De kritische kracht van de belijdenis

Citaat:
Jezus Christus, zoals Hij ons in de Heilige Schrift wordt betuigd, is het ene Woord van God, dat wij te horen, dat wij in leven en in sterven te vertrouwen en te gehoorzamen hebben.
Wij verwerpen de valse leer als zou de kerk als bron van haar verkondiging behalve en naast dit ene Woord van God ook nog andere gebeurtenissen en machten, gestalten en waarheden als Gods openbaring kunnen en moeten erkennen.

Wie:
K. Barth

Waar:
Dit is de eerste van de zes Barmer thesen, o.a. te vinden in Belijdenisgeschriften voor de Protestantse Kerk in Nederland.

Wanneer:
De Barmer Thesen zijn aangenomen door de synode van de belijdende kerk op 31 mei 1934, nu dus 75 jaar geleden.

We hebben deze keer een fragment uit een belijdenisgeschrift uit 1934 voor ons. Kunt u iets zeggen over het ontstaan van deze belijdenis
We doen er dan goed aan te letten op de tijd van ontstaan. In januari 1933 was Hitler in Duitsland aan de macht gekomen. In hoog tempo volgden allerlei verordeningen elkaar op. Al snel kwam de zogenaamde ‘Arierparagraph’, waarmee Joden geweerd werden uit de overheidsdienst. Op eigen initiatief besloot de Duitse Protestantse kerk vervolgens om ook voor de kerkelijke ambten dezelfde regel in te stellen, zodat Joodse predikanten geen plaats meer hadden binnen de kerk. De kerk in Duitsland liet zich voor een groot deel meenemen in de nazi-ideologie. Zo werden er dingen gezegd die wij vandaag verschrikkelijk noemen, maar die toen breed geaccepteerd werden. Opmerkingen als dat Hitler een geschenk van God aan Duitsland was. En dat het Oude Testament nu eindelijk eens verwijderd moest worden uit de christelijke Bijbel. Ook werd gezegd dat God een bijzondere roeping had voor het Duitse volk en dat God rechtstreeks sprak door de gebeurtenissen in Duitslands geschiedenis. De rassenideologie van de nazi’s met hun ‘Blut und Boden’ kreeg op deze manier een kerkelijke legitimatie.
Zo ontstond er een strijd binnen de kerk, want er waren er ook die dergelijke uitlatingen onaanvaardbaar vonden. Dat resulteerde in het ontstaan van de Belijdende Kerk die in mei ’34 samen was in Barmen om deze stellingen aan te nemen.
In deze confrontatie met het nazisme kwam – net als in de tijd van de vroege kerk – de kritische kracht van de belijdenis ‘Jezus is Here’ weer helder openbaar. De Kerk van Jezus Christus kan en wil niet twee heren dienen.

Hoe ging het verder na het aannemen van deze Barmer Thesen?
Karl Barth heeft de thesen geconcipieerd en die zijn door de synode overgenomen. Rond deze belijdenis ontstond de Belijdende Kerk. Die kreeg vervolgens met behoorlijke tegenwind te maken. Karl Barth bijvoorbeeld werd het land uitgezet, terug naar Zwitserland. Maatschappelijk en politiek gesproken heeft dit document en de kerk die rond deze belijdenis eenheid vond weinig invloed gehad. Maar voor mij is het wel opmerkelijk dat zo vroeg in de geschiedenis van het Derde Rijk deze stem al heeft geklonken. Het feit dat er al in ‘34 mensen waren die waarschuwden, heeft iets profetisch.

U noemt het profetisch. Vanwaar kwam dat dan?
Is dat een toevalstreffer geweest? Nee, dat was niet maar toeval. Dit spreken ter zake kwam op vanuit de gerichtheid op de zaak van deze eerste these: God spreekt tot ons in de gave van zijn Zoon in het vlees. Vanuit het leven bij die werkelijkheid heeft men de cultuur en de gebeurtenissen geanalyseerd en de stem verheven. Men heeft uiteindelijk niet anders gedaan dan de consequenties trekken uit de vroegste christelijke belijdenis, namelijk dat Jezus Here is.

Waar zou vanuit diezelfde belijdenis vandaag de spade de grond in moeten?
Ik vind het niet gemakkelijk daar zo even een antwoord op te geven. Een belangrijke vraag is: zouden wij vandaag in staat zijn op eenzelfde wijze te spreken als kerk? Ik zie een gevoelscultuur, die gemakkelijk afbreuk doet aan het woord dat van buiten tot ons komt en altijd Gods woord blijft. Gods woord ligt niet in het verlengde van ons gevoel en ons verstand. Het woord is een kritisch woord dat ons oordelend – en juist zo: – bevrijdend aanspreekt. We dienen als kerk altijd weer te beseffen dat de belijdenis ‘Jezus is Heer’ de meest kritische belijdenis is die zich laat denken. Ik ben niet zelf heer in mijn leven, ik mag me niet laten dobberen op een heersende geestesstroming. Ik word geroepen vandaag hoorder en belijder te zijn van dat woord. Niemand is Heer dan de Here Jezus. In het Derde Rijk kon je de aanval op die belijdenis persoonlijk aanwijzen in de persoon van A. Hitler die zichzelf de titel van Führer toegeëigend had. Vandaag de dag is de identificatie wellicht minder eenvoudig, maar wel even noodzakelijk.

Meer weten en verder lezen:
• K. Zwanepol, Belijdenisgeschriften voor de Protestantse Kerk in Nederland, Zoetermeer/Heerenveen 2004, 226-230
• http://de.wikipedia.org/wiki/Barmer_Theologische_ Erklärung
• K. Barth, Texte zur Barmer Theologischen Erklärung, Zürich 2004
• E. Busch, Die Barmer Thesen 1934 – 2004, Göttingen 2004

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen