Beroepsethiek voor pastores

Theorie
Het werk is goed doordacht opgezet. Het valt in twee hoofddelen uiteen. In het eerste deel – dat hij theoretisch noemt – gaat de auteur in op vragen als: wat is de verhouding tussen ambt en beroep of tussen ambt en ambtsethiek. Het ambt wordt hier vooral in functionele termen beschreven, waarbij de sociologische roltheorie een belangrijke plaats inneemt. Wie een ambt gaat vervullen, krijgt immers te maken met de rolverwachtingen van zichzelf en anderen èn met de rolspanningen die daarbij behoren. Vervolgens wordt nagegaan in hoeverre wij ons voor onze opvatting over ambt en ambtsethiek kunnen beroepen op het Nieuwe Testament. Dat blijkt volgens Schenderling slechts in beperkte mate mogelijk te zijn. Het theoretische deel wordt afgesloten met een hoofdstuk waarin een aantal kernwaarden voor pastores behandeld worden die in het geheel van de ambtsethiek een richtinggevende functie hebben en in het vervolg van het boek voortdurend terugkomen. Deze kernwaarden zijn: de bereidheid om te dienen; betrouwbaarheid; respect voor de autonomie (d.w.z. ambtsdragers moeten de keuzevrijheid van gemeenteleden, collega’s en anderen respecteren en – waar nodig – stimuleren); waarachtigheid en eerlijkheid.

Praktijk
Het tweede hoofddeel is meer praktisch van aard. Hierin worden vier concrete probleemvelden behandeld. Allereerst gaat Schenderling in op de verhouding tussen het ambt van de pastor enerzijds en zijn persoon en privéleven anderzijds. Het gaat hier om vragen als: ‘Mag een pastor minder dan “gewone” gemeenteleden (bijvoorbeeld geen café bezoeken; geen toneelvoorstellingen bijwonen etc.)?’.‘Moet hij te allen tijde beschikbaar zijn voor pastorale problemen en noden?’ ‘Mag hij naast zijn ambtelijk werk een politieke functie vervullen?’ In een volgend hoofdstuk komen de vragen rond het omgaan met informatie aan de orde. Uiteraard gaat het hier om zaken als de vertrouwelijkheid en het ambtsgeheim, maar ook om fijngevoeligheid bij het doorgeven van informatie, bijvoorbeeld in geval van ziekte van een gemeentelid. Een volgend thema is het omgaan met financiën. Hierbij wordt uitgebreid ingegaan op vragen rond de administratie en het beheer van geld en wordt speciale aandacht geschonken aan het aanvaarden – of weigeren – van geschenken, giften, erfenissen en leningen. In het laatste hoofdstuk van het boek gaat Schenderling in op de kwestie van het aangaan en onderhouden van professionele en persoonlijke relaties. Hierbij komen uiteenlopende thema’s aan de orde, zoals: de omgang met pastoranten en collega’s; het doorverwijzen naar collega’s en andere hulpverleners en het aangaan van intieme relaties met pastoranten. Vooral de hoofdstukken uit het tweede, praktische, deel worden overvloedig geïllustreerd met allerlei praktijkvoorbeelden uit heden en verleden. Omdat het boek bedoeld is als praktijkboek, zijn aan het einde van ieder hoofdstuk enkele vragen toegevoegd. Zij kunnen bij lezing in groepsverband als discussievragen worden gebruikt en bij individuele lezing van het boek als verdiepingsvragen.

Vragen
Schenderling heeft een boeiend, nuttig en noodzakelijk boek geschreven. Bij bepaalde passages zijn echter wel vragen te stellen. Zo wordt het ambt wel heel sterk vanuit een sociologisch-functioneel perspectief getekend. Die benadering is uiteraard legitiem, maar moet zij niet noodzakelijk aangevuld c.q. gecorrigeerd worden vanuit een theologische visie op het ambt? Dan zullen in elk geval ook dingen als roeping tot het ambt, ambtelijke volmacht en zending uitdrukkelijk aan de orde komen. Hiermee hangt samen dat de manier waarop Schenderling met de nieuwtestamentische gegevens omgaat, uitnodigt tot doorvragen. Het resultaat van dit hoofdstuk blijft wel erg mager. Ik geef hem toe dat de klassieke calvinistische ambtsleer niet zonder meer uit het Nieuwe Testament is af te leiden. Maar is er rond de fundering van de ambten èn rond de ethiek van de ambtsvervulling met name op grond van de pastorale brieven niet meer te zeggen dan in dit boek gebeurt? Bovendien zou men zich af kunnen vragen waarom in het praktische deel alleen deze thema’s aan de orde worden gesteld. Zeker, ze zijn van wezenlijke betekenis. Maar waarom ook niet uitdrukkelijker aandacht gevraagd voor de tijdsbesteding van predikanten, de ‘ministerial burn-out’ en het omgaan met conflicten? Verder zijn er ook vragen te stellen bij het concept van de autonomie. Ik vind het terecht dat dit woord een belangrijke plaats inneemt in het boek. Een pastor moet een pastorant in zijn waarde laten en zijn beslissingen respecteren. Maar heeft de autonomie van ons mensen ook niet een kritische grens in het feit dat wij in de Bijbel in aanraking komen met de wet van een Ander (heteronomie)? En is het juist ook niet de taak van de pastor om die wet in zijn pastorale contacten ter sprake te brengen? Dat had – wat mij betreft – in dit boek wel duidelijker mogen uitkomen.

Ten slotte
Niettemin bevat het boek van Schenderling heel veel waardevol materiaal. Daarom kunnen predikanten, pastorale werkers en kerkenraadsleden het niet dan tot hun schade ongelezen laten!

N.a.v. Jacques Schenderling, Beroepsethiek voor pastores. Uitgeverij Damon, Budel 2008, € 22.90, 240 pagina’s (gebonden) ISBN 978 90 5573 581 9.

A. Baars
(Prof. dr. A. Baars is hoogleraar diaconiologische vakken en dogmageschiedenis aan de TUA.)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen