Kerk en homoseksualiteit

Gevoeligheid
Voor vele broeders en zusters gaat het helemaal niet om ‘een thema’, maar om hun eigen bestaan. Als het gaat om wie je bént, ben je gevoelig voor elk woord dat er over homoseksualiteit gezegd wordt, voor de toon, voor een blik. Het is begrijpelijk dat betrokkenen een synoderapport of een themanummer nauwkeurig wegen. Wat staat er over mij, over mijn kind?

Naast persoonlijke betrokkenheid speelt druk vanuit de samenleving mee. Wie anders over homoseksualiteit denkt dan de meerderheid, heeft zich te verantwoorden. In 2016 werd de stichting ‘Hart van homo’s’ opgericht; de oprichters zijn ervan overtuigd dat God hen roept om geen seksuele relatie aan te gaan met iemand van hetzelfde geslacht, al willen ze die opvatting niet opleggen aan anderen.¹ Onmiddellijk kwam er reactie uit de politiek: ze moesten zich verantwoorden en de subsidie moest worden ingetrokken. Blijkbaar is er voor alle opvattingen ruimte, behalve voor deze. Recent besloot de Tweede Kamer scholen die geen voorlichting geven over seksuele diversiteit te straffen. Het is tekenend dat dit besluit niet de overheidseisen in het algemeen betreft, maar specifiek dit thema. In zo’n maatschappelijk klimaat staat de kerk al snel te boek als achterlijk en veroordelend.

De gevoeligheid rondom homoseksualiteit blijkt ook uit de reacties op het synodebesluit uit 2013. Maar liefst zeventien kerken vroegen herziening aan. Voor de CGK is dat bijzonder veel. Blijkbaar konden vele gemeenten zich wel in het besluit vinden of voegen ze zich ernaar, maar de hoeveelheid revisieverzoeken laat zien hoe omstreden dit thema is.
Overigens geldt dat niet alleen voor de Christelijke Gereformeerde Kerken. Wereldwijd is de kerkelijke omgang met homoseksuele gemeenteleden of ambtsdragers een fors discussiepunt. De eenheid van de Anglicaanse Kerk staat er al jaren door onder spanning en bij de Southern Baptists leidde de discussie over homoseksualiteit tot een scheuring. In dat perspectief hoeft het niet te verwonderen dat een synodebesluit ook in de CGK tot spanningen leidt.

Die spanning blijkt ook uit reacties op het recente synodebesluit om de revisieverzoeken af te wijzen. Voor enkelen was dat besluit aanleiding om de CGK te verlaten. De meeste reacties op social media en in blogs waren behoorlijk kritisch. Dat uitte zich soms in een harde toon; in andere reacties werd op de motivatie nauwelijks ingegaan. Blijkbaar is het moeilijk hierover op een goede en christelijke wijze te discussiëren.

Het lijkt erop dat standpunten over homoseksualiteit lang niet altijd op basis van argumenten worden ingenomen. Blijkbaar valt de beslissing vaak op een ander niveau: door persoonlijke ervaring, invloed uit de samenleving of de traditie. Hoe begrijpelijk dat ook is, toch moeten we ons als kerken blijven bezinnen en verantwoorden: hoe komen we tot ethische standpunten, welke rol speelt de cultuur daarbij, en vooral: hoe luisteren we op grond van de Schriften welke weg God ons wijst? Daarbij is het bijzonder belangrijk om echt te luisteren naar de argumenten van hen die een andere visie hebben. De synodecommissie heeft terecht steeds gevraagd om tegenargumenten en is daar uitvoerig op ingegaan.

Belang
Een vraag die vaak gesteld wordt, is of dit synodebesluit wel nodig was. Wat staat er op het spel dat de kerken zich samen zouden uitspreken?

Ten eerste staat er veel op het spel voor homoseksuele broeders en zusters in de kerken. Is de kerk voor hen een veilige plaats, waar ze niet bang hoeven te zijn om uit de kast te komen? Leggen we hen een onnodige last op door een leven in onthouding te vragen, of laten we hen een verkeerde weg gaan door een relatie acceptabel te vinden? De bewogenheid met deze broeders en zusters is terecht.

Ten tweede gaat het bij dit thema om onze omgang met de Schriften en soms ook om het gezag van de Schrift. Het is maar de vraag of er in de exegese van de teksten over homoseksualiteit ruimte ligt. De beslissing over homoseksuele relaties valt volgens mij vooral in de hermeneutiek: wat hebben die teksten ons vandaag te zeggen? Wat betekent het verschil in tijd en cultuur? Tegelijk ontvangen wij de Schriften als het Woord van God, dat ook voor ons vandaag een boodschap heeft. De liefde als de samenvatting van de wet heft de concrete ethische voorschriften niet op.

Ten derde gaat het om de vraag wat de kerk is. De kerk moet een veilige plaats zijn voor mensen in nood, een schuilplaats in eenzaamheid en in de worsteling met Gods weg. De kerk heeft echter niet alleen veilig, maar ook heilig te zijn. Wij belijden een heilige, algemene, christelijke kerk. Bij alle terechte bewogenheid met mensen, mogen we ook wel beducht zijn om zonde goed te keuren. In de brieven uit Opb. 2-3 waarschuwt Christus daarvoor en dreigt Híj te vertrekken als zijn gemeente de zonde gedoogt. Zou het zo kunnen zijn dat dit besluit ook gevoelig ligt in de kerken omdat we moeite hebben met het benoemen van zonde of met kerkelijke tucht in het algemeen? Veiligheid en heiligheid moeten steeds op spanning blijven staan om beide te waarborgen; ze gaan niet ten koste van elkaar, maar gaan samen op.

Ten vierde heeft een besluit over homoseksualiteit betekenis voor de hele huwelijksethiek. Al is de traditie geen zelfstandig argument, het mag ons wel wat te zeggen hebben dat de lijn van onze synode overeenstemt met hoe de kerk wereldwijd en de eeuwen door gesproken heeft over het huwelijk. Het accepteren van een homoseksuele relatie heeft consequenties voor hoe je denkt over het huwelijk, over seksualiteit en over de positie van man en vrouw. Het synodebesluit gaat ook over de positieve waarde van het christelijk huwelijk.

Ten slotte staan we voor de vraag hoe we als kerken met elkaar omgaan. Zijn we bereid om echt te luisteren naar wat de ander beweegt? Vertrouwen we dat het zin heeft om in gesprek te gaan met de gemeenten die een revisieverzoek hebben ingediend en dat er dingen kunnen veranderen? Daarvoor is geduld en openheid nodig. En nemen we het serieus als de kerken als geheel zich ergens over uitspreken, op grond van de Schriften? De kerk is niet het hoogste gezag, maar bij een kerkverband horen betekent wel dat je gelooft dat je elkaar nodig hebt om Gods wil te verstaan. Dat is zeker moeilijk als een besluit anders uitpakt dan je zelf hoopt of denkt dat goed is. Maar dan nog kun je een kerkelijke uitspraak niet zomaar naast je neerleggen of concluderen dat die verkeerd is zonder de motivering te overwegen.

Bij een besluit over homoseksualiteit staat er veel op het spel. Daarom is het wel begrijpelijk dat de kerken zich hierover samen hebben willen uitspreken. Tegelijk is dit beslist niet het enige thema dat in de kerken van belang is of hét kenmerk van rechtzinnigheid dan wel pastorale bewogenheid. Ook in Rom. 1 is homoseksualiteit niet de enige of de ergste zonde; Paulus noemt ook overspel, boosheid, roddel, onverzoenlijkheid. Zijn we bij die zonden net zo bezorgd om de heiligheid van Gods gemeente? En hoe kun je een ander vragen om een zwaar kruis te dragen als je het zelf op een ander gebied niet zou willen doen?

De Wekker
De Wekker heeft in de afgelopen jaren niet over het thema homoseksualiteit geschreven. Nu de kerkelijke weg is gegaan en er een uitspraak ligt, wilden we dat wel doen. Juist vanwege de genoemde gevoeligheid én het belang van dit onderwerp wil de redactie de kerken dienen met bezinning.
Het thema homoseksualiteit geeft ons als kerken veel huiswerk mee: hoe we een veilige plaats zijn voor kwetsbare mensen, hoe we omgaan met gebrokenheid, zonde en vermaning, wat het voor iedere christen betekent om kruis te dragen. Bezinning op die vragen voorkomt ook een eenzijdige focus op homoseksualiteit, alsof dat de ultieme zonde zou zijn.
We hopen dat dit nummer iets laat zien van de worsteling van homoseksuele broeders en zusters zelf; ook van de worsteling met dit thema als kerken; maar vooral dat er iets doorklinkt van het evangelie voor deze leden. Ik vond dat persoonlijk heel mooi verwoord door een homoseksuele broeder die zelf geen ruimte zag voor een relatie. Hij zei: ‘Ik ervaar dat ik door de worsteling met God gezegend word, zoals Jakob bij Pniël. Een intense vriendschap met God, die voortvloeit uit gebrokenheid. Ik heb een bevoorrechte positie, omdat ik nu eenmaal snel op Hem word teruggeworpen.’² Wat een genade als je dat mag zeggen.

Noten
¹ www.hartvanhomos.nl, Visiedocument.
² Nederlands Dagblad, 5-11-2011; geciteerd in Ad de Bruijne (red.), Open en kwetsbaar. Christelijk debat over homoseksualiteit (Barneveld 2012), p. 121.

A. Versluis
Ds. A. Versluis is predikant te Ouderkerk aan de Amstel en hoofdredacteur van De Wekker.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen