Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

24-uurschristendom

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

24-uurschristendom

10 minuten leestijd Arcering uitzetten

Als kerk leven we in veranderende tijden. Christenen zijn in de afgelopen decennia steeds meer in de kantlijn van de samenleving terechtgekomen. Oude, christelijke waarden zijn daarbij in rap tempo afgebroken. Eén van die waarden is de zondagsheiliging. Waar vroeger het maatschappelijk leven stil lag op zondag, is daar nu geen sprake meer van. Hoe hiermee om te gaan in de kerk? Vinden we in de Bijbel een begin van een antwoord op oude én nieuwe vragen die deze ontwikkeling aan ons stelt?

Het is een goede gewoonte dat in het gebed in de kerkdienst ook gedacht wordt aan hen die niet in de kerk aanwezig zijn. We bidden doorgaans voor ouderen en zieken die thuis de dienst meebeluisteren. En een tijdlang had ik de gewoonte om ook te bidden voor hen die vanwege een taak van barmhartigheid of opzicht op dat moment moesten werken.
Tot ik daarop werd aangesproken door een betrokken gemeentelid. Hij moest namelijk tot zijn eigen spijt van tijd tot tijd werken op zondag, maar herkende zich niet in die terminologie. En terecht! Ik gebruikte de woorden ‘barmhartigheid’ en ‘opzicht’ voor verpleegsters in het ziekenhuis of in de thuiszorg, voor politieagenten en brandweerlieden. Maar wat te denken en vooral te bidden voor degene die kok is in een hotel of een werknemer is in een fabriek, waar de productielijn drie dagen tijd nodig heeft om opgestart te worden? Het gaat daarbij niet direct om taken van barmhartigheid en opzicht. Tegelijk stel ik het wel op prijs wanneer ik tijdens een verblijf in een hotel ook op zondag wat te eten heb. En we gaan er vanuit dat op maandag de winkels vol liggen met verse producten, die op de zondag zijn geproduceerd of vervoerd

Ingewikkelde vragen
Op dat moment realiseerde ik me, dat het zo eenvoudig niet meer is. Gemakkelijke antwoorden schieten bij voorbaat te kort. Eén van die antwoorden is wellicht het comfortabele onderscheid tussen werken van barmhartigheid en opzicht (waarvan iedereen op voorhand begrijpt dat die ook op zondag door moeten gaan) en al het overige werk (dat dan eigenlijk niet zou passen bij een christelijke levensstijl).
Een andere benadering is de vraag wat nu noodzakelijke en niet-noodzakelijke arbeid is. Deze woorden komen ook voor in onze kerkorde. In 1919 sprak de toenmalige synode uit dat het huwelijk van iemand die niet-noodzakelijke zondagsarbeid verricht, niet kerkelijk kan worden bevestigd (artikel 70). Een begrijpelijke regel, wanneer je beseft dat een bruidspaar ook ouders kunnen worden. Is dan juist niet de zondag de dag van rust en van je verheugen in God, waarbij ouders bij de doop de roeping op zich nemen hun kinderen daarin voor te gaan? Dat vraagt wel aanwezigheid in het gezin, als het maar even kan.
Maar wat is nu noodzakelijk en niet-noodzakelijk werk? In een economie van automatisering zijn de antwoorden op die vraag niet eenduidig. Naar verwachting zullen de vragen op dit terrein in de toekomst eerder toenemen dan minder worden. Hoe daar als christen mee om te gaan? Wat vragen kerkenraden in deze van hun (belijdende) leden? Welke waarden moeten afgewogen worden en wat weegt daarbij echt?

Schepping
Voor die waarden moeten we terug naar de bron: de Bijbel zelf. Het is namelijk de Here die bij de schepping de rustdag in het leven roept. Wanneer Hij op de zesde scheppingsdag de mens geschapen heeft en daarmee de schepping voltooid lijkt, wordt er een zevende dag toegevoegd. Het is de dag waarop Hij rust van al Zijn werk. Het gaat er daarbij niet om dat de Here God moe was (hoe zou dat kunnen?). Als dat al zo zou zijn geweest, had Hij na zes dagen arbeid toch kunnen uitrusten op de eerste dag van de nieuwe, zesdaagse werkweek. Het werk zat er immers op?
God voegt de zevende dag toe als rustdag en daarmee hoort deze dag tot de schepping zelf. Tegelijk is deze dag anders dan de andere dagen. De Here God heiligt deze zevende dag: Hij zet hem apart van de andere dagen van de week.

Werken wordt zwoegen
Wanneer in Genesis 3 de zondeval plaatsvindt, heeft dat ook invloed op de wijze waarop mensen hun werk ervaren. Al voor de zondeval had Adam zijn bezigheden in het beheer van de schepping, die God aan zijn zorgen had toevertrouwd. Wanneer de mens het contact met God heeft verbroken en voor zichzelf kiest, wordt tegen hem gezegd, dat hij ‘met zwoegen’ zal eten van de nu vervloekte aardbodem. ‘In het zweet van uw gezicht zult u brood eten’ (Gen. 3: 19).
Van nu af aan zal werken zwoegen zijn. Daarbij wordt een beroep gedaan op de eigen kracht van de mens, aangezien dat de keus is die Adam en Eva gemaakt hebben.

Een paradijselijke dag
In die bedorven wereld ontvangt het volk Israël Gods wet. Op weg naar het land van Gods belofte klinkt het gebod de sabbatdag te heiligen. Daarmee bouwt de HERE God een stukje paradijselijke goedheid in, in het levensritme van de Israëlieten. Zes dagen zullen ze zwoegen voor hun kostje. De zevende dag wordt echter apart gezet van de andere dagen van de week als een dag van rust. Op sabbat moet de paradijselijke wind van Gods aanwezigheid en nabijheid waaien.
Op het moment dat Israël dit gebod als één van de tien ontvangt, is het zowel een herinnering aan de goedheid en volmaakte harmonie van Gods schepping, als ook de belofte van toekomstig heil. De HERE zal zijn volk naar Kanaän brengen. Dat zal het land van de rust zijn (vgl. Ps. 95: 11 en 1 Kon. 8: 56). Hier zal onder Gods zegen weer iets geproefd worden van het oorspronkelijk doel van de schepping. Nog slechts ten dele. Maar de sabbat zal het hoopvolle teken zijn van de zegen die vanuit Israël zal ontspringen en waarmee Israël de wereld zal zegenen.

Jezus en de sabbat
Wanneer Jezus als Gods Zoon gekomen is, blijkt Hij op een heel eigen manier invulling te geven aan de sabbat. Het is zijn gewoonte om op de dag van sabbat naar de synagoge te gaan en daar mee te doen aan de lezing van de Tenach (Luk. 4: 16). Het is ook de dag bij uitstek waarop Hij onderwijs geeft in de synagoge (Luk. 4: 31). Daarmee heiligt Jezus de zevende dag.
Toch komt Jezus juist op dit vlak ook in conflict met de Farizeeën en schriftgeleerden. Zij ergeren zich aan Zijn discipelen, die op sabbat aren plukken en eten. Ook de genezingen die Jezus op sabbat verricht, zijn een doorn in hun oog. Zij beschouwen dit als een vorm van werken en verwijten Jezus dat hij zich niet houdt aan het gebod te rusten. Zij hebben als hoeders van de wet rondom dit gebod een tuin van regels gemaakt.
Jezus echter brengt de sabbat terug tot zijn bedoeling. Het is inderdaad een dag die om heiliging en rust vraagt. Maar het is vooral de dag ‘om goed te doen’ (Luk. 6: 9). Wanneer Hij in de synagoge iemand geneest, is dat de reden waarom Hij dat doet. Deze genezing hoort bij de sabbat, want die is immers de herinnering aan Gods oorspronkelijke bedoeling? Het wonderteken van de genezing op sabbat wordt zo een extra onderstreping van het Koninkrijk der hemelen, dat nu echt nabij gekomen is!

De eerste christenen
Nadat Jezus is gestorven, staat Hij op uit de dood op de derde dag. Dat is op de eerste dag van de nieuwe, Joodse week. Een week na Pasen verschijnt Jezus op deze eerste dag aan de discipelen (Joh. 20: 26). Uit Hand. 20: 7 blijkt dat dit de dag is waarop de discipelen bijeenkomen om het brood te breken. En ook 1 Kor. 16: 2 lijkt erop te wijzen, dat de eerste dag van de week (de zondag dus) een belangrijke dag is geworden. Het is daarbij aan te nemen dat de Joodse gelovigen de sabbat vierden, om dan de dag erna de zondag als de dag van Jezus’ opstanding te gedenken. Twee geheiligde dagen dus!
Vermoedelijk is in een voortgaand proces de sabbat naar de achtergrond verdwenen en de zondag daarvoor in de plaats gekomen. Uit een brief van de kerkvader Ignatius (110 n. Chr.) weten we dat de christenen ‘niet meer de sabbat vieren, maar hun leven richten naar. de dag des Heren waarop ook ons leven is opgebloeid door Hem en Zijn dood’.

Hebreeën
In Hebreeën 4 wordt de rust van de sabbat in direct verband gebracht met de eeuwige rust voor Gods volk. Het gaat om een sabbatsrust in volkomenheid. Daarbij krijgt die rust, met een verwijzing naar Psalm 95, ook hier geografische trekken. Net als op plaatsen in het Oude Testament wordt de rust uitgelegd als een bepaald terrein. In het Oude Testament ging het om Kanaän. Hier wordt niet geheel duidelijk om welk gebied het gaat, maar er is reden om daarin het Koninkrijk van God te lezen. Het gaat hier immers om de rust, die binnengegaan kan worden langs de weg van geloof (v.3). Geloof en gehoorzaamheid, die volgen op de verkondiging van het evangelie (v.6).
Zo richt dit gedeelte de aandacht vooral op de toekomst. ‘Er blijft een sabbatsrust over voor het volk van God’ (v.9). Al het zwoegen is dan voorbij. Alle onrust, die voortkomt uit de zonde, is verdwenen. Wat overblijft is enkel heerlijkheid.

Waarden-volle dag
Samenvattend blijkt dat God de rustdag geeft als herinnering aan het paradijs en als belofte voor de eeuwige rust die komt. Door Jezus’ sterven en opstanding wordt de weg geopend om in die rust binnen te gaan. Zo wordt de zondag de dag waarop de gemeente samenkomt rondom dat evangelie en is het de dag waarop de kerk aan de wereld verkondigt dat er een beter en ander leven is dan het zwoegen, zweten en zorgen van alledag.
Zo de zondag te beleven bevrijdt van een wettisch omgaan daarmee. Weliswaar is de rust die God geeft afgebakend. Daar horen dus ook regels en goede gewoontes bij. Die zijn echter alleen dienend. Ze willen niet pijnlijk insnoeren, maar ruimte geven voor een plek en moment in ons dagelijks leven, waarop we de eeuwige dingen bedenken. In plaats van ‘je mag niet …’ komt ‘ik wil liever niet …’ of ‘ik hoef vandaag niet …’. De zondag is dan een echte feestdag, waarop de God van de bevrijding uit de slavernij (het opschrift dat ook boven het vierde gebod staat!) een voorproef geeft van wat de gelovigen te wachten staat.

En dan de praktijk
In een al meer seculiere samenleving worden deze geestelijke waarden al minder gedeeld. De economie is het nieuwe ‘evangelie’. Toch ervaren velen dat die boodschap zo goed niet is. In 2013 kwamen alarmerende cijfers naar buiten over het aantal mensen met burn-outverschijnselen. Mensen voelen zich opgejaagd en het ontbreekt hen aan betekenis voor hun aardse bestaan. De leegheid en vluchtigheid van wat met geld gekocht kan worden dringt zich al meer op.
Meer dan ooit is het daarom de roeping van een christen om zich te heiligen, ook waar het de zondag betreft. Daarbij gaat het dan niet om regeltjes of een melancholisch terugverlangen naar vroeger tijden. Het gaat er wel om, dat alleen God de leegte kan vullen die schuilgaat achter de 24-uurseconomie. 24/7 bezig zijn met je eigen zoektocht naar geluk en genot is (letterlijk) dodelijk vermoeiend.

De zondag mag daarom dat hoopvolle teken zijn, een symbool dat verwijst naar het echte leven dat de drie-enige God als Schepper, Verlosser en Vernieuwer uit genade geeft. Wie de zegen daarvan ervaart, zal niet gemakkelijk mee willen en kunnen gaan in die onrustige zoektocht naar geluk. Dat betekent nog niet dat heiliging automatisch betekent jezelf terug te trekken uit allerlei 24/7 beroepen en banen, al kan dat in sommige gevallen wel de conclusie zijn.
Juist daar waar we ons er niet aan kunnen onttrekken, wordt elke discipel met extra drang geroepen zout voor de aarde te zijn. Die discipelen verdienen gebed en steun van hun gemeente. Om waar het maar kan die andere waarden van rust, verlossing en eeuwige toekomst uit te dragen en de zondag als teken daarvan hoog te houden.

F.W. van der Rhee
Drs. F.W. van der Rhee is predikant van de Ontmoetingskerk Rotterdam-Oost/Capelle a.d. IJssel

Dit artikel werd u aangeboden door: De Wekker

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 27 februari 2015

De Wekker | 20 Pagina's

24-uurschristendom

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 27 februari 2015

De Wekker | 20 Pagina's