‘De Here werkt dwars door vertalingen heen’

Het initiatief tot het herzien van de Statenvertaling uit 1637 komt vanuit de Gereformeerde Bond van de (toen nog) Nederlandse Hervormde Kerk. In 2001 overwoog het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond de herziening onder te brengen in een stichting en werd met het voormalige moderamen van de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) gesproken over het project. De HSV zou een Bijbelvertaling moeten worden voor gebruik thuis en op verenigingen. In mei 2002 is uiteindelijk de kogel door de kerk en kan de hertaling beginnen.

Tweede naamvallen
Het project wordt ondergebracht in de Stichting Herziene Statenvertaling. Voorzitter is ds. B.J. van Vreeswijk uit Veenendaal (PKN), vanuit de CGK zitten ds. J. Van Amstel en ds. R. Kok in het bestuur. Ook leden van de Gereformeerde Gemeenten zijn vertegenwoordigd in de Stichting HSV. Tientallen personen uit de betrokken kerken werken mee aan het herzieningsproject. Dit zijn theologen, neerlandici en deskundigen op het gebied van klassieke talen. Eén van hen is ds. L.A. den Butter uit Culemborg. Hij houdt zich bezig met de vertaling van het boek Jesaja.
Ds. Den Butter legt uit dat op basis van de grondtekst soms een andere keuze wordt gemaakt dan in de Statenvertaling staat. “De werkwijze is heel grondig, dat gaat verder dan alleen tweede naamvallen vervangen. Toch is het de naam Herziene Statenvertaling waard, want in de keuzes die gemaakt worden, volgen we heel duidelijk de lijn van de Statenvertaling. In Jesaja bijvoorbeeld, als het gaat om de interpretatie van de Messiaanse teksten, wordt in de HSV op eenzelfde manier vertaald. Dit in tegenstelling tot de Nieuwe Bijbelvertaling, die daar veel meer ruimte openlaat.”

Uitgangspunt voor de vertaling zijn dezelfde handschriften die gebruikt zijn voor de totstandkoming van de Statenvertaling. Daarnaast wordt er ook veelvuldig gebruikgemaakt van de Kanttekeningen, zoals die bij de Statenvertaling gegeven zijn. In deze Kanttekeningen worden soms al mogelijke andere vertalingen gegeven van een woord. Op bepaalde punten hebben de medewerkers aan de HSV ervoor gekozen vertalingen uit de Kanttekeningen te gebruiken in plaats van uit de Statenvertaling zelf. Dit alles met het doel te komen tot een herziening in verstaanbaar Nederlands, zoals het bestuur zelf zegt in één van de deeluitgaven.

Eigenlijk had de HSV in 2004 gereed moeten zijn. Dit lukt echter niet, maar er verschijnt dat jaar wel een deeluitgave waarin Genesis, de Psalmen en tien Nieuwtestamentische boeken zijn opgenomen. Door lezers van de deeluitgave wordt echter veelvuldig commentaar geleverd op de uitgave. Daarom worden met name Genesis en de Psalmen opnieuw grondig bekeken en de vertaling gewijzigd. In 2006 verschijnt een nieuwe deeluitgave, met daarin Genesis, Exodus, Deuteronomium, de Psalmen en het volledige Nieuwe Testament. Er blijft echter veel commentaar komen op de boeken Genesis en Psalmen; er zou te vrij vertaald zijn. De stichting HSV ziet dat ook in en trekt de teksten van beide Bijbelboeken in om deze nader te herzien.

Jongeren
De Stichting HSV kent ook een comité van aanbeveling, waarin onder andere ds. J. Westerink, emerituspredikant uit Urk, zitting heeft. Ds. Westerink zegt erg blij te zijn met de komst van de HSV. “Ik begrijp dat de commissie die zich bezighoudt met de herziening dat vooral doet om voor de jongeren de Bijbel in een verstaanbare Nederlandse taal te bewaren, zoveel mogelijk in aansluiting op de Statenvertaling.” Ds. Westerink noemt verder het initiatief dat op de particuliere synode van het Oosten is ontstaan om te kijken of, en in welke mate de Herziene Statenvertaling gebruikt kan worden binnen de CGK. “Die PS heeft momenteel een commissie aan het werk, met het doel straks een onderbouwde instructie klaar te hebben voor de synode van 2010, zodat er niet gewacht hoeft te worden tot de synode van 2013.”
Het initiatief van de particuliere synode van het Oosten is ontstaan binnen de gemeente van Soest. Ds. W. Kok, predikant van de christelijk-gereformeerde kerk te Soest: “Je merkt dat, ondanks het feit dat er geen synodebesluit was, veel gemeenten al tot het gebruik van de Nieuwe Bijbelvertaling overgingen. Het kerkelijk ordelijk leven verzandt zo; gemeenten doen wat goed is in eigen ogen. Als gemeente van Soest vinden we eigenlijk dat over de HSV nagedacht moet worden, omdat het volgens ons een beter alternatief is dan de Nieuwe Bijbelvertaling.
Op de vorige generale synode is besloten dat we gaan nadenken over de HSV, maar eigenlijk had dat veel eerder moeten gebeuren. Nu zal de commissie van de particuliere synode van het Oosten op de generale synode van 2010 een aanbeveling geven met betrekking tot de HSV. Helaas is de herziening pas eind 2010 af, maar wat er nu ligt, geeft al veel vertrouwen.”

Toch is dat niet voor iedereen overtuigend. Een predikant die liever niet met naam genoemd wil worden (“Ik wil me niet graag profileren op dit punt.”) vindt de HSV wel “een heel aardige vertaling.” “Ik moet eerlijk zeggen dat wat ik gelezen heb heel aardig is vertaald en erg mooi is om te lezen. Het is een stuk begrijpelijker dan de Statenvertaling, dus in die zin is de HSV zeker een vooruitgang. Over de vertaling zelf dus niets negatiefs.” In zijn gemeente wordt echter gebruikgemaakt van de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV). “Ik ben een voorstander van het gebruik van de NBV. Eigenlijk vind ik hoe er nu met de HSV omgegaan wordt een achterhoedegevecht. Dat zag je op de laatste generale synode al: we kregen de handen niet op elkaar voor de NBV, daar zou een heel lang traject aan vooraf moeten gaan. Maar de HSV zou dan zomaar in één keer goedgekeurd worden. Gelukkig is dat niet zo gegaan, want gelijke monniken, gelijke kappen natuurlijk.

Wat gezocht
Naast lof voor de HSV is er dus ook kritiek. Zo staat ook de Gereformeerde Bijbelstichting (GBS) afwijzend tegenover de HSV. Ds. Den Butter over die kritiek: “Laat ik positief beginnen: de GBS heeft kritiek aangedragen waarmee we in het vertalen van de HSV onze winst kunnen doen. De HSV heeft ook altijd opengestaan voor kritiek van de GBS. De andere kant is, als je in je grondslag hebt staan dat je de Statenvertaling wilt bevorderen en verspreiden, kun je ook weinig anders dan kritiek geven op iedere andere vertaling. Want zodra je een andere vertaling accepteert, ben je ontrouw aan je eigen grondslag. Daarom is de kritiek op de HSV soms wat gezocht, denk ik. Er zijn argumenten bij, die emotioneel geladen zijn. Iemand schreef een keer over een oude vrouw die tot ruimte mocht komen aan de hand van een tekst uit 1 Petrus. Toen ze bij haar zoon was, bij wie het allemaal nieuwer moest en moderner, werd uit een nieuwere Bijbelvertaling dezelfde tekst gelezen. Ze raakte toen haar troost kwijt. Maar hetzelfde zou gebeurd zijn als deze vrouw gewend was om een nieuwere vertaling te lezen en de tekst bij haar zoon in de Statenvertaling gelezen had. Dat is geen reële kritiek.
Het is jammer dat de GBS niet samen is opgetrokken met de Stichting Herziene Statenvertaling. Ze hebben uitgebreide woordenlijsten bij hun uitgaven, daarmee zouden we samen een heel eind zijn gekomen. Nu is het een beetje ‘wij-zij’ en dat vind ik gewoon heel jammer.”

Ds. Kok uit Soest gebruikt de HSV al veelvuldig. Hij is bezig met een nieuwe catechisatiemethode en de tekstverwijzingen daarin komen uit de Herziene Statenvertaling. Daarmee komt een belangrijk punt naar voren, namelijk dat vooral de jongeren er iets aan moeten hebben. Voor ds. Den Butter was dat één van de redenen om mee te helpen aan het project en ook voor ds. Westerink om zijn plaats in het comité van aanbeveling in te nemen. “Dat is de bedoeling,” zegt ds. Kok. “Dat is de wil van de Geest. Dat eenieder in zijn eigen taal de grote daden Gods hoort spreken. Dat is niet de taal van de zeventiende en achttiende eeuw.”
“De verdeeldheid binnen onze kerken is groot, ook als het gaat over Bijbelvertalingen. Wat we eigenlijk nodig hebben is een Bogermantype. Aan de andere kant is het zo dat de Here door gaat met Zijn werk. Dwars door alle kerken en dwars door alle vertalingen heen. Ook door parafrases als Het Boek kan de Here werken, maar een andere vraag is of je deze ook kunt gebruiken in je gemeente. Dan is het antwoord wat mij betreft toch ‘nee.’”

De Herziene Statenvertaling wordt op DV 4 december 2010 gepresenteerd. www.herzienestatenvertaling.nl

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen