Houdt dan de lofzang gaande (De liedkeuze in de eredienst 3)

Voor wie is de brochure bedoeld?
In de inleiding schrijven deputaten wat ze met deze brochure beogen: kerkenraden die naast Psalmen, de Enige Gezangen en de Schriftberijmingen andere liederen willen gebruiken, behulpzaam zijn bij hun verantwoordelijke taak liederen te selecteren die gebruikt kunnen worden in de eredienst. Kerkenraden beleggen immers de kerkdiensten en zij dragen ook de verantwoordelijkheid voor wat er in die diensten gebeurt.

Toch kan ik me voorstellen dat ook anderen in de gemeente zich over dit geschriftje buigen. Ik denk aan organisten, eventueel andere instrumentalisten die een functie vervullen in de eredienst, liturgiecommissies, dirigenten van koren die af en toe of regelmatig medewerking verlenen aan de eredienst en niet te vergeten predikanten die wekelijks de diensten voor de zondag voorbereiden.
Uiteraard staat het ieder gemeentelid vrij om er kennis van te nemen. Maar de brochure is vooral bedoeld voor hen die een actieve rol hebben bij de (voorbereiding van de) eredienst en die op dit terrein ook leiding hebben te geven aan de gemeente.

Opgelet
Voordat men concreet aan de slag gaat, is het zinvol om hoofdstuk 2 goed te lezen. Daar worden enkele algemene opmerkingen gemaakt over het hanteren van de criteria waaraan een goed kerklied moet voldoen. Waterdichte criteria zijn niet mogelijk en een beoordeling volgens een checklist is te simpel.
De waarde van een lied wordt bepaald door het samenspel van inhoud, taalgebruik en melodie. Zij vormen, als het goed is, een eenheid, terwijl de criteria gericht zijn op elk van die drie aspecten afzonderlijk. Bovendien is ook de liturgie een geheel. Het karakter van een lied wordt mede bepaald door wat er verder in de eredienst nog wordt gezegd of gezongen, door bepaalde handelingen zoals doop en avondmaal, door muziek of stilte.
Verder wordt geconstateerd dat criteria op verschillende manieren kunnen worden uitgelegd. De persoon die de criteria hanteert is ook van invloed op de uitkomst.

Ondanks al deze relativerende opmerkingen is het toch zinvol om met de criteria te gaan werken. Je moet je van de betrekkelijkheid van de criteria bewust zijn om ze evenwichtig en nuchter te hanteren en zo te beoordelen of een lied wel of niet geschikt is in de eredienst.

Een goed begin
Het goede gebruik van de brochure begint ermee om de inhoud daarvan je eigen te maken. Dit kan door kerkenraden gebeuren. Het zou ook gedelegeerd kunnen worden aan een commissie die de kerkenraad op het gebied van het lied in de eredienst kan adviseren. Het verdient aanbeveling om in een dergelijke commissie leden te benoemen die een goede Bijbelkennis hebben en wat weten en aanvoelen van taal en (kerk)muziek.
Niet in iedere gemeente zijn evenveel gaven op dit terrein te vinden. Om de brochure voor zoveel mogelijk mensen begrijpelijk te maken zijn enkele muziektechnische termen omschreven en worden ze vervolgens met een voorbeeld in muzieknotatie aanschouwelijk gemaakt. Getracht is om het geheel zo duidelijk te maken dat ook mensen zonder muziektechnische achtergrond begrijpen waarom het gaat en in staat zijn om samen met anderen een lied te beoordelen op zijn geschiktheid voor de eredienst.

Enkele gebruiksmogelijkheden
Nadat de kerkenraad of een commissie goed kennis heeft genomen van de inhoud van de brochure, kan er gemeentebreed iets gedaan worden. Te denken valt aan een gemeenteavond, toerustingsavonden en zangavonden. Uiteindelijk zal er telkens weer terugkoppeling moeten plaatsvinden met de kerkenraad. Dat is de instantie die de eindverantwoordelijkheid heeft en die besluiten neemt op het terrein van de eredienst. Maar het is dan wel goed dat de gemeente weet waarover het gaat.

Gemeenteavond
Op een gemeenteavond kan de inhoud van de brochure worden weergegeven en besproken. Het is mogelijk om in groepjes in gesprek te gaan over de criteria. Daarbij kan het schriftuurlijke gehalte van elk van de criteria bekeken worden. Niet zozeer om erover te discussiëren, maar om te proberen bij elk van de criteria schriftuurlijke lijnen op het spoor te komen.
Eén van de criteria bijvoorbeeld luidt: de liederen moeten literair en muzikaal van een goede kwaliteit zijn. Menigeen vindt dit misschien een elitaire benadering. Maar is dit criterium misschien toch vanuit de Schrift te verklaren? En zijn er ook nog andere, voor de eredienst steekhoudende argumenten te noemen die dit criterium rechtvaardigen?
Op een gemeenteavond kan ook gezongen worden. Aan de hand van goede of slechte voorbeelden zou een bepaald criterium in de praktijk hoorbaar gemaakt kunnen worden.

Toerustingsavonden
Wat op een gemeenteavond gebeurt, kan in enkele toerustingsavonden worden uitgediept. Elk criterium nodigt uit tot verdere doordenking en gesprek.
Het aantal deelnemers aan toerustingsavonden is vaak niet al te groot. In zo’n kleinere kring is er gelegenheid om aan de hand van de criteria de voors en tegens van een concreet lied af te wegen. Zo leren we ook om heel bewust bezig te zijn met het lied in de kerk en niet zomaar af te gaan op het eerste gehoor of gevoel.

Zangavonden
Wordt op een gemeenteavond en tijdens toerustingsavonden vooral gesproken, tijdens een zangavond zal er vooral gezongen worden. Ik pleit er niet voor om op dergelijke avonden goede en slechte voorbeelden tegenover elkaar te zetten. Dat roept discussie of soms hilariteit op en daar dient een zangavond niet toe.
Het is beter om aan de hand van goede liederen te illustreren wat er met de criteria bedoeld is. Dat is opbouwend en gemeenschap vormend en kan mensen enthousiast maken om echt werk te maken van de zang in de eredienst en op zoek te gaan naar het beste. Dat zal in deze bedeling altijd stukwerk blijven.
Maar dat ontslaat ons niet van de opdracht en de verantwoordelijkheid om voor de dienst aan de Here het beste te zoeken in het geloof en de verwachting dat hèt beste nog komt.

J. Groenleer
(Ds. J. Groenleer is predikant te Leiden en voorzitter van deputaten eredienst.)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen