‘De christelijke gemeente heeft geduld en vredelievendheid nodig’

Dr. Van ’t Spijker (1926) weet waarover hij praat. Levenslang al is hij betrokken bij de kerk en bij gemeenten. Eerst als christelijk-gereformeerd predikant, in het Friese Drogeham en Utrecht, daarna als hoogleraar kerkgeschiedenis en kerkrecht aan de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA). Conflicten in gemeenten zijn niet iets van de 21e eeuw. ‘Al in de nieuwtestamentische gemeenten was dit praktijk en in Nederland is het sinds de reformatie niet anders.’

Klimaatverandering
Toch ziet hij reden om juist nu te komen met het boekje ‘Conflictstof binnen de gemeente’. De hervormde predikant ds. P.H. van Trigt schreef het woord vooraf. Prof. Van ’t Spijker: ‘Het is vandaag overal ellendig, in de gereformeerde gezindte en in de hele kerkelijke wereld. Er doen zich momenteel veel veranderingen voor, die spanningen in gemeenten oproepen. We bevinden ons in een moment in de geschiedenis waarvan we de reikwijdte en diepte van wat ons overkomt niet peilen. Ik denk aan de uitvindingen van vandaag, de geavanceerde mobieltjes en computers, de sociale media. Nog nooit zijn er zoveel mogelijkheden geweest om te communiceren en daar wordt gretig gebruik van gemaakt. Tegelijk is de eenzaamheid nog nooit zo groot geweest.
Deze veranderingen manifesteren zich grootscheeps, in heel de wereld. Ze werken ook door in de kerk. Je ziet de taal en de onderlinge omgang van mensen veranderen. Mensen willen ook in de kerk ‘gecommuniceerd’ worden, in hun eigen taal benaderd. Ze voelen zich niet meer goed aangesproken. Daar komen conflicten uit voort. Dat gemeenteleden staan te springen om een ander lied is een teken van het nieuwe klimaat.’

Niet anders
‘We zijn natuurlijk op een bepaalde manier onderweg. Als je foto’s van vroeger bekijkt, ziet alles er heel anders uit. De dingen verschuiven van generatie op generatie. De oorzaak van conflicten is vandaag niet anders dan vroeger. We zijn even kittelachtig als onze voorouders. Al in het Nieuwe Testament en de hele kerkgeschiedenis door is dat hetzelfde; ik heb er als kerkhistoricus van geleefd. Waar mensen bij elkaar komen, heb je verschillen. Dat zit in de wereld.
Ik denk niet dat elke tijd zijn eigen conflictstof heeft. Wel zie je in het algemeen gesproken altijd de beweging dat de vader zich met zijn kind wil verzoenen, dat de generaties elkaar zoeken. Een opkomende generatie ziet de dingen vaak anders. Dat jongeren en ouderen zullen ‘samenstemmen’, heeft alles met Pinksteren te maken, met het werk van de Geest.’

Kastanjeboom
‘Hoe erg is verschil van mening Bijbels gezien? Er waren twaalf apostelen met twaalf karakters. Het verschil zat erin. Neem ook Petrus en Paulus, twee heel verschillende apostelen. De verscheidenheid hoort erbij, er is niets mis mee. Als je alle bladeren van een kastanjeboom met elkaar vergelijkt, ontdek je dat niet één blad hetzelfde is. Verschil zit in de schepping en hoort ook bij het kerkelijk leven. Er is dus eigenheid die gewettigd is.
Wij weten echter niet met die verscheidenheid om te gaan. Laten we ruimte geven aan karakterverschillen. Toegegeven, soms zijn mensen stijf en hard in hun oordeel, misschien moet je dan een beetje meebuigen. Ruzie hoort niet bij de kerk. De wezenlijke beslissing valt tussen mensen die God vrezen en die dat niet doen. Als je gemeenten en kerken zo bekijkt, dan voel je je in veel dingen met elkaar verwant. Ik maak zelf niet graag ruzie. Ik zeg altijd: voor ruzie heb je twee personen nodig en ik doe niet mee.
De christelijke gemeente heeft geduld en vredelievendheid nodig; het samen leven uit de kracht van het Evangelie, de kracht van de verzoening en de kracht van de opstanding van Christus. Bij het Evangelie hoort dat je de ander uitnemender acht dan jezelf. We mogen best wat toegeeflijker zijn als het om verschillen gaat, omdat we maar ten dele kennen. Het is goed om je eigen mening een beetje te relativeren. Anders kom je niet bij elkaar. We moeten in onze naaste een medeschepsel ontmoeten. Daar heb ik dan mijn handen vol aan.’

Geruisloos verdwijnen
Dr. Van ’t Spijker vindt het opvallend dat kerkelijke conflicten hoog kunnen oplopen maar ook weer geruisloos verdwijnen. ‘Mensen hebben met vuur gevochten om een bepaalde leer en te vaak leidde dat in Nederland tot een nieuw kerkverband, maar één of twee generaties later hoor je over de hele kwestie niets meer. In vroeger jaren kregen de Christelijke Gereformeerde Kerken op de één of andere manier te maken met de kwestie van de twee of drie verbonden. Wie hoor je daar vandaag nog over? Is daarmee de basis van de kerk niet weggespoeld? Zo’n verbondsleer is dus een geschil dat niet zwaar weegt. Ze hangt samen met een theologisch systeem dat als zodanig vandaag niet meer functioneert. Dat moet ons wat zeggen.’

Gevoel
Veel conflicten in christelijke kring hebben met gevoel te maken, meent de hoogleraar. ‘Als je vroeger op zondagmorgen een meditatie via de radio hoorde, hoorde je meteen uit welke kerk de predikant kwam. Dat had voor een belangrijk deel te maken met zijn taalgebruik, met zijn accenten. Vandaag kun je bijna niet onderscheiden of de man hervormd-gereformeerd of christelijk-gereformeerd is. De subjectieve factor bestaat nog wel, maar ze is in een andere dop gekomen. We moeten opletten dat we aan gevoel en ervaring niet te veel gewicht geven. De gemeente moet leren om op basis van Schrift en belijdenis gemeente te zijn.’

In conflicten is vandaag vaak funest dat het ambt een minder ‘hoge’ invulling krijgt. Invloeden vanuit de menswetenschappen hebben zich in kerk en theologie ingedrongen. Mensen zoeken ook vaker naar kerkvormen waarvan je je afvraagt of die wezenlijk betrekking hebben op het ideaal dat de Bijbel en de Reformatie geven. In de kerk moet je oppassen met experimenten. De gereformeerde theologie heeft diepe wortels. Daarvan kun je niet zeggen dat het een oude structuur is die op de gemeente is gelegd en die je dus aan de kant kunt schuiven. Ik denk dat veel experimenten zijn ingegeven door het feit dat gemeenten te veel open staan voor hun omgeving. We kunnen niet uit de wereld stappen, dat is waar. Maar we moeten ons meer laten leiden door wat de Schrift zegt dan door onze omgeving.’

Dit interview is eerder gepubliceerd in De Waarheidsvriend

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen