Door een donkere bril (Depressie 1)

In drie artikelen willen we daarom aandacht besteden aan dit onderwerp. In het eerste artikel kunt u o.a. lezen wat een depressie is, hoe u een depressie herkent en welke behandelingen er mogelijk zijn. In het tweede en derde artikel staan we stil bij de vraag wat de invloed van een depressie is op het geloofsleven en wat de omgeving kan betekenen voor iemand die depressief is.

Mevrouw Pieters
Mw. Pieters (57 jaar) heeft een moeilijk jaar achter de rug. Haar zus, waar ze een hele goede band mee had, is vorig jaar overleden. Elke maandagochtend belden ze elkaar om bij te praten over van alles en nog wat. Gebeurtenissen in de afgelopen week, leuke en lastige dingen in het gezin. Ook konden ze goed met elkaar praten over geloofszaken. Heerlijk was het om samen na te praten over de preek. Elke maandagochtend moet ze er nu aan denken. Het lukt haar dan gewoon niet om iets te gaan doen. Ze zit een poosje in de stoel, bij de telefoon en de gedachten aan hoe het was malen door haar hoofd.
Vorige maand kregen mw. Pieters en haar man opnieuw een moeilijk bericht. Meneer Pieters raakt zijn baan kwijt. Er is onvoldoende werk op het bedrijf, 20 banen verdwijnen, waaronder die van hem. Meneer Pieters is er heel rustig, bijna gelaten onder. Mw. Pieters blijft er maar over nadenken. Ze staat ermee op en gaat ermee naar bed. ’s Nachts ligt ze vaak wakker en piekert ze. Steeds maar gaan haar gedachten in hetzelfde kringetje. ‘Waarom overkomt ons dit allemaal?’, ‘Hoe moet het nu verder?’, ‘Wat als Chris geen baan meer kan vinden vanwege zijn leeftijd?’. Samen erover praten lukt niet zo erg. Ze krijgen er eerder woorden over, dan dat ze er verder mee komen. Ze wordt er ontzettend moe van, waardoor ze overdag moeite heeft om de dingen te doen die op haar programma staan.
Ook het Bijbellezen en bidden versloft. Onder het lezen is ze zo weer met haar gedachten ergens anders. Ze voelt zich schuldig, dat ze zó met het woord van God omgaat. En bidden, wat is dat dan moeilijk. God lijkt zo ver weg. Ja, ze weet dat het wel anders geweest is, maar waarom ervaart ze God dan nu niet in haar leven, terwijl ze Hem zo nodig heeft?

Ook al kost het haar veel energie, ze wil wel graag naar vrouwenvereniging blijven gaan. Daar heeft ze tenminste nog een beetje aanspraak. Ze moet er wel ontzettend haar best voor doen, het lijkt wel of sommige vrouwen haar een beetje uit de weg gaan. Ze heeft er iets op bedacht. Als ze binnenkomt gaat ze gelijk naar één van de vrouwen toe, dan staat ze tenminste niet alleen.

Ben je ‘depri’ of depressief?
Je hoort het nog weleens om je heen. ‘Vandaag ben ik zo depri’. Eén ding is zeker, dan ben je niet depressief. Iedereen is weleens somber, prikkelbaar. Tegenslagen als zakken voor een examen, een verkering die uitgaat, een familielid dat overlijdt, zorgen voor negatieve gevoelens of verdriet. Je kan door ingrijpende gebeurtenissen in je leven tijdelijk uit je evenwicht zijn. Dit is een normale reactie op tegenslag. Bij een depressie, zoals in de casus van mevrouw Pieters, heb je wekenlang voornamelijk sombere, negatieve gevoelens of nergens interesse in. Er is bij haar duidelijk sprake van lijden en een ernstige belemmering van het dagelijks functioneren. De gevolgen van de depressie zijn groot voor haar gezin, haar dagelijkse bezigheden, haar sociale contacten en haar geestelijk leven.

Om bij mevrouw Pieters echt te kunnen spreken van een depressie, zullen er in deze periode minimaal vijf van de volgende kenmerken voorkomen:
• bijna elke dag afgenomen of toegenomen eetlust
• moeite met in- of doorslapen, toegenomen slaperigheid
• bijna elke dag zichtbare rusteloosheid, of juist vertraging van denken en handelen
• bijna elke dag moeheid of verlies van energie
• gevoelens van waardeloosheid of buitensporige of onterechte schuldgevoelens
• afgenomen concentratie of besluiteloosheid
• terugkerende gedachten aan de dood (niet alleen angst voor de dood) of terugkerende gedachten aan suicide.

Zijn alle depressies hetzelfde?
Het antwoord is nee. Iemand kan meer of minder depressief zijn of maar een paar van de kenmerken hebben die hier genoemd zijn. Er zijn ook verschillende andere vormen van depressiviteit, namelijk:
• de dysthyme stoornis, waarbij iemand langer dan 2 jaar klachten heeft, alleen zijn ze niet zo heftig, waardoor die persoon wel zijn werk kan doen en contacten blijft onderhouden;
• de bipolaire stoornis, als somberheid/ passiviteit en extreme activiteit of opwinding elkaar afwisselen;
• de postpartum depressie, een depressie die na bevallingen wel voorkomt;
• de seizoensgebonden depressie, in de herfst of winter.

Is een depressie eenvoudig te herkennen?
Soms staan bij een depressie lichamelijke klachten meer op de voorgrond. Er is namelijk een samenhang tussen depressie en lichamelijke klachten. 30 tot 60 procent van de mensen met een depressie komt met lichamelijke klachten bij de huisarts, terwijl er dan sprake is van een depressie. Het is echter ook zo dat mensen met een lichamelijke aandoening een depressie kunnen ontwikkelen (Cavanaugh 1986). De impact van een (lichamelijke) ziekte kan zo groot zijn dat er een depressie op volgt. Je kan hierbij denken aan een depressie na hartfalen of reuma.
Overmatig alcoholgebruik en depressie gaan ook vaak samen. Dit zien we vooral bij vrouwen (Kaplan et al., 1994). Er is daarbij sprake van een wisselwerking: overmatig alcoholgebruik geeft depressieve klachten en depressie kan weer leiden tot overmatig gebruik om uit de sombere gedachten te komen.
Het is niet altijd gemakkelijk om bij kinderen een depressie te herkennen. Depressieve peuters laten vooral scheidingsangst zien. Kinderen en jongeren reageren nogal eens met slechte(re) prestaties op school. Bij jongeren is het niet gemakkelijk om een depressie te herkennen. Is er sprake van ‘puberaal’ gedrag of is er meer aan de hand? Achter opstandig, onaangepast gedrag of alcohol- en drugsgebruik kan een depressie schuil gaan.

Hoe ontstaat een depressie?
Depressies hebben niet een duidelijke oorzaak. Er is sprake van een combinatie van biologische, sociale en psychische factoren. Depressies komen in bepaalde families vaker voor dan in andere. Daarnaast kunnen ingrijpende levensgebeurtenissen een depressie oproepen. Zoals ontslag uit je baan, een verhuizing, het verlies van een belangrijke persoon uit je omgeving. Bij mevrouw Pieters is er een duidelijk verband met het overlijden van haar zus, het verlies van de baan van haar man en onzekerheid over de toekomst. Mogelijk spelen bij mevrouw ook biologische factoren mee. Ook kunnen ingrijpende gebeurtenissen uit het verleden op latere leeftijd een depressie veroorzaken. Ten slotte kunnen bepaalde persoonlijke eigenschappen het krijgen van een depressie bevorderen. Bijvoorbeeld minderwaardigheidsgevoelens en faalangst.

Is een depressie te behandelen?
Vaak is een depressie goed te behandelen. De behandeling bestaat meestal uit (langdurig) gebruik van medicijnen en/of therapie in de vorm van gesprekken.
De medicijnen, antidepressiva, zijn er in verschillende soorten met ieder een eigen werking. Wel grijpen ze allemaal aan op een stofje in de hersenen die zorgt voor een goede prikkeloverdracht, de neurotransmitters. Meestal duurt het enkele weken voordat de werking merkbaar is. Eerst verbetert de slaap en wordt men wat rustiger. Daarna komt ook de antidepressieve werking naar voren. Als iemand bijwerkingen heeft, zoals maagklachten, angstgevoelens of een droge mond, dan worden die in het algemeen goed verdragen. De bijwerkingen treden vaak vrij snel op, maar verdwijnen vaak ook weer in de eerste weken van het gebruik. Soms is het echter nodig om van medicijn te veranderen omdat de bijwerkingen te heftig zijn of omdat ze onvoldoende aanslaan. Antidepressiva moeten vaak lang geslikt worden, omdat de kans op een nieuwe depressie groot is.

Als de behandeling (ook) bestaat uit gesprekken, wordt er meestal gekozen voor cognitieve gedragstherapie. In de therapie leert de cliënt het negatieve denken te veranderen in positief denken en minderwaardigheidsgevoelens te veranderen in meer zelfwaardering. Kortom in de therapie leert de cliënt meer over zichzelf en zijn of haar negatieve denkpatronen. Assertiviteitstraining is een vorm van deze therapie. Therapie kan individueel gevolgd worden of in groepsverband.

Harrie Fokkens en Antonie van Schothorst
(Harrie Fokkens werkt 14 jaar bij Eleos (Ambulante Zorg Zwolle) als psychotherapeut en is lid van de Christelijke Gereformeerde Kerk te Zwolle. Antonie van Schothorst is lid van de Christelijke Gereformeerde Kerk te Utrecht-West en is huisarts.)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen