Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Gezond takenpakket voor predikant voorkomt burn-out

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Gezond takenpakket voor predikant voorkomt burn-out

8 minuten leestijd Arcering uitzetten

Nadat de nieuwe predikant is bevestigd en intrede heeft gedaan, zegt de kerkenraad: 'Nou dominee, er is werk genoeg in de gemeente, dus ga uw gang maar'. Er wordt verwacht dat hij alles doet wat op zijn weg komt. "Dat is de grote fout van het begin", zegt Koos Geerds, coach en mediator. "De mogelijkheden van een predikant zijn niet onbegrensd. Hij moet een uitgebalanceerd takenpakket hebben. Een burnout ligt zomaar op de loer."

Dominee X is een echte pastor die de tijd neemt om bij mensen te zitten en het gesprek aan te gaan. Hij focust sterk op datgene wat hij op dat moment doet. Hij moet zich niet opgejaagd voelen, maar heeft een setting nodig, waarin hij rustig een aantal mensen kan bezoeken en in gesprek kan gaan. Maar wat gebeurt er? Er ontstaan in de gemeente conflictsituaties. Ds. X is heel consciëntieus en zegt dus: ‘Ik ga wel naar die mensen toe.’
Maar hij doet het niet. Hij ziet er als een berg tegenop. Hij is geen conflictbemiddelaar, hij vindt het verschrikkelijk om in die rol verzeild te raken. Hij heeft een pastoraal hart en conflicten horen er niet te zijn. Op een gegeven moment wordt hij op zijn huid gezeten door de kerkenraad: ‘Bent u er nu al geweest?’
‘Nee, nog niet.’ Hij wordt steeds onrustiger, ligt nachten wakker, mensen worden ongeduldig, hij trekt zich steeds meer terug, vertraagt, raakt in de war en op een gegeven moment is hij helemaal uit de running: burn-out.
Vervolgens wordt hij losgemaakt van de gemeente. Hij volgt een opleiding voor pastoraal werk in verzorgingshuizen. Nu is hij weer zo ver dat hij juist die dingen doet waar hij goed in is. Hij krijgt energie en kan weer verder. Maar niet meer als allround gemeentepredikant.

Burn-out
Zomaar een voorbeeld uit de praktijk van Koos Geerds. Hij probeert mensen met een burn-out weer op de rails te krijgen.
Een burn-out is een fysieke en psychische aandoening, waarbij de patiënt lichamelijk en emotioneel uitgeput is, opgebrand. Niet te verwarren met een depressie. Burnout komt in alle beroepsgroepen voor, dus ook bij predikanten. Al leven die nog zo dicht bij de Bron, al zoeken ze voortdurend de dingen die boven zijn, het kan zomaar misgaan. Het gebedsleven kwijnt, God lijkt ver weg, een uitzichtloze situatie.
Koos Geerds: “Als je steeds maar opgejaagd wordt en het idee hebt dat je meer moet doen dan je aankunt, dreigt er gevaar. Het gaat om de juiste balans tussen je fysieke mogelijkheden en je psychische en mentale kracht. Een voortdurende stresssituatie kan leiden tot een burn-out. En dat kan je volstrekt overvallen. Er zijn mensen die het niet eens voelen aankomen. Die kunnen zichzelf verdoven door altijd maar door te rennen en dan gebeurt het opeens. Als je echt helemaal burn-out bent, kun je geen vin meer verroeren. Dan lig je voor pampus. Alles wat je nog doet, kost onmenselijk veel energie. Je bent helemaal uitgeput, de accu is leeg.”
Vanuit de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt is het Steunpunt Kerkenwerk (SKW) opgezet, waarin ook de Christelijke Gereformeerde Kerken en de Nederlands Gereformeerde Kerken participeren. Een van de werkzaamheden is het begeleiden van ziekteverzuim. SKW coördineert alle betrokken partijen.
Het Steunpunt wil om reden van privacy niet zeggen om hoeveel predikanten met een burn-out het gaat, maar beaamt wel dat de werkdruk de laatste tijd hoog is. “En als het misgaat trekt men veel te laat aan de bel en is de predikant voor langere tijd uitgeschakeld. Als richtlijn voor gezond werken binnen de kerken wordt door de Arbodienst circa 45 uur gehanteerd,” aldus Sijtske van Delden van het Steunpunt Kerkenwerk.

Takenpakket
Geerds: “Predikanten voelen zich vaak eenzaam, ze voelen zich superverantwoordelijk, er wordt naar hen gekeken, want zíj weten het. Er wordt van een predikant verwacht dat hij leider is, initiator, pastor, prediker, catecheet en noem maar op. Langzamerhand komt er wel het besef dat kerkenraden hun predikant een takenpakket moeten geven dat past bij zijn persoon. En met de rest moeten ze hem niet lastigvallen. Als hij geen missionaire pionier is, dan moet je niet van hem vergen dat hij de gemeente eens op de kaart gaat zetten als een missionaire gemeente die de wereld intrekt. Want dat is zijn drive niet. Hij zou het misschien wel willen, maar als hij het toch zou doen, kost die twintig procent van zijn takenpakket hem tachtig procent van zijn energie. Alleen wanneer je net zo veel energie van je werk krijgt als je eraan moet geven, heb je een gezonde balans.
Hard werken is het probleem niet. Druk zijn en druk voelen zijn totaal verschillende dingen. Het gaat erom of de man op de plek zit waar hij optimaal zijn mooie talenten kan inzetten voor de gemeente, werk waar hij vleugels van krijgt. Als werken energie geeft, tellen de uren niet primair. Het zit hem in de balans tussen fysieke, mentale, psychische, spirituele mogelijkheden.
En daarover moet je als kerkenraad voortdurend in gesprek zijn met je predikant. Hij heeft een paar mensen nodig die hij vertrouwt en die hem begrijpen. En als die niet in de eigen gemeente zitten, haal ze dan van buiten.
Elke keer dat een gemeentepredikant zich presenteert, heeft hij te maken met een bepaalde verwachting. Of je bent een goede pastor, of je bent veel meer docent en prediker, dan wel leider en organisator. Abraham Kuyper was veelzijdig en geniaal. Maar wat weinigen van hem weten, is dat hij geregeld echt helemaal overspannen was. Elk mens heeft zijn limiet.”

Coördinatie
Er moet duidelijk naar de gemeente gecommuniceerd worden dat, als er iets aan de hand is, men eerst naar de wijkouderling moet gaan.
Geerds heeft in zo’n situatie wel eens de volgende oplossing aangereikt: “De kerkenraad stelt een ouderling aan voor crisissituaties. Denk je als wijkouderling: dit is een crisisgeval, dan meld je dat bij hém en niet bij de predikant. Die ouderling heeft dan het overzicht. Als tien wijkouderlingen elk één crisisgeval bij de predikant leggen, heeft hij er al tien. Ze weten het niet van elkaar. Er is behoefte aan coördinatie.”
Een burn-out komt plotseling. Toch zijn er wel signalen. Geerds: “Maar als de predikant die signalen voor zich houdt, weet niemand dat. Hij is dat zo gewend. Zo hoort het. Tot het misgaat. Zijn vrouw kan daar als eerste wat van zeggen. Je kunt zelf doof zijn voor signalen van anderen. De wijkouderling van de predikant hoort ook pastorale zorg aan hem te besteden, liefst een ouderling die deskundig is. En vooral: anticiperen!”

Een predikant doet overwegend geestelijk werk. Bij een burn-out raakt hij vaak ook het contact met God kwijt, zijn gebedsleven kwijnt, er kan een vorm van cynisme ontstaan. Denk aan de profeet Elia. Op de Karmel was hij de man, even later was hij opgebrand.
“Ik vraag wel eens: Wie denk je als predikant te zijn? Wat denk je dat God van jou verwacht? Dan krijg je soms angstwekkende antwoorden. De predikant kan denken dat hij de taak heeft om mensen bij Christus en Zijn gemeente te houden. En als mensen weglopen, is dat zijn persoonlijke probleem. Dat kan een ziekmakend beeld zijn.
Christus is het hoofd van de gemeente, Zijn lichaam. En je denkt als pastor dat jij de nek bent tussen Hoofd en lichaam en dat het allemaal via jou loopt. Terwijl Christus zegt dat iedereen rechtstreeks met Hem verbonden is: ‘Ik ben de wijnstok en jullie zijn de ranken.’ Dat zegt hij ook tegen Zijn discipelen. Vlak voor Zijn hemelvaart zegt Jezus: ‘Maak alle volken tot Mijn discipelen.’ Niet tot júllie leerlingen, Míjn leerlingen. Predikant en ouderlingen behoren tot het lichaam van Christus. Ieder heeft daar een taak. Zodra we ons inbeelden dat we een soort middelaar zijn tussen God en gemeente, gaat het helemaal mis. Dan ís het al mis. Dat kan een belangrijke bron van burn-out zijn. Want dan faal je heel gauw.”

Coach
Iemand met een burn-out moet de dingen zoeken die boven zijn. ‘Je moet maar veel bidden,’ wordt er dan gezegd.
Geerds: “Maar dat is het probleem. Dat gaat niet meer. Dus éérst therapie, dan gaat het gebedsleven weer bloeien. In die volgorde.
Waar ik voor pleit is dat een predikant zich laat begeleiden door en in gesprek blijft met een coach over het werk. Preventief. Dat kan veel ellende voorkomen. Ook financiële problemen bij langdurige uitval.
Dus: een gezond takenpakket, een predikant die zijn grenzen kent, daarover geregeld in gesprek gaat, mensen om hem heen die hem af en toe een spiegel voorhouden, een kerkenraad die dat faciliteert. En vooral: anticiperen en preventief werken.”


Koos Geerds (66) is gehuwd en woont in Dalfsen. Hij heeft Nederlands en literatuurwetenschappen gestudeerd, is docent geweest en: dichter van Overijssel. Is nu coach, communicatie- en conflictbemiddelaar en wordt regelmatig ingeschakeld door Steunpunt Kerkenwerk. Kerkelijk is Geerds aangesloten bij de GKv.


Vereniging Steunpunt Kerkenwerk (SKW) adviseert kerken (GKv, CGK en NGK) in hun rol als ‘werkgever’ en beheerder. Het steunpunt bemiddelt bijvoorbeeld bij het vinden van coaches voor predikanten. Website: www.steunpuntkerkenwerk.nl.

Dit artikel werd u aangeboden door: De Wekker

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 8 mei 2015

De Wekker | 20 Pagina's

Gezond takenpakket voor predikant voorkomt burn-out

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 8 mei 2015

De Wekker | 20 Pagina's