Boekbespreking

Ds. G.R. Procee, De Heilige Doop. Bijbelse grondslag, rijkdom en praktijk van de kinderdoop. Uitgeverij De Banier, Apeldoorn 2016, € 19,95, 366 pagina’s, ISBN 978 94 6278 6394
Het is goed dat er eenvoudige boeken zijn waarin de waarde van de Heilige Doop in beknopte termen wordt uitgelegd. Het is evenzeer nodig dat er boeken zijn waarin deze waarde uitvoerig wordt beschreven, en waarin wordt ingegaan op tegengestelde meningen en vragen. Want vragen en verwarring zijn er zowel over de grondslag, de rijkdom als de praktijk van de Doop. Deze doorgaans goed leesbare bewerking van een Engelstalige dissertatie, bevat een breed spectrum van onderwerpen.
Allereerst beschrijft Procee de Bijbelse grondslag, zowel vanuit het genadeverbond als vanuit de Bijbelse voorbeelden van de dooppraktijk. In kort betrekt hij daarbij de gegevens uit de oude kerkgeschiedenis. Uitvoerig gaat hij in op de bezwaren uit baptistische hoek. Het middendeel is gewijd aan de vragen die te maken hebben met de toe-eigening van het heil. Hoe verhoudt de doopbelofte zich tot de uitdeling van Gods genade door de Heilige Geest? Direct daarop volgt een hoofdstuk gewijd aan de taak van de ouders.
Daarmee slaat de schrijver een brug naar de praktijk van de kinderdoop. Verspreid in het boek komen verschillende praktische en pastorale aspecten aan de orde. Over besprenkeling of onderdompeling, over de doop van geadopteerde kinderen en de zaligheid van vroeggestorven kinderen. Ook over de omgang met gemeenteleden die zich hebben laten overdopen. Het boek besluit met een uitleg van het Doopformulier.
De breedte van de besproken onderwerpen en de niet altijd even overzichtelijke hoofdstukindeling (sommige onderwerpen komen verspreid in het boek voor) maken een onderwerpenregister eigenlijk onmisbaar. Sommige paragrafen maken de indruk van een samenvatting van het origineel. Dat geldt vooral waar de auteur in discussie is met andere theologen. Dat neemt niet weg dat opvoeders en kerkenraden hier veel van waarde zullen vinden, en zelfs nog met de uitvoerige literatuurlijst hun voordeel kunnen doen.

L. Voorthuijzen, Sliedrecht

Pieter Veerman, Bidden leren. Vergelijkend onderzoek naar het eigen karakter van het gebedsonderwijs in de Heidelbergse Catechismus. Boekencentrum Academic, Zoetermeer 2016, € 29,90, 319 pagina’s, ISBN 978 90 239 7057 6
De inhoud van dit leerzame proefschrift wordt goed getypeerd door de ondertitel. Het gaat om het gebedsonderwijs in de Catechismus in de zondagen 45-52. Veerman schetst eerst hoe in de Oude Kerk en in de Middeleeuwen dergelijk onderwijs werd gegeven. Dan gaat hij in op de theologische aspecten van de genoemde zondagen. Vervolgens vergelijkt hij de Heidelberger met lutherse catechismi, met andere gereformeerde leerboeken, enkele werken uit de katholieke hoek en specifiek de werken van Beza en Ursinus. Telkens laat hij zien hoe het gebedsonderwijs samenhangt met de theologische opvattingen van de betreffende schrijvers.
Alleen dat inzicht maakt deze publicatie al waardevol. Het is een eenvoudige levenswijsheid: je leert iemand het snelst kennen vanuit zijn of haar gebeden. Dat geldt ook voor het onderwijs aangaande het gebed. Daarin komen alle (theologische) lijnen samen en wordt tegelijk zichtbaar hoe die in de praktijk functioneren. Dat geldt zeker voor de Heidelbergse Catechismus. Omdat het gebed in de laatste afdeling aan de orde komt, wordt daarin steeds teruggegrepen op de artikelen van het geloof en het leven naar Gods geboden.
Ik kan slechts kort zijn over wat Veerman benoemt als eigen karakter van het gebedsonderwijs van de Heidelbergse Catechismus. Allereerst: het onderwijs is zelf al gegeven in de vorm van een gebed. Grote nadruk ligt daarbij op het van harte bidden, met besef van onze nood tegenover God. Tegelijk geeft de HC meer dan andere leerboeken aandacht aan het danken.
Dit academische boekwerk is niet bedoeld voor praktisch gebruik in gezin of catecheselokaal. Maar er wordt tegenwoordig veel aandacht gevraagd voor toerusting van opvoeders. Leren bidden mag daarbij geen sluitpost zijn, want in het gebedsonderwijs komen alle lijnen bij elkaar van onderwijs en opvoeding. Wie zich op dat terrein grondig wil bezinnen, kan bij Veerman (en bij de Heidelberger) goed terecht.

L. Voorthuijzen, Sliedrecht

Ab van Langevelde, In het klimaat van het absolute. C. Veenhof (1902 – 1983) Leven en werk. Uitgeverij De Vuurbaak, Barneveld 2015, € 24,75, 658 pagina’s, ISBN 978 90 5560 506 4
Dit is een boek dat je vastgrijpt. Allereerst is het voor een dissertatie prettig leesbaar. Vervolgens gebeurt er ook veel: maar liefst twee kerkscheuringen en een wereldoorlog komen voorbij. En daarnaast is het tegelijk een tijdsbeeld.
Veenhofs wortels lagen in piëtistische aarde in Utrecht. Zoals zo vaak, kwam die bodem aan het eind van zijn leven weer duidelijker naar voren. Het grootste deel van zijn leven echter stonden het denken in termen van Gods verbond en de gehoorzaamheid aan de Schrift voorop. Daarnaast was hij intensief betrokken bij de Calvinistische Wijsbegeerte. Van Langevelde beschrijft zijn leven als één lange zoektocht naar een integratie van die verschillende levensvisies.
Als persoon was Veenhof geen strijder, maar een vredestichter. Daardoor ging hij erg ver – of te ver – in het tolereren van afwijkende meningen binnen zijn kerkverband. Het is zonder meer tragisch te noemen dat hij zowel de Vrijmaking als de scheuring in de late jaren zestig tegen wil en dank heeft meegemaakt.
In zijn levensbeschrijving, royaal geput uit kerkelijke bladen, spelen deze kerkelijke twisten dan ook een dominante rol. Veenhof blijft als gemeente predikant, als echtgenoot, vader en vriend wel erg op de achtergrond. Er zijn uitzonderingen, zoals de passage over de onderduikers die hij in de oorlog herbergde. Verreweg het meeste licht valt echter op de kerkelijke strateeg, de bruggenbouwer. Die, zo blijkt steeds weer, veel geleden heeft aan de kerk.
Het boek is ook de beschrijving van een tijdsbeeld. Wat werden er grote, bombastische woorden gebruikt in de jaren dertig. Strijd, energie, vastberadenheid, strategie en vernieuwing. En alles werd gekoppeld aan de waarheidsvraag. De titel noemt dat trefzeker het klimaat van het absolute. In dat klimaat ademden de kerken evenzeer als de samenleving.
Het klimaat van het absolute. Dat typeert ook de vrijgemaakte kerken in de eerste decennia. De Vrijmaking mocht dan een ‘werk des Heeren’ worden genoemd, men zag zich geplaatst voor de opdracht van een ‘doorgaande reformatie’. En die werd bij voorkeur voltrokken in de kerkelijke pers. Zocht men elkaar maar eens wat vaker op, verzucht je als lezer. Veenhof zuchtte dat overigens ook weleens.
Het is een boek dat je vastgrijpt. Door de tragiek van een man die wilde dienen en verbinden, maar meegesleurd werd in onstuitbare ontwikkelingen. In zijn zoektocht naar de balans tussen kennen en ervaren. In de beschrijving van historische gebeurtenissen die nog tot op de dag van vandaag hun invloed uitoefenen. In de schildering van een ‘kerkelijk bedrijf’ dat zo gestempeld werd door de cultuur van die tijd.
En dan heb ik dit nog als een buitenstaander gelezen. Dat maakt dat ik u graag verwijs naar de uitvoerige bespreking door een insider op de website van dr. J. Douma.

L. Voorthuijzen, Sliedrecht

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen