Professionaliteit zonder zakelijke koelte

Het takenpakket van een dominee is breed: bezoeken, studeren, catechiseren, vergaderen, en dan moeten er ook voor elke zondag nog preken worden gemaakt. Soms kan hij het gevoel krijgen voortdurend achter de feiten aan te lopen. Zuster X moet nodig weer een bezoekje krijgen, catechisant Y mailde onlangs een vraag over de preek. Maar er moet nog zoveel meer. Eerst de classisvergadering maar eens voorbereiden.

Enerverend
Toen ds. Huijgen net als parttime predikant bevestigd was in zijn eerste gemeente Genemuiden, merkte hij hoe lastig het was verschillende ballen tegelijk in de lucht te houden. Naast zijn predikantsschap werkte hij als aio aan zijn proefschrift, waarbij ook nog eens een benoeming kwam als docent aan de Theologische Universiteit in Apeldoorn. “Het eerste jaar was enerverend”, blikt de predikant in de pastorie van Genemuiden terug.
Huijgen begon zich daarom te verdiepen in timemanagement. “Tijd kun je natuurlijk niet managen, tijd is er gewoon”, zegt hij. Maar je kunt je aandacht wel richten. Het helpt al enorm als je helder hebt wat je volgende actie moet zijn.”

Ds. Huijgen verdiepte zich in het werk van de Amerikaanse productiviteitstrainer David Allen. “Ik merkte dat zijn programma ‘Getting Things Done’ me in mijn werk als predikant kon helpen”, zegt hij. Allens programma komt er in de kern op neer alle dingen die gedaan moeten worden te inventariseren en daarbij ook concrete acties te benoemen. Dus niet: ‘werken aan boek’, maar ‘Worddocument van hoofdstuk 4 openen’. Die acties zet de gebruiker vervolgens overzichtelijk in een aantal lijsten zodat hij zijn hoofd kan gebruiken om dingen te doen, niet om taken te onthouden. “Het maken van een behapbare weekplanning dwingt je die dingen te doen, die je moet doen. Dat voorkomt dat je een schuldgevoel opbouwt”, zegt Huijgen. “Als ik nu een half uurtje over heb, kijk ik in de planning wat ik in die tijd kan doen. Het opbouwen van dit systeem kost even tijd, maar het zorgt ervoor dat ik uiteindelijk meer doe en – hopelijk – ook de juiste dingen doe.”

Huijgen houdt een planning voor de kortere en langere termijn bij, die hij wekelijks controleert. “Het is een manier om het werk overzichtelijk te houden. Mijn ervaring is dat het lucht geeft. Ik durf nu ook een middag echt vrij te nemen voor mijn gezin, zonder dat er in mijn achterhoofd een stemmetje zeurt dat er nog van alles gedaan moet worden.”

Te zakelijk?
De Genemuider predikant merkte dat collega’s tegen dezelfde problemen opliepen. Toen ontstond het idee een cursus aan te bieden om predikanten te helpen overzicht over het werk te houden. Hij geeft de cursus ‘Professionele vaardigheden voor predikanten’ samen met zijn Nederlands-gereformeerde collega ds. Daniël Timmerman uit Breukelen.

Eén van de doelen van de cursussen is het besef te vergroten dat het ambt van predikant als kleine zelfstandige een geheel eigen problematiek met zich meebrengt, ook professioneel. Huijgen: “De gedachte is nog wel eens dat predikantschap en professionaliteit elkaar niet verdragen. Wordt het niet te zakelijk? Krijgen we niet te veel management in de kerk?” Huijgen begrijpt die zorg, maar volgens hem hóeft het zo niet te gaan. “Je krijgt je tijd van God”, zegt hij. “Die kun je maar één keer besteden; besteed hem dan ook goed. Daar gaat het om.”

Huijgen wijst erop dat het goed is om jezelf als predikant geregeld af te vragen of je met het juiste bezig bent. “Horen alle dingen waar ik druk mee ben nog wel bij de taak waarvoor ik geroepen ben, namelijk de dienst in Gods Koninkrijk? Zijn er misschien dingen die anderen ook kunnen doen, en misschien zelfs beter?“
Hij noemt het voorbeeld van bezoekdames die in zijn eigen gemeente recent aangesteld zijn. “Het was hier in Genemuiden de gewoonte dat ouderen eens in de twee maanden bezoek kregen van de predikant. Als eerste parttime predikant in deze gemeente was dat voor mij niet haalbaar. Nu is het zo dat ik hen twee, drie keer per jaar bezoek en de andere bezoeken door de bezoekzusters worden gedaan. Dat is niet alleen tijdbesparend voor mij als predikant, maar wellicht zelfs beter. De bezoekdames voeren weer andere gesprekken dan ik.

Opgebrand
“Als je het goed doet, merkt de gemeente niet dat een predikant zijn tijd zorgvuldig verdeelt – als hij het niet doet, merkt de gemeente het zeker”, aldus Huijgen. “Het is niet de bedoeling dat er een professionele koelte ontstaat. Een predikant kan te allen tijde beschikbaar blijven voor dringende pastorale gevallen. Ik heb geen model voor ogen waarbij een predikant alleen tussen 8 en 9 bereikbaar is, en ’s avonds nog een uurtje. Ik hoop er in urgente gevallen juist voor de gemeente te kunnen zijn, zonder dat andere dingen in de weg zitten.”

De predikant erkent dat een meer professionele benadering van het predikantswerk vrij nieuw is voor de Christelijke Gereformeerde Kerken. “Er heerst een sterke cultuur onder predikanten van flink zijn en gewoon doorgaan. Er zijn echter grenzen en het is goed die in acht te nemen. De kerken hebben er uiteindelijk niets aan als predikanten opbranden. Juist als je leeft van genade, hoef je jezelf niet te overvragen.”
Kerkenraden kunnen ook een rol hebben in de bewaking van die grenzen, aldus Huijgen. “Het is belangrijk een heldere visie te hebben op de kerntaken van een predikant. Daar moet je als gemeente keuzes in durven maken.”

Twee predikanten over hun tijd
“Sinds 2006 dien ik de Ichthusgemeente op Urk, met 1450 leden. Pastoraal is de gemeente te groot voor één predikant. Er is pastorale bijstand van een pastoraal werker en ds. H. de Graaf. Wekelijks overleggen we gedrieën over het pastorale werk. Het is een zegen als je samen het werk mag doen.
Voor de catechese is er eveneens een team. Niet het vele werk dat je doet belast je, maar het werk dat blijft liggen. Je moet prioriteiten stellen en je moet leren tijd voor jezelf te nemen. Ik fiets graag en wandel twee keer per week met een collega. Als predikant is zelfreflectie nodig. Dicht bij de Heere leven is echter nummer één.
Werkdruk heeft ook een psychische kant: wordt het werk gezegend of is er grote weerstand, zijn er spanningen in gemeente of eigen gezin? Dat kan energie vreten. Moeilijk vind ik dat je gezin als eerste de rekening gepresenteerd krijgt als het te druk is. Dat verdienen zij niet.”
Ds. W.N. Middelkoop, Urk-Ichthus

“Werkdruk ervaar ik als predikant op twee gebieden. Enerzijds is de veelheid van taken en verantwoordelijkheden een belangrijk punt. Die verantwoordelijkheden kunnen op je gaan drukken. Hoewel ik ook ervaar dat juist de diversiteit iets prachtigs is. Als predikant ben je prediker, maar ook pastor, jongerenwerker, ouderenbezoeker, bestuurder, missionair actief etc.
Anderzijds ervaar ik werkdruk door wat je ‘deadlines’ zou kunnen noemen. Elke zondag wordt van mij gevraagd tenminste één, en vaak twee preken te houden. Ook hiervan geldt dat het prachtig werk is, maar zeker op de langere termijn ook een last is die het ambt met zich meebrengt.
Om de werkdruk aan te kunnen is goed plannen belangrijk. Daarbij probeer ik ook vrije tijd in te plannen: momenten waarop mijn computer uit blijft en mijn boeken dicht. Het beste werkt dat wanneer ik één dag zonder afspraken heb, dus ook ’s avonds niet. Dan kan ik echt even op adem komen. Overigens is werkdruk ook iets wat God helpt te dragen!“
Ds. F.W. van der Rhee, Rotterdam-Oost/Capelle a/d IJssel

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen