‘Het heeft de Heilige Geest en ons goed gedacht …’ (Hand. 15: 28a)

In Antiochië, waar de discipelen voor het eerst christenen genoemd worden (Hand. 11: 26), is in het bijzijn van de gemeente een hevige twist uitgebroken. Tussen Paulus en Petrus ging het nogal heftig mis (Gal. 2: 1vv.). Petrus was volgens Paulus de koers helemaal kwijt. Hij wandelde niet meer recht naar de waarheid van het evangelie. De zaak kwam aan de orde op een bijeenkomst in Jeruzalem. Was het werkelijk een synode? Sommigen zeggen dat het een convent was. Iets losser van vorm dus, op de manier van het congregationalisme van nu, dat losse gemeenten kent zonder reëel, bindend verband. Anderen, met name in de rooms-katholieke kerk, noemen het ’t eerste concilie. Daarmee was het in de Reformatieperiode mis zoals met alle concilies. Veel gereformeerden zagen hier inderdaad een voorbeeld van wat wij een synode noemen. Wat hebben de aanwezigen zelf gedacht? Hebben ze in de conflictsituatie van toen het een waagstuk gevonden, zo van: hoe zal het uitvallen? Of hebben ze in vertrouwen op God zelf en in afhankelijkheid van Hem hun werk gedaan? Een moeilijke vraag lijkt het nu voor ons: Hoe verhoudt zich het werk van de Heilige Geest tot ons eigen kerkelijk vergaderwerk?

De Geest
De tekst die ons bezighoudt, staat op de helft van het boek Handelingen. In het eerste deel van het boek speelt Petrus een rol van betekenis. In de tweede helft is het Paulus, die met zijn missionair verhaal de geschiedenis vult. Tegelijk is het ook een boek dat vol is van menselijk dwalen: twist tussen Paulus en Petrus, tussen Paulus en Barnabas. Frictie tussen de Joods-christelijke gemeente in Jeruzalem, onder leiding van Jacobus, en de heidenchristelijke gemeente te Antiochië. En nog veel meer. Niettemin is het boek van de Handelingen der apostelen vol van het werk van de Heilige Geest. En aan dit goddelijke werk van de Geest is het toe te schrijven, dat de christelijke gemeente niet reeds in het begin is ten onder gegaan aan onoverbrugbare tegenstellingen.

Spanningen
Wat was het geval? Zowel in Jeruzalem als in Antiochië was er een partij, die in het vaandel had staan dat men geen ware christen kon zijn wanneer men zich niet liet besnijden en zich ook niet wilde houden aan de wet van Mozes. Natuurlijk moest men uit genade zalig worden, maar dat was niet mogelijk zonder de wet en helemaal niet zonder de besnijdenis. Voor Paulus was dit onaanvaardbaar. Hij was door de wet aan de wet gestorven. Petrus had er aanvankelijk meer moeite mee, ook hij was echter gewonnen voor Gods vrije genade voor Jood en Griek. En hoewel Paulus en Petrus mogelijk iets tegenover elkaar stonden, in Jeruzalem, waar de apostelen en de ouderlingen vergaderden, vonden zij elkaar op de basis van de vrije genade van God.

Eenheid
En dit was niets anders dan een werk van de Heilige Geest, die immers Christus verheerlijkt als de Zaligmaker van zondaren. De Geest was het. Niemand anders dan de Heilige Geest, die in de spanning van een kerkelijke vergadering de harten en de zinnen op één lijn bracht en daardoor de eenheid van de vroegchristelijke kerk bewaarde. In het begin van het hoofdstuk is sprake van de “secte der Farizeeën”. Partijzuchtige mensen dus, die in het kerkelijke leven een rol speelden met argumenten die er wel toe deden. Het was echter de Geest (er staat met nadruk: de Heilige Geest) die de broeders bijeenbracht. Hij werkte als de Geest van Christus, en bewerkte die eenheid, die karakteristiek is voor de eenheid van de gemeente van Christus. Wij spreken soms over de geest van een vergadering, en wensen dat die goed zal zijn. Het is echter de Heilige Geest die een vergadering moet beheersen, zal zij werkelijk geestelijk en goed zijn.

Het Woord
De Geest regeert door het Woord, zo is ons geleerd. Hoe dichter bij de Schrift, hoe dichter bij Christus, die zijn gemeente regeert door Woord en Geest. Zo zien we het ook op de bijeenkomst in Jeruzalem. Jacobus, de broer van Jezus, neemt het woord en verwijst naar een tekst uit het Oude Testament. Petrus had verwezen naar wat hij gezien had van het werk van de Geest: God als de Kenner der harten maakte geen onderscheid tussen Jood en heiden toen Hij de Geest schonk. Genade rekent niet met rassen, groepen of partijen, maar met harten die door het geloof gereinigd zijn (vs. 9). Ná Petrus sprak inderdaad de broer van de Here Jezus Christus over een tekst uit het oude verbond: over de heidenen, over wie Gods Naam is aangeroepen. Jacobus legt de oude tekst uit tot op Christus. Hij zei niet: “Mijn broer zei dit of dat”, maar hij hield zich aan het geschreven woord. Inderdaad, de exegeet wint het van de dogmaticus en van de ethicus. De Schrift beslist. Geen redenering, traditie of eigen gelijk kan het tegen de Schrift opnemen. En wanneer er in Hand. 15 een beslissing valt, dan ligt zij vast in wat God in zijn Woord heeft gezegd en in hetgeen door het werk van de Geest is gebleken. Zou het zo onder ons ook niet moeten en kunnen toegaan?
Dat het moet, kan niet betwijfeld worden.
Dat het kan en zal, kan afgebeden worden.

Blijdschap en vertroosting
Omdat het besluit van de vergadering beantwoordde aan de twee componenten van Woord en Geest, was het inderdaad tot troost en blijdschap van de gemeenten. Het is door een deputatie en tegelijkertijd ook schriftelijk aan de gemeente waar het rumoer was ontstaan meegedeeld. En het wekte blijdschap over de vertroosting. Zaligheid is geen kwestie van Jood of Griek, maar van Woord en Geest, dat is: van vrije genade, van goddelijke verzoening door het unieke en eeuwig blijvende offer van de Here Jezus Christus, en van helemaal niets anders. Ook persoonlijk toegepast, toegeëigend door Woord en Geest. Zodat er blijdschap ontstaat in de harten, en tegelijk ook de vertroosting van de Geest door het Woord zich meester maakt van de harten, van de gemeente en van de hele kerk. Blijkbaar is dit niet alleen een zaak van het individu. Troost en blijdschap zijn zeker een zaak van de enkeling.
Maar ze delen zich ook mee aan de gemeente als geheel en aan de kerken, voor zover er van een verband van kerken sprake is. Het betrof toen Antiochië en Jeruzalem. Maar zou dit zich niet kunnen uitbreiden naar noord en zuid, oost en west? Zodat een heel kerkverband deelt in troost en vreugde bij het Woord en in de Geest? U denkt toch niet dat de geschiedenis van de Geest, in de Handelingen der apostelen opgetekend, geëindigd is bij het laatste hoofdstuk van dit Bijbelboek: Paulus in de gevangenis? Met blijdschap en tot vertroosting! Woord en Geest. Wat hebben we nog méér nodig? Luther zag bij dit stukje uit de Bijbel maar één onderwerp dat er toe doet: de rechtvaardiging door het geloof alleen. Zeg nu vooral niet dat dit te algemeen is en niet meer actueel. Het hele conflict draait om de vraag of God een zondaar, een goddeloze nog wel, zal vrijspreken uit pure genade of dat de wet daarin op enige manier een beslissende functie heeft. Die belijdenis mag bij geen convent, concilie of synode ontbreken op de agenda, zal de uitkomst tot troost en blijdschap zijn van allen die het horen.

W. van ’t Spijker sr.
Prof.dr. W. van ’t Spijker is emeritushoogleraar te Apeldoorn.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen