Boekbespreking

Dr. A. Baars, ‘De eenvoudige Heidelberger…!’ Een korte geschiedenis van de Catechismuspreek In Nederland. Theologische Universiteit Apeldoorn, Apeldoorn 2012, € 9,95, 73 pagina’s, ISBN 978 90 75847 39 9
Prof. Baars opende op 3 september 2012 het academisch jaar met een rede over de geschiedenis van de catechismuspreek. Een (hopelijk flink!) uitgebreide versie hiervan is uitgegeven als Apeldoornse Studie nr. 59. In een korte historische schets komt allereerst aan de orde, hoe de belangstelling en waardering voor de catechismuspreek in ruim 400 jaar varieerde. Vervolgens zoomt de auteur in op de preek zelf: het aantal preken en de verdeling ervan, het Schriftgebruik, de structuur van de preek en het gebruik van retorische middelen.
Het derde hoofdstuk richt zich op enkele dogmatische en ethische onderwerpen. Als eerste in welke mate in de catechismuspreek wordt ingegaan op dwalingen. Is de leerdienst naast onderwijzing van de ware leer ook een oefening in apologetiek? Verder is de bekende controverse tussen Voetius en Coccejus aanleiding om in te gaan op de aard van het geloof, de vergeving van zonden en de heiliging van de zondag. Catechismuspreken uit die tijd gaan daar uitvoerig op in.
In het vierde hoofdstuk wordt het specifieke karakter van de Heidelberger Catechismus belicht, namelijk de inzet als troostboek en het persoonlijke karakter van de vragen en antwoorden. Dat is wel aanleiding geweest om de Catechismus te beschouwen als het onderwijs van een geoefend kind van God aan een zoekende zondaar. Maar dr. Baars maakt duidelijk dat we in die opvatting ons verwijderen van de oorspronkelijke bedoeling als catechesemiddel.
In één van de conclusies vraagt de schrijver om een grondige vervolgstudie. Een steekproef in levensbeschrijvingen leverde namelijk weinig verwijzingen op naar een catechismuspreek.
Wat zegt dit over het effect van de catechismuspreek en hoe is dat eigenlijk te achterhalen? Welke Apeldoornse onderzoeker pakt die handschoen op?

L. Voorthuijzen, Alphen a/d Rijn

Ds. J. Belder, Prediker: eigenzinnig en actueel, 21 Bijbelstudies, uitgeverij Groen, Heerenveen 2011, 175 blz., € 12,50, ISBN 9789058299642
Het Bijbelboek Prediker is een boekje met een heel eigen karakter. De auteur, herv. emerituspredikant (PKN) geeft in 21 hoofdstukken een uitleg van dit Bijbelboek. Het doel van deze studie is om te laten zien dat Prediker juist vandaag ons heel wat te zeggen heeft. Nauwkeurig gaat de auteur te werk bij de uitleg van Prediker. Hij wil recht doen aan wat er staat. Daarnaast worden er lijnen naar onze tijd getrokken. Dan blijkt dat heel wat thema’s al in de Bijbel aan de orde waren: wetenschap, tijdsdruk, geld, plezier maken, pessimisme enz. Ook wordt het boekje in het geheel van Gods openbaring geplaatst en wordt ook mooi zichtbaar hoe de rijkdom van Christus een zondaar werkelijk zin en doel aan het leven geeft. Het boek is ook geschikt om te gebruiken voor Bijbelstudiekringen. Aan elk hoofdstuk is een aantal vragen toegevoegd.

H. Polinder

Marnix Assink (red.) De praktijk van het ambt. Handreiking aan nieuwe ambtsdragers. Uitgeverij De Vuurbaak, Barneveld 2012, € 24,75, 268 pagina’s, ISBN 978 90 5560 472 2
Dit boek is ontstaan uit de toerustingscursus voor nieuwe ambtsdragers in de GKv. Het oogt op het eerste gezicht als een managementleerboek, en de inhoud is daar deels aan ontleend. Wie in die wereld een beetje thuis is, herkent de achterliggende inzichten en modellen al snel. Tegelijk zijn deze inzichten toegesneden op de kerkelijke praktijk, waaruit ook het taalgebruik en de gebruikte voorbeelden stammen. Ambtsdragers moeten dan ook niet te snel doen alsof zij niets kunnen leren van de moderne organisatiekunde. Daarvoor wordt ons menselijk gedrag – ambtsdrager of niet – te veel bepaald door onuitgesproken denkbeelden en ervaringen wat betreft samenwerking en leiderschap.
Pastoraat en diaconaat komen ruimschoots aan bod in dit boek, maar ook de principes van kerkrecht en gemeenteopbouw. Leidinggeven met visie en gesprekstechnieken krijgen elk een apart hoofdstuk. De gebruikswaarde van dit boek als naslagwerk wordt vergroot door de dertig bijlagen die een snelle introductie geven op uiteenlopende onderwerpen waar ambtsdragers in de praktijk mee worden geconfronteerd. Regelmatig wordt verwezen naar internetbronnen voor achterliggende informatie.
Qua breedte lijkt dit boek een goede introductie op wat wordt omschreven als ‘veelzijdige en kleurrijke’ ambten. Wanneer er binnen een kerkenraad uiteenlopende meningen en verwachtingen zijn over het functioneren van de raad, kunnen hoofdstukken dienen als gesprekmateriaal. Wie op onderdelen de diepte in wil, zal elders moeten zoeken, al dan niet met de internetverwijzingen.
Dit boek positioneert door de gekozen benadering het ambt in de gemeente. Dat het ambt ook een aspect heeft van tegenover, komt minder naar voren. Dat zal samenhangen met de geringe aandacht voor de roeping van de ambtsdrager. Dat een ambtsdrager zelf allereerst discipel moet zijn, wordt wel genoemd, maar weinig concreet uitgewerkt. Op die punten vraagt dit boek om aanvulling, want erger dan beperkte vaardigheden zijn onbewogenheid of wereldgelijkvormigheid.

Jan H. van Doleweerd, Viva Vox Dei. Over de betekenis van de autopistie van de Schrift voor zending en Schriftuitleg in de gereformeerd bevindelijke traditie. Uitgeverij De Banier, Apeldoorn 2012, € 19,95, 261 pagina’s, ISBN 978 90 336 33133.
Van Doleweerd werkt als zendeling en missioloog vanuit de Gereformeerde Gemeenten. Zijn zendingspraktijk stimuleerde hem om deze dissertatie te schrijven over het zelfgetuigenis van de Schrift. Bevindelijk gereformeerden hechten sterk aan Bijbel, belijdenis en bevinding. Maar wat is de samenhang tussen die drie, en hoe werkt dat uit in een jonge gemeente in Zuid-Amerika?
De thematiek van het boek cirkelt om vier begrippen: de schriftopvatting, de schriftuitleg (hermeneutiek), de zending en de (gereformeerd bevindelijke) traditie. Allereerst komt de gereformeerde hermeneutiek aan de orde. Vervolgens hoe in de genoemde traditie werd gedacht over Schrift en zending. Dan de hermeneutische betekenis van de autopistie. ‘Hoe moeten we het in of van zichzelf getuigen van de Tekst duiden?’
Van Doleweerd stelt indringende vragen aan gereformeerde zendelingen. Laten die werkelijk de Schrift spreken tot een volk, of blijft die al te vaak gehuld in de mantel van gereformeerde belijdenis en bevindelijke uitlegtraditie? Hij illustreert hoe onbevangen christenen in Ecuador de gelijkenis van de verloren zoon lezen en vergelijkt dat met de hermeneutische regels van die gangbaar zijn onder bevindelijk gereformeerden. (N.B. Dan is er dus sprake van tenminste drie variabelen, tussen werelddelen, tussen nieuwe en ervaren bijbellezers en tussen theorie en praktijk!)
In de afsluitende hoofdstukken verwerkt de auteur zijn bevindingen in een hermeneutisch model. Daarin onderscheidt hij Tekst, lezer en context. Soms wisselt hij dat in voor een andere driedeling: Schrift, Geest en lezer. Daarbij is de Geest niet de auteur die te onderscheiden is van de tekst, maar Hij werkt in Tekst én lezer.
Van Doleweerd hanteert een brede opzet met meerdere invalshoeken en trekt voorzichtige conclusies. De confrontatie met de moderne theologie en taalwetenschap zoekt hij niet. Hij blijft binnen de kaders van Bijbel, belijdenis en bevinding, maar maakt wel duidelijk dat ook dát een hermeneutische driehoek vormt.

Dr. A.H. van Veluw, Waar komt het kwaad vandaan? Over God, schepping, evolutie en de oorsprong van het kwaad. Uitgeverij Groen, Heerenveen 2010, € 29,95, 496 pagina’s gebonden, ISBN 978 90 5829 996 3
God is volmaakt goed. God is almachtig. En toch is er kwaad in de schepping. Velen hebben zich hierover al het hoofd gebroken. Weinigen hebben dat zo grondig en zorgvuldig gedaan als deze auteur, PKN-predikant in IJsselmuiden. Daarbij is zijn primaire vraag niet hoe het kan dat mensen kwaad doen (het morele kwaad). Dat bespreekt hij wel, maar relatief kort, en in de lijn van free-will-defence: de mens zondigt uit eigen wil. God schiep immers een mens om Hem vrijwillig lief te hebben.
De hoofdvraag van dit boek is: waar komt dan het natuurlijke kwaad vandaan? Ziekten en rampen van allerlei aard bedreigen de mens en zijn leefwereld. Nu is het natuurlijke kwaad niet altijd te scheiden van het goede. Dezelfde zwaartekracht die ons pijnlijk doet vallen, voorkomt immers ook dat we de ruimte in geslingerd worden. Van Veluw bespreekt allerlei verklaringen die telkens maar een deel van het kwaad kunnen verklaren. Niet alle kwaad is een straf van God te noemen. Niet alles is de duivel te wijten. De invloed van de (zondige) mens is ook aanwijsbaar. Meerdere verklaringen zijn valide en noodzakelijk.
De auteur gaat uitvoerig in op verschillende creationistische en evolutionistische visies op het ontstaan van leven én het kwaad. In dat kader wijst hij er op dat Adam geplaatst was in een hof, een bijzondere plaats zelfs binnen de schepping voor de zondeval. Waren er mogelijk buiten die hof wel stormen en vloedgolven? Van Veluw poneert een bijzondere hypothese over de erfzonde. Daarin verbindt hij de notie van overerving aan de zonde als persoonlijke daad. Waardevol, maar of het memen-concept van Dawkins daar nu voor nodig is?
Geïnteresseerden in apologetiek, laat de omvang u niet afschrikken, want deze studie is niet alleen grondig, maar daarnaast prettig leesbaar en toegankelijk.

L. Voorthuijzen, Alphen a/d Rijn

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen