. De kerk is een eigen grootheid. Ze is uniek in haar ontstaan en in haar voortbestaan. De toekomst van de kerk is gegarandeerd. Daar hoeft niemand aan te twijfelen. Jezus Christus zal nooit zonder onderdanen zijn. Zijn koningschap is een effectief en harten veranderend en mensen vernieuwend koningschap. Het is de genadeheerschappij. Hij voert die uit door Zijn Woord en Geest. Maar als wij nu zeggen dat de kerken eenheid met allen die Jezus Christus belijden en dat nog wel op de gereformeerde wijze (!) thans niet kunnen dragen, welke maatstaf hanteren wij dan? Is er iemand die durft te zeggen dat het werkelijk een ongeestelijke maatstaf is? Ik neig echt in die richting. Zijn we niet bezig de kerk te verlagen wanneer we aan al te menselijke factoren een doorslaggevende rol toewijzen in een beslissing, die bovenal een geestelijke, profetische benadering nodig heeft? Ik durf niet te zeggen dat we als kerken het profetische gehalte helemaal kwijt zijn. Dan doe ik onrecht aan het werk van God in de gemeenten. Toch zijn we als kerken niet echt profetisch bezig. Ik trek me dat persoonlijk aan omdat we de kerk en ook de concrete gemeenten en het kerkverband liefhebben. En ook omdat we de broeders en zusters die hun plaats hebben in andere kerkverbanden hartelijk liefhebben. Wat is het (meestal) een vreugde wanneer we hen ontmoeten en we elkaar herkennen vanuit eenzelfde geloof in de Here Jezus Christus en de hartelijke liefde tot het Koninkrijk van God. Als men zelf die vreugde heeft ervaren dan ervaart met te dieper de pijn van onze onmogelijkheden. Pijn die grenst aan boosheid. En of die boosheid helemaal geestelijk is laat ik maar open staan.

Gehalteverlies
Als wij als kerken werkelijk in de kracht van het Evangelie staan, kunnen we heel veel aan. Dan kunnen we de wereld weerstaan. Dan weerstaan we de overste van deze wereld: de duivel. Zouden we dan niet een nog broze eenheid met andere broeders en zusters kunnen dragen? Het wil er bij mij niet in. Ik deel zorgen over ontwikkelingen in de kerken. Ik weet niet of wij met elkaar het Evangelie van vrije genade nog ten volle verstaan. Ons leven is versnipperd. We moeten met zoveel zaken bezig zijn. Het is o zo vermoeiend bij tijd en wijle en het levert gezien over de loop van vele jaren nauwelijks iets op. Hoe dikwijls hoor je het predikanten (en andere christenen) die op leeftijd zijn gekomen, zeggen dat ze met veel dingen zijn bezig geweest maar dat het ene nodige wel meer accent had mogen krijgen. Predikanten zijn er voor het Woord en de Woordbediening. Wat er in de beroepsbrieven staat, is op zich genomen wel goed maar stevig doorgedacht onmogelijk. Als je alles wat prioriteit heeft, gedaan hebt – en dan ben je al een week kwijt – moet je ook nog doen al wat tot het werk van een dienaar van het Woord behoort. Ga er maar aan staan. Gelukkig vinden we onze weg wel. Althans de meesten van ons. Maar ons drukke bezig zijn belemmert ons de diepgang en de profetische kracht van het Woord op te vangen en te vertalen en door te geven in allerlei verbanden en verhoudingen vandaag. We versimpelen het Woord aan de ene kant en aan de andere kant schieten we door in zwaarwichtigheid en onhaalbare idealen.

Toch voortgaan
Hoe het verder ook zij, gelukkig heeft de synode wel uitgesproken om de deputaten op te dragen om samen met de deputaten van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt samenwerking en nauwer kerkelijk samenleven op plaatselijk niveau voluit te stimuleren en te faciliteren. Dus om er alles aan te doen om die samenwerking en samenleving op plaatselijk niveau ook mogelijk te maken en doorgang te laten vinden. Met deze uitspraak, die toch wel een minimum is, heeft de synode kerken binnen boord gehouden. Want men moet niet verwonderd zijn als kerkenraden en gemeenten nu zeggen: wij gaan door op een ingeslagen weg omdat we oprecht menen dat die goed is en aangestuurd werd door de breedste kerkelijke vergadering. Niet alle leden van de kerken hebben even veel ‘feeling’ voor het werk van een synode. Aan de ene kant dus: de kerken kunnen het nu nog niet dragen. Aan de andere kant: kerken, ga door op de weg waarvan we hopen en bidden dat die onder de leiding van de Heilige Geest en door ons verstandig en geestelijk handelen zal leiden tot kerkelijke eenheid, omdat het Lichaam van Jezus Christus één is. Aan de ene kant: een brevet van onvermogen – uitgereikt door de Heilige Geest? – en aan de andere kant: toch opening gelaten. We hoeven op deze manier elkaar echt niet uit het zicht te verliezen.

Ik heb even gedacht: we zouden een aantal jaren een gereformeerde Duitser of Fransman moeten zijn. We hebben in Nederland kerkelijk gezien een redelijk comfortabele positie. Maar die positie tast onze geestelijke kracht aan. Het profetisch gehalte is minimaal. Als we niet uitkijken gaat ons dat nog meer leden kosten! We hebben het ‘recht’ verspeeld om met een vinger naar andere kerkverbanden te wijzen. Van ons is op het gebied van de noodzakelijke kerkelijke eenheid – noodzakelijk om diverse redenen – weinig te verwachten. Of zal de Geest door een voortgaand verstaan van het Woord ons toch verder leiden? Durven en kunnen we daar om te bidden? Dat de Geest ons zal leiden? Ook als Zijn weg een andere is dan die ons op dit moment voor ogen staat? Het zijn vragen waarop niet zo gemakkelijk een antwoord is te geven. Maar het zijn wel vragen die ertoe doen. We hebben de plicht om met deze vragen bezig te zijn omdat we elke zondag durven belijden: ik geloof een heilige, algemene, christelijke kerk, de gemeenschap der heiligen. In lichte mineurstemming heb ik wel eens overwogen om op een zondagmiddag die passage een keer over te slaan. Maar dan klonken van heel ver en toch dichtbij de stemmen van Augustinus, van een Luther en Calvijn en van Zwingli – en ook bijvoorbeeld van W. van ’t Spijker (!) – en beleden we toch met overtuiging de ene heilige, katholieke kerk: de kerk van Christus.
En daarom hebben we die kerk lief en is dit stuk geschreven vanuit de pijn van die liefde.

J. Jonkman
(ds. J. Jonkman is predikant te Drachten.)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen