Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Herdenken en herdenken is twee

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Herdenken en herdenken is twee

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

Rond de afgelopen dodenherdenking op 4 mei was Vorden weer in het nieuws. Net als vorig jaar wilde men niet volstaan met een eerbewijs bij de graven van gesneuvelde geallieerde soldaten, maar ook gezamenlijk langs het graf van 10 Duitse gesneuvelden lopen. Het maakte opnieuw het nodige los, zodat de burgemeester en het organiserend comité uiteindelijk zelf niet langs de Duitse graven gegaan zijn. Niet zozeer omdat ze bij nader inzien van mening waren dat het minder gepast was om bij deze gelegenheid aandacht te geven aan de gesneuvelde Duitse soldaten, maar omdat men de waardigheid van de plechtigheid wilde waarborgen.

Nu wil ik me hier niet in een discussie begeven over hoe men in Vorden met de dingen om moet gaan. Vanzelfsprekend is het goed om te bedenken dat een groot deel van het Duitse volk slachtoffer is geweest van Hitler en zijn trawanten. Maar toch wel op een iets andere manier dan de slachtoffers die op 4 mei herdacht worden in ons land. En de verzoening waar men het in Vorden over heeft, vindt volgens mij vooral plaats bij gratie van een slecht functionerend geheugen, eerder dan dat het een vrucht is van goed doordenken wat er gebeurd is ten tijde van de bezetting. Waar het me nu om gaat is dat de ophef rond deze herdenking duidelijk maakt dat goed herdenken nog een kunst op zich is. In een nummer van De Wekker dat aan de herdenking van 450 jaar Heidelbergse Catechismus gewijd is, is het goed dat te bedenken. Wat doen we eigenlijk als we de Catechismus (vanaf nu: HC) herdenken ter gelegenheid van de 450e verjaardag van dat boekje?

Mensenwerk
Met het feit dát we het doen zijn we één wissel al gepasseerd. Het is goed om te beseffen dat dat zo is. Er zijn namelijk genoeg mensen die menen dat we deze verjaardag ook rustig in stilte zouden kunnen laten passeren. Het betreft hier toch een geschrift dat door mensen gemaakt is? Gaan we met een herdenking – en met een themanummer van De Wekker – niet rechtsreeks in tegen een fundamenteel principe van de Reformatie, namelijk dat alleen het woord van God zelf gezag heeft in de kerk?
Van deze vraag moeten we ons niet te gemakkelijk afmaken. Het is een serieuze vraag. Zonder volledig te zijn, denk ik dat je twee dingen moet zeggen: om te beginnen wil de HC heel bewust niets anders doen dan de Schrift naspreken. Het boekje presenteert zich steeds weer als een samenvatting van wat de Here in de Schrift gezegd heeft. Daarom staat de HC ook altijd ónder de Bijbel. Een tweede punt betreft het gegeven dat de HC van meet af aan een kerkelijk stempel heeft mee gekregen. Deze belijdenis is op kerkelijke vergaderingen aanvaard als een zuivere vertolking van het evangelie. En dat betekent iets! De kerk is een werkelijkheid, een gave van de Geest – en in de geschiedenis van de kerk neemt de Geest ook bij uitstek de kerk in dienst om het evangelie keer op keer te vertolken. Onze verbondenheid met de HC is dus niet iets van behoudzucht, maar het is een door en door geestelijke zaak. Wij aanvaarden dankbaar wat de Geest in de geschiedenis van de kerk gegeven heeft en wat door de kerk als zodanig is herkend. Zonder daarbij te vergeten dat de Geest ook vandaag werkt door het Woord.

Zondag 10
De HC blijft dus onder de Schrift staan als het aankomt op de vraag naar gezag. Maar is dat niet een opmerking voor de bühne? Iets dat we zeggen, maar uiteindelijk niet echt menen, want: wee degene die het waagt kritiek te oefenen op de HC!
Veel komt aan op hoe we de HC gebruiken. Laten we een voorbeeld nemen van een omstreden zondag. Verschillenden hebben in verleden en heden hun vragen geuit bij zondag 10. Ik kies er nu even één uit. Ik denk aan ds. J.J. Buskes, die in de jaren ’60 van de vorige eeuw een brief schreef aan zijn goede vriend K.H. Miskotte. De bewuste brief ken ik niet, maar uit de reactie van Miskotte kan ik afleiden dat hij afstand nam van de formulering van HC 10 en meende dat in die zondag veel on-Bijbelse elementen waren binnengeslopen. Is dat waar? Zonder meer is het waar dat in veler omgang met de leer van de voorzienigheid allerlei on-Bijbelse elementen een plek hebben opgeëist – maar dat is nog iets anders dan te zeggen dat dat in HC 10 aan de orde is. Laten we zien hoe Miskotte reageert.

Voor ik zijn reactie weergeef is het goed om te weten dat Miskotte zelf het nodige wist van de raadselachtige pijn die mensen in dit leven kan treffen: vlak na de oorlog was bij een huwelijksfeest zijn gezin getroffen door een voedselvergiftiging – en binnen enkele dagen verloor hij zijn vrouw en oudste dochter. Toch schuift hij HC 10 niet terzijde, maar spreekt zijn collega aan. Van de ónschriftuurlijkheid van de Catechismus is hij nog niet overtuigd en hij wijst voor de bewijsplaatsen naar de dogmatiek van Bavinck. Daarmee zou het klaar kunnen zijn, maar hij gaat verder en doordenkt de pastorale gevolgen van Buskes’ opmerking: ‘Als ik principieel iets uitzonder van het ‘alle ding’ ben ik existentiaal weerloos en een prooi van daemonen en tyfusbacillen.’ Hij bedankt voor de schrale troost dat de Here God het allemaal ook niet wil en volhardt liever bij een belijdenis die weliswaar raadsels opgeeft, maar te midden van de raadsels ook de weg naar de Here openhoudt. Hij belijdt zijn geloof met de woorden van zondag 10 – en twist wel, als Job, met de Here, maar vertrouwt dwars erdoorheen dat de raadsels van zijn leven niet buiten de Here God om gaan. Want als dat zo zou zijn, is alle houvast verspeeld en vallen we inderdaad ten prooi aan het blinde lot.

Gebruiken
Deze omgang met de belijdenis acht ik voorbeeldig. Immers: hier gaat een mens met zijn vragen in gesprek met die tekst, bevraagt de Schrift vanuit wat hij hoort in de HC, doordenkt de persoonlijke vragen en ook de consequenties van een afwijken van de belijdenis – en stemt dan bewust, doorleefd – of noem het: bevindelijk – in met wat dat oude boekje zegt en buigt zo voor het gezag van het Woord. Om het te zeggen met woorden aan Bavinck ontleend: Miskotte belijdt zijn geloof met de HC, in plaats dat hij de belijdenis gelooft.

Dat lijkt me ook de aangewezen weg van herdenken in dit jaar van 450 jaar HC. We kunnen eer betuigen aan dit boekje enerzijds, of het terzijde leggen omdat het zo oud is anderzijds – maar beide keren kunnen we op die manier voorbij gaan aan waar het de opstellers om te doen was. We herdenken naar mijn mening de HC in de geest van de opstellers als we hun boekje dankbaar uit hun handen aannemen en het gebruiken om het Woord mee te onderzoeken en zo de vrucht te plukken van de wijsheid en het inzicht die hun gegeven was. In het besef dat de kerk waarvan ik deel mag uitmaken ook officieel heeft uitgesproken dat in deze woorden op betrouwbare wijze het evangelie is samengevat. Dan wordt het herdenken ook iets anders dan een verplicht nummer, dat we – als die tijd ons gegeven wordt – over 50 jaar weer opvoeren. Dan komen we zelf in beeld als mensen die de vraag gesteld krijgen door verwonderde, dankbare – en heel dikwijls ook vervolgde mensen van 450 jaar geleden die van ons willen weten: waar sta jij eigenlijk? Is dit ook jouw belijdenis? Echt omgaan met de belijdenis kan daarom nooit vrijblijvend en afstandelijk. Je komt zelf op het spel te staan. Ik wens ons in dit nummer van De Wekker een goede herdenking toe!

C.C. den Hertog
Ds. C.C. den Hertog is predikant te Surhuisterveen.

Dit artikel werd u aangeboden door: De Wekker

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 21 juni 2013

De Wekker | 24 Pagina's

Herdenken en herdenken is twee

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 21 juni 2013

De Wekker | 24 Pagina's