‘Toch op bezoek? De moeite waard!’ (Depressie 2)

Karel
Karel is een alleengaande jongeman van 25 jaar. Sinds een drietal jaren is hij, na deelname aan een alphacursus, lid geworden van uw kerkelijke gemeente. Als ouderling of wijkbroeder/ -zuster heeft u een goed contact met Karel, die alleen woont. U weet dat hij het niet makkelijk heeft gehad in het verleden. Karel komt uit een gebroken gezin. Contacten leggen is voor hem moeilijk. Hij komt trouw in de kerk. Maar de laatste tijd mist u hem. Als u op bezoek gaat, lijkt het wel of u nauwelijks welkom bent. U voelt zich in het contact ongemakkelijk en misschien voelt Karel zich wel net zo. Ten slotte vertelt hij iets over zijn moeite in contacten met vrouwen, hij is daar verdrietig onder. ‘Ik weet niet wat ik ermee moet …’ zegt Karel. Maar hij wil er verder ook niet over praten. Uw suggestie om er uit te gaan en de kringavond te bezoeken wijst Karel resoluut van de hand. U gaat teleurgesteld weg en ook een beetje boos. U doet zo uw best om hem erbij te betrekken! Of zou Karel depressief zijn?

Het gesprek met iemand die depressief is
In een gesprek zoals met Karel vallen een paar zaken op die kenmerkend zijn voor het contact met iemand die depressief is. Allereerst voelt u als bezoeker dat er een appel op u wordt gedaan. U treft Karel aan, hij lijkt somber en verdrietig en trekt zich terug uit contacten. U wordt daar in de loop van het gesprek ongerust over en u wilt graag helpen. Je zou kunnen zeggen dat Karel uw ‘helperszenuw’ aanprikt. Hij verleidt u ertoe om hem te gaan helpen, hij is immers in nood. U doet hem voorstellen om weer actief te worden (in de kring bijvoorbeeld). Daarnaast valt op dat Karel op zijn beurt voorstellen stelselmatig afwijst. U doet hem goede, leuke voorstellen, maar zegt Karel: ‘Dat zijn prima ideeën voor anderen, maar niet voor mij’. Daardoor raakt u teleurgesteld en ook boos, hoe meer u uw best doet, hoe meer Karel zich terug lijkt te trekken. Hij gaat ten slotte ook het contact met u uit de weg. Vaak is het echter zo dat u uw eigen boosheid niet acceptabel vindt omdat Karel in nood is. En je mag toch niet boos zijn op iemand die in nood is? U voelt zich schuldig en gaat het contact met Karel weer zoeken.

De cirkelgang die hierboven beschreven is wordt wel ‘het rad van depressieve interactie’ genoemd. In contact met iemand die depressief is kan een dergelijke interactieketen zomaar ontstaan. Dat is op zichzelf niet zo erg. Het is van belang dat u dit herkent en probeert deze cirkelgang te doorbreken.

Tips voor het gesprek met iemand die depressief is
• Probeer de depressie niet ‘weg te praten’. Het werkt averechts als u iemand probeert op te vrolijken (‘kijk eens naar alle goede dingen die God je geeft, gezonde kinderen, een lieve man/vrouw’)
• Geef geen adviezen of tips. Zoals u ook bij Karel kunt lezen, loopt dat vaak uit op een teleurstelling. Wel is het van belang om naar de ander te luisteren. En dat is moeilijker dan u denkt. Voor u het weet heeft u de neiging om een goedbedoeld advies te geven. Het gaat er bij luisteren vaak om dat u uw primaire reactie even achterhoudt en voor uzelf nagaat wat de ander bedoelt. Als u dat niet duidelijk is dan is het van belang na te vragen of u de ander goed begrepen hebt. Begrip tonen en luisteren zijn erg belangrijk voor mensen met psychische problemen.
• Trouw zijn in het bezoeken van de ander is een ander belangrijk punt. Daarbij is het belangrijk om te bedenken dat een kort bezoek te overwegen valt. Een lang bezoek kan de ander en u uitputten. Beter om wat vaker kort een bezoek te brengen. Ook is het belangrijk te bedenken dat u bij uw bezoek, of uw telefoontje, niet altijd direct een positieve reactie krijgt. Dat hoort bij de ziekte die depressiviteit heet. De ervaring leert dat mensen als zij uit de depressie zijn gekomen goede herinneringen hebben aan een bezoek, terwijl de bezoeker soms het gevoel had niet welkom te zijn. U kunt overwegen om ook anderen aan te moedigen een bezoek te brengen. Soms kan het best zwaar zijn. Overleg met de betrokkene is dan wel gewenst!
• Het kan goed zijn om gewoon met de ander een boodschap te doen of een eindje te gaan wandelen. Gewoon maar doen.
• Het kan erg helpen om praktische ondersteuning te bieden, misschien vanuit de wijkkring. Iemand die depressief is, heeft vaak moeite met het doen van de huishouding of het doen van de was.

Als u depressief bent
Het is voor u en uw omgeving van belang dat u uw sombere gevoelens erkent. Lange tijd somber zijn en geen zin hebben in activiteiten maakt het leven moeilijk. Misschien schaamt u zich er ook wel voor. Misschien heeft u schuldgevoelens naar anderen en naar God en voelt u zich een ondankbaar mens. Veel depressieve christenen ervaren een gesloten hemel. ‘Ik geloof wel in het bestaan van God, maar Hij is er niet (meer) voor mij’. Het is echt belangrijk dat u beseft dat deze gedachten samenhangen met uw depressie. Verder is het van belang dat u ingaat tegen uw impuls om niets te doen, liever op bed te blijven liggen. U zult merken dat het u goed doet als u toch iemand bezoekt of letterlijk in beweging komt door een stuk te gaan fietsen of wandelen. Soms zult u weten wanneer uw depressie is begonnen of waar ze mee samenhangt. Dat kan een ingrijpende verandering of gebeurtenis zijn, zoals het verlies van een partner, een verandering van baan. Of een langdurig conflict waar u maar niet uitkomt en dat u uitput. Vooral bij een verlies is het belangrijk dat u zichzelf toestaat om ook verdrietig te mogen zijn. Verder kunt u natuurlijk professionele hulp vragen. Depressie is een lastige ziekte, maar u mag weten dat ze in het algemeen goed te behandelen is.

Het gezin
Iemand die depressief is, leeft vaak in een gezin. Het gezin wordt ook belast door de depressiviteit van het gezinslid. Een depressie kan samenhangen met verborgen conflicten in het gezin of daarvan een uiting zijn. In de behandeling is het niet ongebruikelijk om de partner in ieder geval ook uit te nodigen voor een gesprek. Dat heeft als voordeel dat iets verteld kan worden over depressiviteit, de behandeling en bijvoorbeeld de werking van medicijnen. Ook kan gezocht worden naar een manier waarop de partner de ander kan steunen zonder zelf uitgeput te raken. In de zorg vanuit de gemeente is dit ook een belangrijk punt. Vaak gaat de aandacht vooral uit naar de zieke en krijgen partner en eventuele kinderen veel minder aandacht. Dat is echt niet goed. Te vaak worden bij psychische problemen partners, ouders of kinderen niet betrokken bij pastorale gesprekken.

Suïcidaliteit
Mensen die depressief zijn hebben vaak allerlei vragen en gedachten over de zin van hun bestaan. Soms wordt het leven door hen als zo zwaar ervaren dat er terugkerende gedachten zijn aan de dood of aan suïcide. Er kan echt de wens zijn tot levensbeëindiging. Dat wordt soms voorzichtig verwoord: ‘Nam de Heere God mij maar op’. Signalen zijn dat de depressieve broeder of zuster negatief praat over zichzelf. ‘Jullie hebben toch alleen maar last van me, alles is mijn schuld’. Men voelt zich van God verlaten. ‘Ook Hij heeft zich tegen mij gekeerd’. Er is weinig tot geen eigen initiatief meer en weinig verwachting van de toekomst. Ook uit men zich regelmatig negatief over anderen. Voor de omgeving is het van belang om plannen die de depressieve uitspreekt op dit punt altijd serieus te nemen. Vaak denken mensen dat het helpt om niet in te gaan op de suïcidale uitingen van een depressief persoon. Het is echter onjuist dat deze gedachten hierdoor minder worden of overgaan. Vaak werkt het bevrijdend door er gewoon over te praten en niet te zwijgen. Natuurlijk is dat lastig, maar dat geldt ook voor degene die depressief is. Die ervaart de soms opdringende gedachten ook als zwaar. Het blijft belangrijk om rustig en meelevend te zijn, concrete afspraken te maken over een vervolgbezoek. En, als u het niet vertrouwd, dan is het echt van belang een brug te slaan met de huisarts of een hulpverleningsinstelling als die al betrokken is. Doe dat als het even kan nooit achter de rug om van de ander! Voor alle duidelijkheid: het helpt niet om uw Bijbelse visie te geven over zelfdoding. Schuldgevoel en gevoelens van verworpen te zijn worden daardoor juist versterkt. Bovendien weet de ander vaak wel hoe over zelfdoding wordt gedacht, inclusief de verschillen.

Harrie Fokkens en Antonie van Schothorst
(Harrie Fokkens werkt 14 jaar bij Eleos (Ambulante Zorg Zwolle) als psychotherapeut en is lid van de CGK te Zwolle.
Antonie van Schothorst is lid van de CGK te Utrecht-West en is huisarts.)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen