Veilig jeugdwerk

De CGK hebben samen met twee andere kerkgenootschappen (GKv en NGK) het Meldpunt opgericht. Het Meldpunt adviseert en begeleidt mensen die slachtoffer zijn geworden of dreigen te worden van seksuele intimidatie en/of misbruik door iemand die binnen de kerkgemeenschap een functie bekleedt. Het Meldpunt registreert (anoniem), begeleidt meldingen en klachten en stimuleert en ondersteunt kerken bij preventieactiviteiten. Het Meldpunt vervult desgewenst een ondersteunende rol voor klagers/klaagsters.
(Voor nadere informatie over het Meldpunt zie: www.meldpuntmisbruik.nl.)

Daadwerkelijke klachten op dit terrein worden door het Meldpunt doorverwezen naar de Klachtencommissie die klachten kan behandelen. De generale synode van de CGK heeft de Klachtencommissie ingesteld. De commissie is bevoegd om klachten te behandelen en de kerkenraden advies te geven over het afhandelen van de klachten.

Veiligheid
Het is op alle terreinen merkbaar dat er een groeiende behoefte aan veiligheid is. We schrikken allemaal op van misbruiksituaties in maatschappij en kerk. Hoe kan het gebeuren en, misschien nog belangrijker: hoe kunnen we dat voorkomen? De kerk hoort een veilige plaats te zijn waar liefde woont en vertrouwen. Dat beeld houden we graag vast. Het is moeilijk te geloven dat misbruik in de kerk voorkomt, soms zelfs onder godsdienstige dwang. Toch is het een realiteit en is het dus van belang te werken aan een veilige omgeving.

Stappenplan
Naast de groeiende behoefte aan veiligheid kan een preventieprogramma ook op verzet rekenen: “Het wordt minder spontaan in de kerk als we alles met protocollen en gedragsregels regelen. In de kerk moet je elkaar vooral kunnen vertrouwen.” Er zit een kern van waarheid in deze opmerkingen. Er is een zeker risico aanwezig dat we zo met regels en preventie bezig zijn dat gevoelens van onveiligheid alleen maar toenemen en het wantrouwen groeit. En dat is nu juist niet de bedoeling. Met dit stappenplan willen we bereiken dat de openheid toeneemt en het veiliger wordt in de kerken voor onze kinderen en de talloze mannen en vrouwen die in onze kerken een functie hebben.

Goede gewoonte
We zijn in de kerk al langer gewend aan afspraken en protocollen, gericht op het voorkomen van schade. Deze liggen vaak op het financiële vlak. Niemand kijkt er vreemd van op als de jaarcijfers van de boekhouder en penningmeester van de kerk gecontroleerd worden. Collectegeld wordt zorgvuldig geteld en gecheckt evenals de bankrekening. En dat is maar goed ook, verantwoordelijkheid moet je delen.
Zo gewoon is het ook dat we door een goed preventie beleid ervoor zorgen dat de kans op seksueel misbruik zo klein mogelijk is.

Praat erover!
Het preventieprogramma Veilig Jeugdwerk beslaat 11 stappen. De eerste stap richting veiligheid in de kerk begint met het gesprek over (preventie van) seksueel misbruik. En dat is een lastig onderwerp. Het gaat over seksualiteit, machtsverschillen, dadergedrag, het effect van misbruik op het slachtoffer, de kerk. Dat vraagt om een open cultuur waarin mogelijk seksueel misbruik kan worden aangekaart. Durven we elkaar ook aan te spreken of onze grenzen aan te geven?
De basis van veilig jeugdwerk is een gezonde verhouding tussen catecheten en andere jeugdleiders aan de ene kant en jongeren aan de andere kant. Daar is kennis voor nodig over seksueel misbruik en hoe dat gemakkelijk kan ontstaan. En een open gesprek over behoefte en grenzen.

Is iedereen geschikt?
Niet iedereen die graag met jongeren werkt is daar geschikt voor of heeft daar zuivere bedoelingen bij. Daar mag wel eens meer bij stil gestaan worden. Hoe verloopt de besluitvorming bij de aanstelling van jeugdleiders? Hoe komt het oppasrooster voor de crèche tot stand? Is het wel zo logisch dat in de kerk iedereen die zijn kind naar de crèche brengt, daar ook oppasouder moet zijn?
Vragen we een Verklaring Omtrent Gedrag aan en zo ja, voor wie? Deze vragen mogen en moeten gesteld worden. Eén van de stappen uit Veilig Jeugdwerk belicht de noodzaak van een zorgvuldig aanstellingsbeleid.

Vertrouwenspersoon
Het Meldpunt Misbruik stimuleert kerken om interne vertrouwenspersonen aan te stellen. Zij kunnen een rol vervullen op het gebied van preventie en een eerste aanspreekpunt zijn voor jongeren, jeugdleiders, ouders, predikanten met vermoedens of kennis van seksueel misbruik. Voor slachtoffers kan een interne vertrouwenspersoon laagdrempelig werken om misbruik te melden of een klacht in te dienen.

Kerkenraad verantwoordelijk
De kerk hoort een veilige plaats te zijn voor iedereen en in het bijzonder voor mensen in een kwetsbare positie. De kerkenraad heeft de verantwoordelijkheid om deze veiligheid te waarborgen. Kerkenraden zullen met het oog op die veiligheid hun eigen werkwijze zorgvuldig moeten bewaken, zodat ambtsdragers niet onnodig in risicovolle situaties terechtkomen en er slachtoffers vallen. Openheid is daarbij het sleutelwoord. Ambtsdragers dienen elkaar regelmatig te bevragen over langdurige pastorale contacten. Daarbij kan de gedragscode voor predikanten en ambtsdragers als richtlijn gebruikt worden.

Gedragscode jeugdwerkers
Broeders en zusters die in de kerk een functie hebben zijn te allen tijde verantwoordelijk voor het zuiver houden van de relatie. Zij zullen het evenwicht tussen distantie en nabijheid moeten bewaken. Van een kerkelijk functionaris wordt verwacht dat hij / zij uitgaat van richtlijnen, zoals die in de Bijbel ons worden aangereikt over de liefde voor God en voor de naaste. Deze richtlijnen vormen de basis voor een gedragscode. In het stappenplan is een modelgedragscode opgenomen voor mensen die in de kerk met jongeren werken.

Ieders verantwoordelijkheid
Als in de kerk van Gerda (zie kader) het stappenplan Veilig Jeugdwerk was ingevoerd, was het misschien zover niet gekomen. Frans zou zich mogelijk eerder bewust geweest zijn van de valkuilen van het pastoraat aan kwetsbare jongeren. Hij had immers de gedragscode gelezen en ondertekend? Of wellicht had de kerkenraad, na een zorgvuldige afweging conform het aanstellingsbeleid Frans een andere functie in de kerk aangeboden. Andere jeugdleiders hadden Frans aan kunnen spreken op zijn risicovolle gedrag of hem kunnen bevragen op die momenten dat ze met elkaar over Veilig Jeugdwerk doorspraken. De gemeente had mee kunnen kijken en bij de vertrouwenspersoon signalen kunnen melden. Er was immers al eerder open over preventie van seksueel misbruik gesproken?

Licht
Seksueel misbruik in de kerken is niet altijd te voorkomen, 100% veiligheid kan niemand garanderen. Dit gegeven kan kerken niet ontslaan van hun verantwoordelijkheid voor veilig jeugdwerk.
God zelf roept ons in de Bijbel op alles in het licht te brengen en de weg van het licht te gaan: ‘Het licht brengt goedheid voort en gerechtigheid en waarheid (…). Alles wat door het licht ontmaskerd wordt, wordt openbaar en alles wat openbaar wordt, is zelf licht’ Efeze 5. Openheid zal de veiligheid in de kerken vergroten.

Namens het Meldpunt Misbruik,
Ineke van Dongen, preventiemedewerker
Ad Heystek, gemeentebegeleider
Reinier Sanders, jongeren

Gerda is een 15-jarige, onzekere tiener. Ze vindt zichzelf lelijk en onaantrekkelijk. Op school wordt ze gepest door klasgenoten om haar uiterlijk, precies de zwakke kant van Gerda. Daardoor wordt ze bevestigd in het gevoel waardeloos te zijn. Tijdens de catechisatielessen verbergt ze haar onzekerheid door onverschilligheid en een grote mond. Ze heeft geen enkele aansluiting bij de groep.

Frans is de catecheet van Gerda. Hij merkt haar gedrag op en probeert vertrouwen te winnen. Hij merkt dat ze een hekel heeft aan haar uiterlijk. Regelmatig geeft hij haar complimentjes over hoe ze eruit ziet en wat er mooi aan haar is. Gerda voelt zich gevleid, maar durft er geen geloof aan te hechten. Amicaal slaat Frans een arm om haar schouder, geeft een aai over haar hoofd en probeert zo ontspanning in de gesprekken te krijgen. Langzamerhand groeit een vertrouwensband en Gerda durft iets van zichzelf te laten zien. Frans maakt daaruit op dat hij goed bezig is en dat ze hem nodig heeft. Het contact wordt steeds intiemer. Gerda geniet van zijn aandacht, voelt zich begrepen en durft hem niets te weigeren. Bang om de man kwijt te raken die haar eindelijk begrijpt.

Het ligt in de planning om het stappenplan Veilig Jeugdwerk in het najaar 2013 in de kerken te introduceren. Alle predikanten, jeugdwerkers, catecheten, vertrouwenspersonen en andere kerkelijke functionarissen worden van harte uitgenodigd deze introductieavonden bij te wonen. We houden u op de hoogte!

Het stappenplan Veilig Jeugdwerk in het kort
Het Veilig Jeugdwerk heeft 11 stappen waarmee de kerken kunnen werken aan een veiliger klimaat.
Stap 1 Zet het onderwerp Veilig Jeugdwerk op de agenda van de kerkenraad.
Stap 2 Stel omgangsregels vast.
Stap 3 Voer een gedragscode in voor medewerkers in het jeugdwerk.
Stap 4 Maak een risico-analyse.
Stap 5 Stel een interne vertrouwenspersoon aan.
Stap 6 Stel het aanstellingsbeleid vast voor medewerkers in het jeugdwerk.
Stap 7 Maak het meldprotocol bekend in de kerkenraad, de routekaart aan de vertrouwenspersoon.
Stap 8 Train de medewerkers in het jeugdwerk.
Stap 9 Veilige omgeving behouden.
Stap 10 Introduceer de klachtenregeling en informeer over de klachtencommissie.
Stap 11 Informeer de gemeente over deze stappen en het daaruit voortvloeiende beleid.

Het Nederlands-gereformeerde blad Opbouw bracht op 24 augustus een themanummer rond seksueel misbruik uit. In samenwerking met Henrieke Groenwold, die de afgelopen jaren intensief onderzoek deed naar misbruik in orthodox-protestantse kring, belichtte de redactie facetten als wat gemeenten kunnen en moeten doen, hoe slachtoffers het beste geholpen kunnen worden, hoe het jeugdwerk veilige kaders kan krijgen en wat de Bijbel zegt over dit onderwerp. Het nummer bevat eveneens een praktische handwijzer met afspraken, documenten en instanties. Op www.opbouwonline.nl zijn enkele artikelen van het nummer te lezen.
Via administratie@opbouwonline.nl kunt u exemplaren nabestellen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen