Iedereen een diaken

Het onderzoek is gezamenlijk opgezet door de diaconale organen van de Nederlands Gereformeerde Kerken, de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt en de Christelijke Gereformeerde Kerken. De Gereformeerde Hogeschool in Zwolle voert het uit. Aanleiding? De grote ronde overheidsbezuinigingen, waardoor er meer verantwoordelijkheden terechtkomen bij de mensen zelf. Wat zijn de concrete gevolgen van de participatiesamenleving voor het diaconaat van de kerken? Welke mogelijkheden zijn er om de zwakkeren in de samenleving te ondersteunen? En wat betekenen deze dingen voor de toekomst van de diaconie? Vianen kijkt ernaar uit om aan de slag te gaan met de onderzoeksresultaten.

Diaconaat
Hoe definieert u het woord diaconaat?
“Diaconaat is het betrokken zijn op anderen om Christus’ wil. Het behoort tot de essentie van de kerk. Het is niet iets van diakenen alleen, diaconaat is van de hele gemeente. De diakenen ondersteunen de gemeente erin. Jammer genoeg merk ik dat diakenen dit uitgangspunt nog niet genoeg kennen en beleven. Misschien moet je zeggen dat we soms onvoldoende gebruikmaken van de aangeboden toerustingsmogelijkheden. Daardoor is er te weinig kennis over het diaconaat en over hoe het geloof mag functioneren in het leven van elke dag. Dat geldt trouwens ook voor de gemeente. Diaconaat is niet iets van ‘o ja, we hebben ook nog de collecte’. Diaconaat is er 365 dagen per jaar en heeft met vrijwel alle aspecten van je leven te maken.”

Hoe kunnen gemeenten die definitie praktisch toepassen?
“Belangrijk is dat we steeds opnieuw luisteren naar Gods Woord. Ik leerde van mijn catecheet in Den Haag om de Bijbel er steeds weer bij te pakken en te vragen: ‘wat staat er nu eigenlijk’. Je vindt dan geen letterlijke oplossingen voor bijvoorbeeld een maatschappelijk probleem, maar wel de juiste denkrichting en grondhouding. Hoe moeten we met elkaar omgaan?
In het jaar 1600 was de samenleving heel anders dan vandaag de dag en in die verschuivingen mag ook het diaconaat zich ontwikkelen. Nederland is enorm individualistisch en materialistisch geworden. Ook christenen worden daardoor beïnvloed. Een voorbeeld: ik zie mensen die van de SGP naar de PVV overgaan; hoe is zoiets mogelijk? Wij waren altijd een gastvrij land en nu opeens niet meer. Hoe zit het met onze zorg voor de vreemdeling? Of: hoe zit het nu met welvaart en armoede? Heeft de Bijbel ons daarover iets te zeggen? Wat wil God van ons in 2014? In het diaconaat?

Van de gemeente, niet van de diakenen
Op de laatste generale synode hebben deputaten diaconaat het beleidsstuk ‘Diaconaat- op-weg-naar-2020’ aangeboden. Daarin proberen we te omschrijven wat dat diaconaat nu precies is. Heel de Bijbel door is er sprake van. Te beginnen bij het paradijs (zorg voor de naaste, bouwen en bewaren) en van daaruit via de mozaïsche wetgeving en de profeten naar het Nieuwe Testament, de diaconale lessen van onze Heiland en uiteindelijk Zijn offer, voor ons, mensen. Hij vraagt ons hem te volgen, discipel te worden.
Het diaconaat is van de gemeente, niet van de diakenen. De diaken ondersteunt en coördineert en maakt de vertaalslag van verkondiging naar praktijk.
Dat is toch een andere insteek dan het traditionele idee dat de diaken de enige is die zorgt voor het diaconaat in de gemeente. Ik geloof dat die gedachte langzamerhand wat verdwijnt. Diakenen moeten zelf niet te veel de handen uit de mouwen steken, maar juist op zoek gaan naar mensen die het diaconaat gestalte geven. Toerusting is belangrijk. Het is veel meer aan de diakenen om de gemeente toe te rusten. En daarin mogen ze zelf best het voorbeeld geven. Dat past ook veel beter bij de taak van het ambt.”

Hoe staat het ervoor met het diaconaat in de CGK?
“Binnen onze kerken hebben de gemeenten het diaconaat verschillend geregeld. In grote lijnen kun je volgens mij wel concluderen dat er oog is voor de nood in de wereld. Bij rampen wordt er meestal gul gegeven. Aan de andere kant zijn we niet altijd radicaal genoeg. Hoe gaan we om met ons bezit, met welvaart? We hebben in het Oude Testament de norm van het geven van de tienden. Dat zou ook in 2014 best een aardig startpunt kunnen zijn. Maar is het nieuwtestamentische ‘niemand had enig gebrek, er was ook niet één behoeftige’ niet een veel mooier startpunt? Eind jaren zeventig kwam de theorie van de ‘economie van het genoeg’ op. Ze bepleit grenzen aan de economische groei en stelt dat niemand zijn overvloed dient te vermeerderen, zolang niet iedereen aan zijn levensbehoeften toekomt.

Handen en voeten
Ik vraag me steeds meer af waarom we daar de afgelopen dertig jaar geen handen en voeten aan hebben gegeven. We groeien eindeloos, vaak ten koste van het milieu en de derde wereld. In de kerk zouden we het daarover moeten hebben, een ander voorbeeld stellen. Overigens denk ik dat we daarin bescheiden moeten blijven, want we zijn toch rijkelijk aan de late kant.”

Hoe kunnen diakenen dat dan praktisch vorm geven?
“Laat in de eredienst het diaconaat meer aan de orde komen. In de verkondiging, in de viering van het Heilig Avondmaal, in de voorbede en bij de collecten. Diakenen dienen in het gesprek met de predikant te pleiten voor een grotere rol van het diaconaat binnen de verkondiging. De verkondiging mag niet beperkt blijven tot besef van zonde en vergeving, tot jouw relatie met God, maar moet juist ook gaan over hoe je dat geloof op maandag en in de rest van de week handen en voeten geeft. Over jouw relatie met de ander, individueel en als gemeente. Wat zijn de consequenties voor het leven als een christen? De diakenen zouden de predikant preekthema’s kunnen aanbieden, waarover gespreks- en Bijbelgroepen in de gemeente verder nadenken.

Kansen voor het diaconaat
Verder is het van belang dat diakenen meer aan de slag gaan met de toerusting van de gemeente. Bijvoorbeeld met voorlichting rond de collectes, over mogelijkheden voor allerlei vrijwilligerswerk, de rol van voedsel- en kledingbanken, vrijwillige schuldhulpverlening …
Een prachtige mogelijkheid blijft het om na de eredienst samen met de gemeente verder door te denken over de verkondiging. En daarbij heel concreet te bespreken hoe we daar in de komende week mee aan het werk kunnen. Dat geeft de preek een duidelijk en praktisch vervolg.

Hoe ziet u de toekomst van het diaconaat?
‘Over de toekomst heb ik een dubbel gevoel. Ik ben blij dat de kerk oog heeft – en steeds meer krijgt – voor haar diaconale rol, maar aan de andere kant is het belangrijk dat we er nog veel meer voor uitkomen. We moeten van die grijze christelijke cultuur af en opkomen voor onze naaste. Juist in de participatiesamenleving. Immers, is de christelijke gemeente niet de oudste participatiesamenleving die er is? Omzien naar elkaar? In Handelingen wordt over de eerste gemeenten gezegd dat niemand iets tekort kwam. Hoe kunnen wij daar in deze tijd ook voor zorgen?

En dat is wellicht een geweldige kans voor ons diaconaat: zorgen dat die participatie binnen de gemeente goed wordt opgepakt, voor de niet-zelfredzamen een naaste willen zijn.”

Diaconaat 2020
Op 17 mei 2014 worden de onderzoeksresultaten gepresenteerd op het diaconaal symposium ‘Bouw mee aan het diaconaat van de toekomst!’ in Veenendaal. Meer informatie over programma en aanmelden op www.diaconaat2020.nl.

Bartel Vianen (67)
• diaken in CGK Leeuwarden
• lid van het deputaatschap diaconaat
• betrokken bij het Diaconaal Platform in Leeuwarden over de toekomst van het diaconaat

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen