Zelfbeheersing (Spreuken 6)

Anderen aan je onderwerpen of over jezelf heersen
De heldhaftige in de strijd, degene die een stad inneemt is iemand die anderen aan zich onderwerpt. De geduldige (SV: lankmoedige) en die zijn geest beheerst is degene die macht heeft over zichzelf. De wereld geschiedenis geeft ons veel voorbeelden van mensen die anderen aan zich onderwierpen. Nimrod, Gen. 10: 8-10, was een geweldenaar. Tegen de wil van God bouwde hij een imperium. Je kunt hem de vader van alle dictators noemen. Wie zich verdiept in het leven van veroveraars als Alexander de Grote, Napoleon of Hitler, merkt dat deze mensen gedreven werden door de begeerte naar macht en roem. Een mensenleven telde nauwelijks voor hen. Hele legers soldaten werden opgeofferd aan hun zucht naar grootheid.
Overigens kan zelfbeheersing samengaan met steden veroveren. Frederik Hendrik (1584-1647), zoon van Willem van Oranje, heroverde steden op de Spanjaarden. Vanwege zijn vele successen werd hij de stedendwinger genoemd. Toch zocht hij geen eigen roem. In gedenkschriften die tijdens zijn leven geschreven werden liet hij alles doorhalen wat zweemde naar eigen lof. Dit is ware grootheid.
Niet iedereen verovert steden. Het gaat in de tekst dan ook om een vergelijking. Heerszucht, toegeven aan eigen driften komen we overal tegen. We spreken dan over iemand die ‘een kort lontje heeft’, ‘snel tot een kookpunt komt’. Die persoon laat zich meeslepen door zijn emoties. Wie zich ongeremd laat gaan, kwetst anderen en richt schade aan, hetzij door woorden of daden. Een krantenbericht: Een 22-jarige rijschoolleerling kon zijn woede niet verkroppen toen zijn examinator hem liet zakken voor zijn vrachtwagenrijbewijs. Hij was zo kwaad op de examinator dat hij hem meerdere keren tegen het hoofd sloeg. De examinator moest voor onderzoek naar het ziekenhuis. De 22-jarige man werd door de politie meegenomen naar het bureau. Dit is een vorm van destructieve agressie. Het is de geest van Kaïn die zijn broer Abel doodsloeg. En van Lamech die er trots op is dat hij een jongeman doodde om een buil die hij had opgelopen, Gen. 4: 23. Hitler had als bijnaam Teppichfresser (tapijtvreter), vanwege zijn woedeaanvallen. Volgens evolutionisten is agressie een erfenis van onze reptielenvoorouders. Het zit ingebakken in onze genen. Maar omdat de ‘beschaving’ het ons anders leert, weten we het onder een laagje vernis goed te camoufleren. Dat niet iedereen daarin slaagt zullen we moeten accepteren, zo redeneert men. In oosterse culturen geldt zelfbeheersing juist als een positieve eigenschap. Aziatische vechtsport is gericht op zelfverdediging.

Waarom beter?
Wereldveroveraars en stedendwingers maken indruk. De heerszuchtigen schijnen het voor het zeggen te hebben. De sterke man dwingt bewondering af. Echter, hij richt zichzelf te gronde, Spr. 25: 28. De werkelijk sterke is degene die over zijn eigen geest heerst. Die persoon is beter, zegt de tekst. Waarom? Hij heeft de vrede van een goed geweten bij God. Hij is onoverwinnelijk, want hij heeft God aan zijn zijde. Het is veel moeilijker om over zichzelf te heersen dan over een ander. Je naam staat niet geschreven in de annalen van de wereldgeschiedenis. Je lijkt een loser te zijn.
Toch geldt zelfbeheersing ook onder ons als een goede eigenschap. Bepaalde beroepen en taken vereisen een hoge mate van zelfbeheersing. Je kunt o.a. denken aan de volgende: politieagent, leerkracht, maatschappelijk werker, verpleegkundige, dienstverleners zoals ambulancepersoneel en brandweer, ouder (vader/moeder), ambtsdrager. Een verkoper in een kledingwinkel vertelt het volgende: “Een klant wilde een broek ruilen. Ze had alleen één probleem: ze was de kassabon kwijt. Helaas mogen wij dan geen retouren accepteren en dat vertelde ik haar. Ze werd kwaad en schold me vervolgens uit. Ik voelde dat ik boos werd, maar bleef kalm. Je bent tenslotte het visitekaartje van de winkel. Uiteindelijk is die mevrouw vertrokken, omdat ze inzag dat ik haar echt niet kon helpen. Nadat ze weg was, kreeg ik van verschillende klanten complimenten dat ik zo rustig was gebleven en professioneel gehandeld had.”

Hoe leer ik het?
Zelfbeheersing kan ieder tot op zekere hoogte leren. Je kunt er cursussen voor volgen. Toch is het in onze tekst niet bedoeld als een algemeen menselijke eigenschap. Het staat in het teken van de vreze des Heeren. Het is een genadegave van de Heilige Geest. Christus leert het ons. Toen Hij voor Kajafas stond en in het gezicht geslagen en bespuugd werd, beheerste Hij Zich, Matt. 26: 67. Dat was geen zwakheid, maar kracht. Hij gaf het over in de handen van God. “Leer van Mij dat ik zachtmoedig ben en nederig van hart”, Matt. 11: 29. Het boek Getemde Tijger van Tony Anthony, ooit driemaal wereldkampioen Kungfu, (aanbevolen literatuur voor jongeren!) is daar een prachtig voorbeeld van. “Wreek uzelf niet, geliefden, maar laat ruimte voor de toorn … Mij komt de wraak toe, Ik zal het vergelden, zegt de Heere”. “Wordt niet overwonnen door het kwade, maar overwin het kwade door het goede”, Rom. 12: 19, 21.

Gespreksvragen
1.  Christus dreef de geldwisselaars en veehandelaren uit de tempel met een gesel van touwen, Joh. 2: 15. Hoe moeten we dit zien?
2.  Kunt u meer voorbeelden in de Bijbel vinden van zelfbeheersing, of juist het gebrek daaraan?
3.  a.  Heb je wel eens je zelfbeheersing verloren? Beschrijf de situaties eens.
b.  Hebt u wel eens meegemaakt dat iemand anders zijn zelfbeheersing verloor? Wat deed u toen? Beschrijf de situatie eens.
c.  Hoe beoordeel(t) u/jij beide situaties in het licht van Gods Woord?
4.  Agressie wordt in onze maatschappij verheerlijkt. Geef voorbeelden van boeken, films, computergames of maatschappelijke ontwikkelingen waarin dit duidelijk aantoonbaar is.

J.W. Wüllschleger
Ds. J.W. Wüllschleger is predikant te Zeewolde.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen