‘Synode blijft mensenwerk’

Ds. Quant leidde de synode langs een aantal hoofdpijndossiers. In 2007 was dat de invoering van de Nieuwe Bijbelvertaling en in 2013 het besluit om homorelaties af te wijzen. Het hoofdstuk homoseksualiteit zal dit jaar een belangrijk agendapunt zijn op de synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken. Aan de eettafel van zijn appartement in Houten neemt de scheidend synodevoorzitter een slok thee. Hij wil en kan er niet al te veel over kwijt. “Na een zorgvuldige studie die begon in 2007 en 2010, kwam er in 2013 een rapport tot stand dat is aanvaard door de synode. Sommige kerkenraden konden niet leven met - hoofdzakelijk - het pastorale onderdeel van dit rapport. Dan heb je alle kerkelijke recht de synode te vragen daar nog eens goed naar te kijken. De kunst zal zijn om daarin niet in een ‘wij’ (synode) tegenover ‘zij’ (gemeenten) te komen. Ik hoop dat de broeders daar een weg in kunnen vinden en dat er geen muren worden opgetrokken.”

Moeilijke dossiers
Het is de toon die de muziek maakt, vindt ds. Quant die in januari met emeritaat ging. “Soms merk je wel eens dat op classicale vergaderingen bepaalde gemeenten de wind van voren krijgen. Dat moet je zoveel mogelijk vermijden. Als een kerkenraad op de classis aangeeft dat hij een probleem heeft, kun je er als classis overheen vallen, of je gaat er als classis naast staan en je probeert de nood van de kerkenraad te begrijpen.” Zo is het met de revisieverzoeken inzake homoseksualiteit ook. “De kerkenraad moet de indruk krijgen dat de synode bidt en met hem meedenkt. Dan zal er een sfeer van geestelijke zuiverheid blijven. Je kunt naar de letter gelijk hebben, maar daarbij de toon van de liefde missen.”
Ds. Quant voelde zich als een vis in het water op de synode. “De voorzittersstoel heeft iets aangenaams, want je bemoeit je niet met de discussies. Je hebt de taak om de synode ordelijk en geestelijk te laten verlopen en wat er inhoudelijk gezegd moet worden, zegt een ander wel. Ik zat er op mijn plek. En: ik heb met grote vreugde jonge broeders gezien die groeiden in hun rol. Zij komen eraan en ik ga eruit. Ik ben een dankbaar mens en vind het fijn nu vanaf de zijlijn toe te kijken.”

Gezag van het Woord
Hij is zich ervan bewust dat de synode vaak de naam heeft een regelgevend instituut te zijn. “Daar ontkomt de synode niet helemaal aan en het is ook geen schande”, zegt hij, zich beroepend op een uitspraak van professor Versteeg uit de jaren tachtig van de vorige eeuw. “De synode hoort met het Woord in de hand te spreken. Het gezag van de synode is het gezag van de Bijbel. Een synode kan veel zeggen, veel besluiten nemen, maar ze zal moeten aantonen dat ze spreekt met de kracht en het gezag van het Woord. Dan heeft ze pas echt gezag. Hier zijn niet zomaar 52 broeders uit de kerken aanwezig om regeltjes te bedenken, besluiten te nemen en knopen door te hakken; nee, ze doen dat met een open Bijbel. Dan zal het toch gezag hebben. In die zin vond ik de weg die de PKN wijst met het laatste rapport ‘Waar een Woord is, is een weg’ inspirerend. Volgens mij is de weg van het Woord altijd het vertrekpunt.”

Zitten de juiste mensen wel op de juiste plek op de synode?
“De kieslijsten voor de Tweede Kamer worden zorgvuldig samengesteld. En als je het geheel overziet, weet je dat een aantal mensen minder geschikt is. Dat is bij kerkenraden niet anders: er wordt bij de kandidaatsstelling zorgvuldig gewogen en gebeden; dan geldt van de overgrote meerderheid van de kerkenraadsleden dat je dankbaar mag vaststellen dat de Heilige Geest hen gaven heeft geschonken. Maar je hebt er soms ook van wie je zegt: we hadden er goede verwachtingen van, maar ze komen niet altijd uit. In die zin blijft het mensenwerk, dat is bij de synode net zo. Ik durf wel te zeggen dat mensen niet op de synode komen hetzij omdat ze een zwart pak aan hebben, hetzij omdat ze casual gekleed zijn. Ze zitten er met een betrokkenheid. Het niveau van de synodeleden in algemene zin is niet slecht! Ik werd er soms echt door verrast.”

Kentering
Terugblikkend zegt ds. Quant een kentering waar te nemen. “Ik heb de synoden van de twintigste eeuw eigenlijk steeds moeilijker zien worden en de synoden in de eenentwintigste eeuw steeds aangenamer”, licht hij toe. “Vanaf de jaren tachtig van de vorige eeuw tot 2000 was er sprake van een zich verscherpend samenleven binnen de Christelijke Gereformeerde Kerken. Dat kwam op allerlei manieren tot uitdrukking. Er was sprake van een steeds grotere onderlinge verwijdering.”

In de huidige eeuw zag ds. Quant de broeders steeds meer naar elkaar toe buigen. “Zo van: wij dragen samen de klappen van de secularisatie en het ontbindend kerkelijk leven. En dat kun je niet aan welke groep dan ook verbinden, dat trekt door alles heen, dus zullen we onder Gods zegen samen biddend proberen dat het hoofd te bieden. In die sfeer zijn heel mooie dingen gebeurd.”

Een highlight was voor hem de aanvaarding van de zendingsgemeenten op de synode van 2004. “Dit ervaar ik als een enorme doorbraak: wij leggen ons niet neer bij de voortgaande marginalisering van de kerk, met name in de steden. Onder Gods hoede willen we in de samenleving proberen opnieuw kerk te zijn.”

Structuren herzien?
De PKN wil de kerkstructuur vereenvoudigen. Zijn de Christelijke Gereformeerde Kerken daar langzamerhand ook niet aan toe?
“In het rapport van de PKN werd in eerste instantie voorgesteld de classicale vergaderingen af te schaffen. Dat vond ik niet de meest voor de hand liggende gedachte. De classis is namelijk de eerste bredere vergadering waarop je als gemeente terugvalt als het plaatselijk niet goed loopt. Laten we vooral dichtbij huis blijven, want dat werkt het best. In de Christelijke Gereformeerde Kerken hebben we naast de kerkenraad drie kringen: de classis, de particuliere synode en de generale synode. Ik denk dat de kring van de particuliere synode in de toekomst minder zal optreden, want dat zie ik nu al gebeuren.”

Kunt u dat uitleggen?
“De kring van de particuliere synode is een vergadering die één keer per jaar samenkomt, waarin het werk van een aantal deputaatschappen voorbijkomt. Er worden daarbij geen beslissingen genomen en je merkt dat die vergadering onder druk staat. We hebben op de laatste synode twee deputaatschappen uit de betrokkenheid van de particuliere synode gehaald (deputaten onderlinge bijstand en advies en deputaten emeritikas). Omdat de problematiek van die twee deputaatschappen zo specifiek is, kun je dit werk eigenlijk niet meer als particuliere synode sturen. Daardoor telt de agenda van de particuliere synode dus twee agendapunten minder. Dit proces zal zich voortzetten. Het zal mij niet verbazen als wij over een jaar of tien eenzelfde soort particuliere synode als de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) hebben, die er formeel nog wel is, maar die materieel weinig meer bijeen hoeft te komen. Dan wordt de structuur eenvoudiger en heb je naast de kerkenraad alleen nog de classis en de landelijke vergadering.”

Doorbijten
Zou de synode dan vaker bijeen moeten komen?
“Nee, daar ben ik niet voor. Er is ooit geopperd om eens per twee jaar een synode te houden, maar een commissie oordeelde dat dit geen verbetering zou zijn. Het zal de neiging vergroten om een moeilijk dossier gauw door te schuiven naar de generale synode. Als je om de drie jaar een synode hebt, moet je even doorbijten en het probleem proberen op te lossen met de kennis die je hebt. Verder hebben deputaatschappen hun tijd vaak hard nodig om een opdracht uit te werken. De synode werd altijd eind augustus geopend en nu half juni. Je ziet dat deputaatschappen worstelen om al die opdrachten een maand vroeger klaar te hebben. Ik vind dat ze de tijd moeten hebben om de zaken rustig te overwegen. Het komt ook overeen met de structuur van ons kerkelijk leven, waarin de nadruk bij de plaatselijke gemeente ligt. De bredere kerkelijke vergaderingen zijn daaraan dienstig en moeten niet gaan overheersen.”

We moeten back to the basics, zeggen ze bij de PKN. Moeten wij dat voorbeeld volgen?
“Ons kerkverband is anders dan de PKN (de Protestantse kerk, enkelvoud, in Nederland met plaatselijke ‘afdelingen’). Wij zijn Christelijke Gereformeerde Kerken in Nederland - meervoud -, wij beginnen al veel meer bij dat grondvlak dan de PKN en dat is de draai die de PKN nu wil maken: voluit inzetten op de plaatselijke gemeente. Maar deze gedachte heeft er bij de CGK van meet af aan ingezeten. Back to the basics doen wij al tientallen jaren. Vandaar mijn gedachte dat de synode maar mooi eens in de drie jaar moet blijven vergaderen. En laat kerkenraden vooral binnen de ruime kaders die de synode geeft, in goede samenspraak naar vormen zoeken van kerkelijk leven, waarin de gemeente kan bloeien en waarin de gaven van de gemeenteleden tot uitdrukking komen.”

Bisschop
Hoe kijkt u aan tegen een bisschop aan het hoofd van de kerk?
Ds. Quant veert overeind en vertelt dat hij onlangs bisschop De Korte heeft gemaild. “We hebben elkaar regelmatig ontmoet en ik heb hem daaraan herinnerd. Zondagavond preekte ik in Den Bosch en heb ik gebeden of deze nieuwe bisschop tot zegen mag zijn voor rooms-katholieken en protestanten. Daarbij heb ik gezegd dat we elkaar op weg naar 500 jaar Reformatie niet mogen vergeten. Het raakte mij dat hij zei dat hij er ook voor protestanten wil zijn.”
Een bisschop aan het hoofd van de Christelijke Gereformeerde Kerken ziet ds. Quant niet zitten. “Er zijn best mensen die je als bisschop zou willen hebben, maar dan moet je dat bisdom institutionaliseren. Ik denk dat onze kerken te klein zijn voor een bisschop, maar zie wel wat in een college dat branden kan blussen in onze gemeenten en dat met gezag kan ingrijpen. Nu bestaat er binnen de CGK nergens een instantie die echt wat kan doen.”

Maar er zijn toch vertrouwens- en geschillencommissies?
“Natuurlijk, er is een vertrouwenscommissie die kan bemiddelen als het misgaat tussen een predikant en een kerkenraad, maar die heeft geen macht. Er is een geschillencommissie die de rol van mediator vervult bij conflicten tussen kerkenraden en gemeenteleden.

Ze kan niet met kracht zaken afhandelen: daartoe heeft ze geen mandaat. Dit is de achilleshiel van ons mooie systeem dat de plaatselijke kerk het belangrijkst is. We proberen schade te voorkomen en volgens mij is een eenhoofdige bisschop daarvoor geen oplossing. Maar je zou kunnen nadenken over een college dat als raad van wijzen optreedt met echte bevoegdheden, want op plaatselijk niveau loopt een aantal dingen in onze kerken vast.”

Gereformeerde Theologische Universiteit
U volgt via een klankbordgroep de commissie die zich beraadt op de Gereformeerde Theologische Universiteit. Voorziet u dat er dit jaar knopen worden doorgehakt over de GTU?
“Wil dit proces voortgang vinden, dan moet er een substantiële bijdrage zijn van de Gereformeerde Bond en/of de Hersteld Hervormde Kerk. Het is geen fusie, maar een intensief samenwerkingsverband. Daar waar je meent dat je als kerkelijke universiteit noodzakelijkerwijs jezelf moet blijven, kun je dat doen. Ook moet er een duidelijke markering zijn van wat gereformeerde theologie is. Als hieraan is voldaan, kan de zaak wat mij betreft doorgaan: onze synode stelde in 2013 immers deze twee voorwaarden. De vraag was in 2010 terecht of onze TUA nog wel realiter kan blijven bestaan. Is het reëel ervan uit te gaan dat wij als CGK met zo'n kleine massa echt op goed niveau theologie kunnen blijven bedrijven? In 2013 heeft de synode deze gedachte aangescherpt. Gezien de ontwikkelingen in het hoger onderwijs en in het veld van de theologie is het verstandig de bakens op tijd te verzetten. Ik ben benieuwd of dit in 2016 kan leiden tot de poort van de GTU.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen