#MeToo

De schuldige aangewezen
Belgisch tijdschrift ‘Knack’ zette Hilde van Mieghem neer als ‘Vrouw van het jaar’, omdat ze het opnam voor vrouwen die bij een tv-zender een klacht hadden ingediend tegen een bekende tv-maker. Ze kreeg daarom een hoop bagger over zich heen. Vooral vervelend was de kritiek dat ze zich een tijd geleden nogal open en (vooral) bloot had laten portretteren in een bedenkelijk tijdschrift en dat ze daarom maar niets meer moest zeggen. Het is kritiek op de aanklacht tegen grensoverschrijdend gedrag van mannen, omdat de vrouwen eerst maar eens naar zichzelf moeten kijken. Deze kritiek is te gemakkelijk. We kunnen vrouwen die de last van pijn en schaamte niet langer alleen willen dragen en die de daders verantwoordelijk stellen, alleen maar steunen. Mannen die grenzen overgaan bij vrouwen kunnen zichzelf niet verontschuldigen met een verwijzing naar de manier waarop deze vrouwen zich kleden of gedragen.
Naar voren treden als slachtoffer van seksuele intimidatie of aanranding is al kwetsbaar genoeg. Het meest beroerde wat een slachtoffer kan overkomen, is zich ook nog eens schuldig voelen omdat de dader zich als slachtoffer gaat presenteren vanwege het bekend worden van zijn daden. Het niet langer verzwijgen van het grensoverschrijdende gedrag moet een stap zijn in het genezingsproces.
Zeker mag je ook nadenken over de manier waarop je spreekt over het leed dat je is aangedaan. #MeToo is een hashtag voor sociale media. Vrouwen treden naar voren op twitter, facebook en instagram. Wie in het openbaar wordt aangeklaagd van grensoverschrijdend gedrag, wordt aan de schandpaal genageld nog voordat een deugdelijk onderzoek kan beginnen. Maar deze zorg over de veroordeling door de media (trial by media) laat onverlet dat wie aangerand is bij de coming out volledige steun en bescherming verdient.

Seksuele moraal
Ondanks dat elke vrouw die met grensoverschrijdend gedrag naar voren treedt steun en bescherming verdient, zit er ook iets dubbels in de hele #MeToo-beweging. Er is terecht grote maatschappelijke verontwaardiging over het leed dat vrouwen aangedaan is en over brute en manipulatieve seksuele intimidatie en aanranding. Maar heeft die verontwaardiging ook niet iets selectiefs? Een maatschappij die op zo grote schaal te maken heeft met seksueel grensoverschrijdend gedrag, doet er goed aan zich ook te bezinnen op de vrije seksuele moraal. #MeToo werd groot binnen de filmindustrie, waar seksueel uitdagende kleding en scènes gemeengoed zijn. Dat verontschuldigt geen enkele grensoverschrijding, maar mag wel te denken geven.
In onze samenleving staan Gods geboden niet meer centraal en zijn die ook niet meer bekend. Het enig nog overgebleven gebod lijkt te zijn dat je elkaar geen pijn mag doen. Elke vorm van seksuele omgang binnen of buiten een relatie is geoorloofd, zolang je elkaars grenzen maar respecteert. Dit gebod is ook voor christenen van groot belang. Maar het is te weinig.
In een samenleving waarbij de norm is dat je waar en wanneer je wilt seksueel actief kunt zijn, en dat seks bedoeld is om van te genieten, ook zonder een duurzame relatie, daar gaat het wringen. Porno, bijvoorbeeld, is een nagenoeg geaccepteerd verschijnsel in onze samenleving. Jongeren worden nauwelijks gewaarschuwd voor de misvormende gevolgen van pornokijken voor hun kijk op seksualiteit. Porno kijken hoort bij het ontdekken van je eigen seksualiteit, zo klinkt het. Maar pornokijken voedt de visie dat seksualiteit los verkrijgbaar is van een duurzame (levenslange) relatie en dat vrouwen lustobjecten zijn. Hoe er doorgaans in tijdschriften en films over seks gesproken wordt is geen recept voor een goede relatie. Er zou iets goeds moeten voortkomen voor heel de maatschappij uit de #MeToo-beweging en dat gebeurt denk ik ook wel. Maar als we niet ook naar het bredere plaatje kijken van de seksuele moraal, is het gevaar reëel dat het dweilen wordt met de kraan open.
Hoe denken we over seksualiteit en seksuele relaties? Het loslaten van Gods goede geboden werkt ellende in de hand die uiteindelijk uit de hand loopt. God heeft seksualiteit bedoeld als een taal die liefde, geborgenheid en trouw communiceert binnen het huwelijk. Seksualiteit heeft de veiligheid van de huwelijksbeloften nodig. We leren onze jongens hoe belangrijk respect voor vrouwen en meisjes is en dat je hen nooit tot een lichaam alleen mag verlagen. We leren hen dat seksualiteit iets prachtigs is, maar dat het niet gemakkelijk maar wel heel belangrijk is om op een goede manier met je seksuele gevoelens om te gaan, om uiteindelijk te genieten van seksuele intimiteit in een relatie waarin je echt en blijvend aan elkaar verbonden bent.

Macht
Vanuit de #MeToo-verhalen blijkt dat het bij het grensoverschrijdende gedrag van mannen niet alleen om hun seksuele driften gaat, maar ook en vooral om macht. De mannen die aangeklaagd werden voor seksuele intimidatie of aanranding waren vooral mannen met een machtige positie. Zij meenden het zich te kunnen permitteren. De carrière van hun slachtoffers lag in hun handen. Zeg maar eens ‘nee’ tegen schuine opmerkingen en subtiele avances van een persoon van wie je promotie of functie afhankelijk is. Deze mannen buitten hun machtspositie uit en de vrouwen konden er geen vuist tegen maken zonder kun toekomst in duigen te zien vallen. Daarom duurde het ook zo lang voordat ze ermee voor de dag durfden te komen.

#MeToo, kerk en macht
Als kerken kunnen we veel leren van de #MeToo-beweging. Juist op het punt van macht en manipulatie. Bij seksueel grensoverschrijdend gedrag en misbruik binnen de kerk zijn de verhoudingen ook vaak ongelijk. Het is de pastor met een schaap van de kudde, of de jeugdleider met een jongere. Er is sprake van ‘een bepaalde machtsongelijkheid, onder andere omdat de pastor (of leidinggevende) vanuit zijn rol bepaalde bevoegdheden heeft en door zijn kennis en vaardigheden gemakkelijker in staat is anderen zijn wil op te leggen’.¹
De macht die binnen deze machtsongelijkheid misbruikt wordt, kan zeer subtiele en manipulatieve trekken aannemen. De vaderlijkheid en geborgenheid waarmee de pastor of leidinggevende zich tooit, het gespeelde meeleven (waar de pastor ook zelf in kan gaan geloven) kan verwarrend werken en weerstand doen versmelten. De wijze waarop vervolgens over genade en vergeving gesproken wordt, is dan de ergste vorm van machtsmisbruik, en de meest effectieve manier om alles in de doofpot te stoppen. Vaak met gevolg dat het geloof van het slachtoffer schipbreuk leidt of inboet aan troost.

Veilige kerk
Net als in andere beroepsgroepen waarbij sprake is van een zekere machtsongelijkheid, kennen onze kerken een gedragscode voor allen die werkzaam zijn in de kerk. Daarin staat heel duidelijk dat de pastor of kerkelijk werker altijd, ook als de ‘andere partij’ akkoord gaat of zelfs initiatief neemt, verantwoordelijk blijft en schuldig staat als een grens wordt overschreden. Die grens is strikt: die wordt al overschreden met ‘woorden, toespelingen, blikken of daden die affectieve, seksuele of erotische gevoelens uiten of kunnen oproepen’.²

We zijn als kerken aangesloten bij ‘Het Meldpunt’ (meldpuntmisbruik.nl) voor misbruik in kerkelijke relaties. Op de website is te vinden hoe je naar voren kunt komen met wat je is aangedaan zonder blootgesteld te worden aan (onterechte) beschuldigingen of ongewenste aandacht te krijgen. De professionaliteit van het Meldpunt betekent ook dat er zorgvuldigheid is richting degene die aangeklaagd wordt, zodat er echt recht gedaan kan worden. Het is te hopen dat niemand die de last van seksuele intimidatie en aanranding moet dragen, zich bezwaard weet naar voren te komen. ‘MeToo’ mag juist ook in de kerk gezegd worden, ook als de dader iemand is van geestelijk gezag en aanzien. Naar voren komen met grensoverschrijdend gedrag zal grote gevolgen hebben voor een ambtsdrager of pastoraal werker, maar dat hoeft niemand tegen te houden. Integendeel, naar voren komen met seksueel grensoverschrijdend gedrag moet aangemoedigd worden, omwille van de veiligheid in en heiligheid van de gemeente.

Noten
¹ Jacques Schenderling, Beroepsethiek voor pastores, Uitgeverij Damon, 2008, 216.
² Kerkorde, bijlage 43.

A.Th. van Olst is predikant van de Christelijke Gereformeerde Kerk te Antwerpen-Deurne en lid van de redactie

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen