Bevinding in een belevingscultuur

Beleving
Laten we eerst eens kijken naar wat vandaag allemaal voor beleving doorgaat. Anders dan vroeger hoeven de meeste mensen in ons land zich geen zorgen te maken over hun dagelijkse behoeften. Er is altijd wel iets te eten, we hebben een warm huis en meestal ook nog een auto. Wat is er nog om naar te streven? Wat maakt je echt blij?
We zoeken het vandaag in ons eens even lekker laten ‘verwennen’. ‘Wellness’ is typisch een woord van deze tijd.
In reclames wordt ons ook aangeraden de ‘emotie’ van deze auto te beleven, en de ‘passie’ te proeven die je met een bepaald product meegeleverd krijgt. Je moet ook wat als fabrikant. Suikervrije frisdrank mag dan gezond zijn, het heeft het suffe imago van een bejaardendrankje. Nu, dat wordt dan verholpen met een reclame waarin het drinken van een slok Cola light erin resulteert dat je ex zich ineens realiseert wat een geweldige ‘kanjer’ ze heeft laten lopen. Zelf word je ineens door een touw vanuit een helikopter opgepikt en met je nieuwe vriendin meegenomen. Met zo’n reclame heb je als het een beetje meezit in één keer een groep potentiële kopers op heel andere gevoelens gebracht.
Dit voorbeeld is tekenend. Het gaat niet om het product op zichzelf, maar om de uitstraling die het heeft en de ‘kick’ die het belooft. Beleving in deze zin is wat boven de dagelijkse sleur en tredmolen uitgaat. In dit rijtje horen natuurlijk ook drugsgebruik en overmatige alcoholconsumptie, en ook in sport tot het uiterste gaan. In al die situaties gaat het erom dat je iets belééft. En die beleving tilt je boven het grauwe bestaan uit en geeft je leven kleur.
Beleving staat hier tegenover het dagelijkse leven. In die beleving gaat het om jou, om wat jij beleeft. Van een ander helpen krijg je dat niet. Het geeft wel een ‘goed gevoel’, maar echte beleving is toch iets anders. ‘Zorg voor jezelf’, fluistert de reclame ons in het oor. En dat laten we ons geen twee keer zeggen.

Bekering
Voordat ik inga op wat bevinding is en wat die in onze huidige cultuur kan betekenen, moeten we het eerst over een woord hebben, dat niet erg aanspreekt: bekering. Dat is nodig, omdat bekering bij wijze van spreken tussen beleving en bevinding in staat. Bevinding is namelijk geen directe en ongebroken beleving, maar wat een mens ervaart die zich bekeert.
Bekering is in de Bijbel dat iemand anders gaat leven en denken. Je wordt veranderd door de vernieuwing van je denken, schrijft Paulus. En je gaat ook metterdaad een andere weg. De kern is dat je niet langer van jezelf bent en ook niet wilt zijn. Je bent eigendom van Christus. Zolang je van jezelf wilt zijn zoek je je vreugde in wat jou plezier doet. Daar staat God in feite buiten en de naaste ook. Als in de gelijkenis van Lucas 12 God de man die zijn schaapjes op het droge meende te hebben bij Zich roept, vraagt Hij hem: ‘wat je bijeengebracht hebt, voor wie zal het zijn?’ De man heeft geen antwoord. Hij was – zegt Jezus – niet ‘rijk in God’. Rijk zijn in God is je echte vreugde in Hem hebben, in zijn genade. Je rijkdom is niet langer wat je kunt zien en tellen of ook beleven, maar dat je verlost bent van een leven buiten en zonder Hem, die de bron van het leven is.
Als je rijk bent in Hem, hoef je ook niet uit het leven te halen wat erin zit, want je hèbt je echte rijkdom in Hem. Dat beleef je niet altijd, maar soms golft het ook ineens door je heen. U bent de God van mijn jubelende vreugde, zegt de dichter van Psalm 43.

Aanvechting
Die jubelende vreugde heeft een mens niet onder handbereik. Er is een proeven en smaken dat de Here goed is, zoals de dichter van Psalm 34 zegt, maar ze is niet ons vanzelfsprekend bezit. Ze wordt ons geschonken. Dat is een wezenlijk verschil met de beleving die in onze huidige cultuur centraal staat. Die kun je een heel eind oproepen. Je hebt het in eigen hand. Maar word je er jezelf van? Ben jij echt jezelf op de momenten dat je je dak uitgaat – of juist als je in de stromende regen met je broodtrommeltje achterop naar je werk fietst? Dat is een vraag die men zichzelf meestal niet stelt. Soms kun je er niet omheen, als je de leegte ervaart ná die beleving. Daarom gaan velen liefst zo snel mogelijk weer naar een volgende stoot.
In het geloof zijn er ook de tijden van het gemis. Vaak ervaart, beleeft, een mens ook heel moeilijke dingen. Dan is er aanvechting. Je deelt met de dichter van Psalm 73 de pijnlijke ervaring dat het de mensen die zonder God leven goed gaat, terwijl jouw leven zwaar is en soms ook leeg. Luther vertaalde Jesaja 28: 16 eigenzinnig en vrij, maar wel heel sprekend: ‘de aanvechting leert ons op het Woord te letten.’ Dat is de beweging die het geloof maakt: vàn de moeiten en vragen naar het Woord. In 1 Johannes 1: 1-4 laat de apostel zien dat het in het geloof wel degelijk gaat om zien en tasten, maar let op: wáár kom je dan bij uit? Bij het Woord van het leven. En als de apostel ván dat Woord naar de mensen gaat, dan heeft hij niet een recept voor adembenemende en zinderende beleving, maar dan verkondigt hij. En hij doet dat met de bedoeling dat zijn lezers ook gemeenschap, dat is: levende verbondenheid, met Christus zullen hebben. Die gemeenschap hebben ze, als ze hun zonden belijden; dan gaan ze over uit de dood in het leven en hebben ze de broeder lief.

Bevinding
Het wordt tijd om te kijken, wat bevinding hier kan betekenen. Zoals het woord in de Bijbel voorkomt, betekent het dat we merken dat God zijn Woord houdt. We bevinden dat Hij is en doet zoals Hij zegt. Dan is het een bron van vreugde, temidden van aanvechtingen, vragen en twijfels. Als ik de waarheid van Gods Woord voortdurend zou ervaren, zou niemand het over bevinding hebben.
Als we vandaag, in onze belevingscultuur, vragen hoe we de boodschap van het Evangelie kunnen overdragen, is het raadzaam de verschillen niet uit het oog te verliezen. Het belangrijkste verschil is dat we niet langer een god in het diepst van onze gedachten kunnen zijn: iemand om wie de hele wereld draait en die van de ene topervaring naar de andere gaat. Nee, we worden – Luther weer – van ‘ongelukkige goden’ tot ‘ware mensen’, dat is: we komen erachter dat we zondaars zijn. We worden mensen die zich uit de droom laten helpen. Wat we nodig hebben is dat we God gaan liefhebben boven alles en de naaste als onszelf. We zijn niet eerlijk, als we dat niet bekering noemen. Wie dit ondergaat wordt opnieuw geboren uit het Woord en de Geest van God.

Een tweede verschil is dat er geen sprake van kan zijn dat een gelovige alleen maar blijdschap ervaart. Als we alleen maar liederen zingen die blijheid uitstralen helpt dat niet. Het is niet echt. Het doet geen recht aan de donkere kanten van het leven. Die donkere kanten zijn er vanwege de zonde. Jouw zonde. Of door de gebrokenheid van het leven nu. De Psalmen laten al die aspecten aan het woord komen.

Kansen?
De vraag van de redactie luidde: Biedt de huidige belevingscultuur kansen voor de kerk? Om te beginnen, is wat mij betreft het antwoord heel nuchter ‘nee’, als we daarbij denken aan openheid voor het Evangelie bij de mensen. Die is er ten diepste niet meer en niet minder dan in andere tijden. Ieder mens moet door de bekering heen. Alleen dan kun je vreugde ervaren in wat tegen je directe belangen en verlangens in lijkt te gaan. De vreugde richt zich ook niet op het directe genieten van het hier en nu zonder meer, maar van wat je uit pure genade uit Gods hand ontvangt. Ook als je geniet van de glimlach van een kind, of van een heerlijke zomerdag, is er toch verschil. Directe aansluiting bij de roep om beleving zit er dus niet in.

Nu, het is altijd van belang – apostelen en profeten gingen ons hierin voor – om goed te kijken, waar bij de mensen van vandaag de belemmeringen voor de aanvaarding van het Evangelie zitten. Daar liggen immers ook de beloften. Al strijkt het Evangelie de zondige mens dwars tegen de haren in, het is geen boodschap die hem ongelukkig maakt, maar één die beantwoordt aan zijn diepste verlangens. We hebben als kerk in dit opzicht een slecht imago. De heersende mening is dat God en de Bijbel en de kerk precies die dingen verbieden, die het leven leuk maken. In Psalm 119 zegt de dichter in allerlei toonaarden, dat hij vreugde heeft in Gods wet. Zeker, daarvoor moet je dus door de bekering heen. Maar wàt je dan ervaart is ware vreugde. Ons mensenhart blijft onrustig, want leeg, tot het de Here met vreugde leert dienen.

G.C. den Hertog
Prof.dr. G.C. den Hertog is hoogleraar aan de TUA.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen