Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

De arme man en de rijke Lazarus (Rijk en arm, geld en goed bij Lucas 2)

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

De arme man en de rijke Lazarus (Rijk en arm, geld en goed bij Lucas 2)

7 minuten leestijd Arcering uitzetten

In dit artikel willen we vooral letten op de betekenis van de gelijkenis van de rijke man en de arme Lazarus in Lucas 16. Je hebt na intensieve lezing van dit Bijbelgedeelte de neiging het opschrift te wijzigen in 'de arme man en de rijke Lazarus'. We letten ook nu allereerst op de doorgaande lijnen in Lucas. In een afsluitend artikel hopen we nader in te gaan op de betekenis van Lucas 16 voor de kerk van verleden en heden

Verwante thema’s
De thematiek van Lucas 15, tafelgemeenschap, is van groot belang. Het toelatingsbeleid van Jezus rond de tafel stond ter discussie. Er waren omstanders die een hartgrondige afkeer hadden van Zijn ruimhartigheid. We horen in Lucas 15: 2 van ‘mopperen’ als reactie op vers 1. Verlorenen zijn aan de tafel welkom (dat geldt ook de jongste zoon, tollenaren en zondaren). Hierin openbaart de Heiland de wil van God in Zijn zoekende zondaarsliefde.
Het maaltijdmotief mogen we dan ook zeker niet onderschatten bij de uitleg van de derde gelijkenis in Lucas 15. Voor de Farizeeërs is de tekening van de oudste zoon een waarschuwend voorbeeld. Zij voelen zich verantwoordelijk en gedragen zich als gehoorzame zonen van Abraham. Maar helaas een kern ontbreekt: ze hebben geen echte affiniteit met het verlossend handelen van God! Hun denken en handelen staat haaks op de houding van Lucas 14: 7-14 om armen, verminkten, kreupelen en blinden te nodigen. Je proeft de spanning! Zijn ze echt bereid toe te laten degenen die God een plaats wil geven, of houden ze vast aan hun eigen selectiecriteria? Als dat laatste het geval is, behelst dat voor hen zelf uitsluiting uit de gemeenschap!

Er is meer te noemen, in Lucas 15 met name de verzen 24 en 32 is de thematiek van dood en leven heel wezenlijk. Dan moeten we ook terugkijken naar Lucas 10: 30 (vergelijk daarbij Lucas 12: 20 en Lucas 14: 14). In Lucas 16: 22 en 23 lezen we van het sterven van de arme Lazarus en de rijke man en hoe beslissend hun wegen vervolgens uiteengaan.

De rentmeester
Lucas 16 tekent eerst een rijk mens die een rentmeester in dienst heeft voor het beheer van zijn geld en goed. De rentmeester voerde een slecht beleid, waarbij verkwisting e.d. zijn positie onhoudbaar maakte. Hij had met het geld en goed van zijn opdrachtgever gestrooid. Dan komt voor de rentmeester een prangende vraag in Lucas 16: 3 en 4.
We horen weer van een zelfgesprek over wat nu te doen staat? De oplossing van de rentmeester is een heel andere dan die van de rijke dwaas (uit Lucas 12). In Lucas 16: 8 en volgende verzen merken we dat de gelijkenis ons wil leren, dat wat een mens op aarde doet, bepalend is voor wat er in het hiernamaals gebeuren zal.

Daarmee wordt de rentmeester als positief voorbeeld gesteld in zijn verstandige, weloverwogen handelwijze, zonder dat dit door de hoorders mag worden misverstaan als een aansporing tot bedrog. De rentmeester hoort immers bij de kinderen van deze wereld.
Er vallen in de aanloop naar de gelijkenis van de rijke man en de arme Lazarus, harde woorden te lezen over de Farizeeërs. In Lucas 16: 14 en 15 komen ze er niet best af.

Ze zijn dienaren van de Mammon, en zijn geldgierig (vergelijk Jezus’ woorden in Lucas 11: 39-44). Hun uiterlijke vervulling van de wet komt niet voort uit innerlijke bewogenheid. Hun levenspraxis geeft blijk van een onzuivere gezindheid. God vraagt naar liefde en beoordeelt daarop de daden. In Lucas 12: 1 klinkt uit Jezus’ mond tot de discipelen een dringende waarschuwing voor de Farizeeërs. Ze waren erg gespitst op het oordeel van mensen! De wijze waarop zij omgaan met geld en goed toont aan, dat zij – ondanks hun pretenties – de werkelijke strekking van de wet en de profeten niet verstaan. Zij rekenen niet zozeer met Gods onderzoek van menselijke harten (ook dat van hen) en zijn er vooral op uit bij de mensen indruk te maken. Maar de goddelijke maatstaven zijn heel anders. Dat valt op in de sterke afkeuring ‘een gruwel voor God’ in Lucas 16: 15b.

De rijke man en de arme Lazarus
In dit gedeelte Lucas 16: 19 en volgende verzen komen allerlei lijnen uit het voorafgaande samen. Veel begrippen en beelden komen terug in de tekening van deze rijke man. Zijn levensstijl doet ons denken aan die van de rijke dwaas, het zogenaamde goede leven. Vooral ook het motief van de maaltijd en de vreugde daarbij vormt een rode draad (vergelijk Lucas 14: 12, 13, 15, 17 en 24 en Lucas 15: 6-7; 9-10 en Lucas 15: 23, 29 en 32). In Lucas 16: 19 valt alle nadruk op het zich verheugen en vrolijk zijn van de rijke man op aarde. Wat een tegenstelling met die andere man.

Die bedelaar uit Lucas 16: 20 vertoont gelijkenis met die man uit Lucas 10: 30 die daar langs de kant van de weg ligt totaal berooid en ‘in de vernieling’. De arme mens van Lucas 16: 20 behoort tot de groep die we ontmoeten in Lucas 14: 21. De mensen die uiteindelijk genodigd werden tot het feest. Mensen waarvan je dat nooit zou verwachten. Armen, verminkten, kreupelen en blinden komen in de feestzaal! Van Lazarus in Lucas 16: 20 loopt een verbinding naar het verloren schaap en de verloren penning, maar vooral naar de jongste zoon in Lucas 15: 16! Die jongen was ‘ver weg’ en toen hij varkensvoedsel begeerde, heeft men hem dat ontzegd. De rijke man liet Lazarus aan zijn poort gebrek lijden. Het gezelschap van de verloren zoon en de arme Lazarus stemt ook overeen: beiden verkeren in onrein gezelschap; de zoon temidden van de varkens en Lazarus temidden van de honden. Lazarus’ zweren (zie Lucas 16: 20b en 21b) doen ons denken aan de wonden van de man die onder de rovers gevallen was (Lucas 10: 34). Het is traumatisch. Op heel wat manieren speelt de thematiek van dood en leven een rol. De man die door rovers was overvallen was in feite ten dode opgeschreven, daar leek het voor de verloren zoon ook op uit te draaien (en zo had zijn vader het ervaren, blijkens Lucas 15: 24 en 32). De rijke dwaas van Lucas 12 moest plotseling sterven.

De grote wending
Onverwachte wendingen spelen bij Lucas een belangrijke rol. In Lucas 10: 34 belandt de berooide man onverwachts toch in de herberg, nota bene door een Samaritaan die zich ontfermt. De arme Lazarus belandt vanuit het aardse gezelschap van de honden ‘in de schoot van Abraham’, middenin de hemelse vreugde. De rijke dwaas leefde op aarde dagelijks in zijn luilekkerland, maar zijn sterven is een eeuwige desillusie. In Lucas 14: 16-24 is de feestzaal zo wonderlijk gevuld. Daar komen mensen die je er allerminst zou verwachten. In Lucas 15: 22-23 is de verrassende ontvangst van de verloren zoon opvallend. Het gaat allemaal zo totaal anders dan je zou verwachten en dan hijzelf verwacht had. Terwijl de oudste zoon (15: 28- 30) zichzelf buiten sluit, buiten de zaal en buiten de vreugde. Dat zijn geen spelingen van het lot, maar Lucas 15: 32a wijst ons op het plan van God. Er zit vervolgens in de tekening van Lucas ook het element van onomkeerbaarheid. Er komt een tijd, dat er geen weg meer terug is. En ook dat laatste wordt in de Lucas 16: 25 en 26 uitdrukkelijk onderstreept.

Ook nu mag ons het belang van de thematiek van ‘Mozes en de profeten’ niet ontgaan. Zoals Lucas 10: 25-27 spreekt over het ‘doen van de wet’ en Lucas 10: 37 over ‘barmhartigheid doen’. De gevolgen zijn verstrekkend. De rijke man heeft verzuimd de wet te doen, hij heeft immers geen barmhartigheid beoefend aan de arme Lazarus. De rijke stierf en werd begraven, mogelijk met veel pracht en praal, maar voor hem was geen plaats in de hemelse vreugde. Zijn bekommernis over zijn broers werd niet weggenomen. Al stelde hij een bijzondere zending van de opgestane Lazarus voor met als taak om zijn broers te waarschuwen. In Lucas 16: 31 valt opnieuw het accent op het horen en gehoorzamen van Mozes en de profeten.

Het motief van de maaltijd en de schoot van Abraham zijn vooral verwijzing naar deelname aan het hemelse feestmaal met Abraham als gastheer. De rijke man ontdekte veel te laat dat hij er nu buiten viel. Tijdens zijn leven had hij op geen enkele wijze zich bekommerd om Lazarus en diens nood. De rijke was door Mozes en de profeten geroepen binnen het verbond en ontbreekt nu op het grote feest. De tekening van zijn desolate toestand is aangrijpend! Lazarus is nu wel binnen in de hemelse feestzaal! Zo’n gast zou je daar niet verwachten. Deze maaltijd is beeld van het eschatologische, onuitsprekelijke heil van het Koninkrijk. Zoals in de oudtestamentische profetie de feestmaaltijd daarnaar vooruit wijst. Nu is Lazarus niet meer ‘verloren’ en evenmin ‘dood’, maar gevonden en weer levend geworden. De rijke man is nu de onbekende! Lazarus’ naam is waargemaakt: ‘God heeft geholpen’. Die arme is kostbaar voor God. Wat een rijkdom en een ‘vrolijke ruil’!

T.M. Hofman
(Prof. dr. T.M. Hofman is hoogleraar Nieuwe Testament aan de TUA in Apeldoorn.)

Dit artikel werd u aangeboden door: De Wekker

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 20 februari 2009

De Wekker | 16 Pagina's

De arme man en de rijke Lazarus (Rijk en arm, geld en goed bij Lucas 2)

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 20 februari 2009

De Wekker | 16 Pagina's