Theologie en ervaring
In gesprek met ds. W.M. den Hertog over Maarten Luther
Citaat:
“Het leven, meer nog: het sterven en veroordeeld worden maken een theoloog, niet het begrijpen, lezen of speculeren.”
Wie:
Maarten Luther (1483-1546)
Waar:
Commentaar op de psalmen (Operationes in Psalmos, Weimarer Ausgabe, band 5, blz. 163)
Kunt u iets zeggen over het moment waarop Luther dit heeft geschreven?
Ik weet dat niet precies, maar het citaat is afkomstig uit Luthers aantekeningen op de psalmen. Hij heeft over de uitleg van de psalmen college gegeven vanaf 1513. Het zijn de jaren waarin hij de grote (her)ontdekking van de reformatie heeft gedaan. Die ontdekking houdt in dat wij voor God niet gerechtvaardigd worden door het doen van goede werken. In de weg van het geloof mogen we de door Christus verdiende gerechtigheid ontvangen. Luther ontdekte dat door het lezen van Rom. 1: 17.
Wanneer Luther precies tot deze ontdekking is gekomen, is onbekend. Was het een proces van een al meer begrijpen en inzien? Of is het meer ineens gekomen? Wel lijkt het zeker te zijn, dat Luther onder meer tijdens het voorbereiden van zijn colleges over de psalmen tot deze ontdekking is gekomen.
Het is opvallend dat hij in zijn aantekeningen op de psalmen eerst vooral te rade gaat bij de kerkvader Augustinus. Maar later zie je dat hij steeds meer vanuit zijn eigen leven spreekt.
Dat zegt ongetwijfeld iets over wat dit citaat uitdrukt …
Inderdaad. Wanneer je Luthers levensloop bekijkt, zie je een duidelijke ontwikkeling. Hij leert in alles wat hij meemaakt om vast te houden aan het Woord. En dat dan niet alleen in voorspoed, maar juist ook in tegenspoed.
Luther heeft zich ongetwijfeld herkend in de aanvechtingen waar ook veel psalmdichters woorden aan geven. Ergens schrijft hij: “in de psalmen kijk je de heiligen in het hart.” Zelf heeft hij ook heel open over zijn aanvechtingen geschreven. Zo schrijft hij dat hij ooit zo diep door het dal van aanvechtingen is gegaan, dat hij dat een ander nooit zou toewensen. Ik vermoed dat hij het dan vooral heeft over de tijd dat hij nog monnik was en gerechtigheid voor God trachtte te vinden door het doen van goede werken. Hij heeft daar geweldig intensief naar gezocht, maar er geen rust in kunnen vinden. Het bracht hem eerder meer onzekerheid. Toch heeft die ervaring hem nu juist bij Christus en diens gerechtigheid gebracht. Het was een zeer diep dal, maar dat heeft van hem een theoloog gemaakt. Dit citaat gaat dus heel sterk over zijn eigen leven.
Wat is volgens Luther dan ‘theoloog zijn’?
Uit het citaat blijkt wel, dat het voor hem iets is wat helemaal met het gewone, dagelijkse leven te maken heeft. Je bent pas dan werkelijk theoloog of ook predikant, wanneer je niet wat in het algemeen over God weet te melden. Je kunt de Bijbel alleen dan werkelijk verstaan, wanneer je het evangelie betrekt op je eigen leven met alle aanvechtingen en ervaringen die daarin zijn. Ten diepste gaat het erom de Bijbel goed te lezen en zo te ervaren dat het evangelie troost biedt in onze diepste nood.
Wat spreekt u persoonlijk aan in dit citaat?
Wat me aanspreekt is dat de theologie, het predikant zijn, nooit los kan staan van het leven hier en nu. Ook niet van je eigen geloofsleven. Het gaat er niet om allerlei diepzinnige wijsheden te uiten, die uiteindelijk niets met ons bestaan te maken hebben. Ook alle moeilijke ervaringen dwingen je alleen maar meer naar de Bijbel toe. Dat spreekt mij aan. Het is een regel voor elke theoloog en predikant, maar ook voor elke christen. Dit moet de manier zijn waarop je met de Bijbel bezig bent.
Misschien is dit ook wel iets, wat we in de kerk aan het kwijtraken zijn. We zijn vandaag de dag geneigd om alles snel glad te strijken. Tijden van moeite en zorg zien we vooral als bedreiging. Luther geeft ons echter mee dat je juist ook door die momenten heen leert om te vertrouwen op Christus. Het hoeft dus niet allemaal geruisloos te gaan.
Daarmee zijn Luthers woorden zeer actueel voor ieder christen. Toegespitst op een theoloog betekent het ook dat hij ervoor moet waken in twee gescheiden werelden te leven: de wereld van de verkondiging van het Woord en zijn eigen persoonlijke leefwereld.
Veel christenen vinden het moeilijk om hun eigen levenservaringen in contact te brengen met de boodschap van de Schrift. Wat is daar voor nodig?
Voor Luther is hierin de persoon en het werk van Christus letterlijk cruciaal. Zijn theologie is vooral christologie. We ontvangen gerechtigheid en vrede door Christus’ sterven en opstanding langs de weg van het geloof. Dat is niet alleen iets wat je moet weten met je verstand. Het betekent ook de ervaring van persoonlijke bevrijding. Bij het lezen van de Bijbel mogen we ons dus telkens afvragen: hoe gaat het in dit gedeelte over Christus? Voor Luther geldt: Christus kennen is alles. Dan heb je deel aan al Zijn schatten en gaven. Daar heb je als mens genoeg aan, voor nu en voor de eeuwigheid.
Meer weten en verder lezen:
• W. van ’t Spijker, Luther. Belofte en ervaring, Goes 1983
• H.J. Iwand, Luthers Theologie, Nachgelassene Werke dl. 5, München 1974.
• J.T. Bakker, Coram Deo, Kampen 1956
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van vrijdag 11 december 2009
De Wekker | 16 Pagina's