Boekbespreking

W. van Vlastuin, Katholiek vandaag. Een gereformeerd gesprek over katholiciteit. Uitgeverij Labarum Academic, Apeldoorn 2017, € 17,95, 339 pagina’s, ISBN 978 94 0290 2594
Deze studie biedt een doordenking van de katholiciteit van de kerk. Met het Apostolicum belijden wij een heilige algemene christelijke kerk. De woorden ‘algemene christelijke’ zijn een vertaling van ‘katholiek’; Van Vlastuin zou liever belijden: ‘Ik geloof de heilige katholieke kerk.’
De studie bestaat uit twee delen. In een historisch deel bespreekt Van Vlastuin eerst de katholiciteit in de Vroege Kerk (Ignatius, Cyprianus, Cyrillus, Augustinus en Vincentius) en vervolgens in de gereformeerde traditie (Calvijn, de gereformeerde belijdenisgeschriften, James Ussher, John Owen, H. Bavinck en G.C. Berkouwer). Vervolgens worden in een thematisch deel diverse aspecten van katholiciteit verder doordacht.
In de vroege kerk werd katholiciteit niet alleen opgevat als betrekking hebbend op de hele wereld, maar ze werd ook verbonden met de hele leer, alle categorieën van mensen, de vergeving van elke zonde en de aanwezigheid van alle deugden (Cyrillus). De katholiciteit van de kerk is dus verbonden met haar orthodoxie en met de heiligheid van haar leden. In de vroege kerk valt veel nadruk op de kerk als het lichaam van Christus; in de gereformeerde traditie dreigt deze notie op de achtergrond te raken ten gunste van een onzichtbare katholiciteit.
Deze studie biedt veel stof tot bezinning. Van Vlastuin spreekt indringend over de zonde van het denken in kerkelijke denominaties. Dat komt namelijk neer op zelfrechtvaardiging; de kerk wordt zo beschouwd als vereniging in plaats van als het lichaam van Christus. De auteur is kritisch richting de Nationale Synode en de PKN, omdat zij zelfstandig een nieuw belijden hebben geïntroduceerd en dat is onkatholiek. Datzelfde wijst hij overigens aan in het denominatiebesef van de Hersteld Hervormde Kerk, waartoe hij zelf behoort. Dit onderdeel van de studie roept de vraag op hoe het dan anders kan. Van Vlastuin stelt dat kerkelijke processen van eenwording tot niets leiden. Wij zijn de kerk als lichaam van Christus kwijt en moeten ons failliet erkennen. Hoe belangrijk deze noties ook zijn, hier blijven wel vragen open; in de Schrift gaat schuldbelijdenis samen met concrete verandering. Op dat punt wordt deze studie helaas weinig concreet.
Van Vlastuin stelt terecht de vraag waarom immigrantenchristenen en de zelfkant van de samenleving zo vaak ontbreken in de gereformeerde kerken. Hij voert een pleidooi voor het belang van de eredienst en voor de waarde van de traditie; we zijn immers verbonden met christenen uit alle eeuwen en hebben de katholieke traditie nodig om onze eigen blinde vlekken te ontdekken. Daarbij is ook het gesprek met Rome nodig, evenals de ontmoeting met de kerk in Azië, Afrika en Latijns-Amerika. Het is jammer dat Van Vlastuin niet ingaat op de plaats van Israël in de katholiciteit. Zijn argument dat dit verband in de traditie niet gelegd wordt, is theologisch niet zo sterk.
Het is mooi en moedig dat de auteur het gesprek over katholiciteit wil voeren, juist omdat hij zelf een kerkscheuring heeft meegemaakt. Deze waardevolle studie biedt een goede aanzet voor bezinning, uit de aard der zaak samen met andere christenen.

A. Versluis, Ouderkerk aan de Amstel

Fred van Lieburg (red.), Orgelcultuur in de Biblebelt. Reformatorische muziekbeoefening in heden en verleden. Uitgeverij Labarum Academic, Apeldoorn 2017, € 14,95, 256 pagina’s, ISBN 9789402902785
Dit boek is het vierde deel in de serie ‘Biblebelt studies’. Daarin worden onderwerpen verkend over de cultuur, geschiedenis en betekenis van orthodoxe protestanten in de zogenaamde ‘bijbelgordel’, die van Zeeland naar Overijssel slingert. In dit deel wordt de orgelcultuur onder de loep genomen. De bundel bevat bijdragen van Hans Fidom, Koos-jan de Jager, Jaco van der Knijff, Fred van Lieburg, Wim van Lieburg, Anneke Pons, Oane Reitsma, Henk Vermeulen, Wim Visser en Maarten Wisse.
Via een inmiddels bekend recept worden in deze serie onderwerpen vanuit veel verschillende disciplines benaderd. In dit geval vanuit het perspectief van de geschiedenis, sociologie, musicologie, filosofie en theologie. Waar de ondertitel doet vermoeden dat het boek over muziekbeoefening in meer breedte zal gaan, blijft de scope helaas toch tot het orgel als instrument beperkt. Hoewel ik oprecht van goede orgelmuziek en mooie orgels kan genieten, heeft het boek daarover geen indruk op mij gemaakt. De bijdragen zijn daarvoor te oppervlakkig of te eng op een enkele casus gericht, zoals een lang hoofdstuk over orgelbouwer Willem de Jongh en een inventarisatie welke koraalboeken onder kerkorganisten gebruikt worden.
De enige bijdrage die prikkelt, is het artikel van Anneke Pons, waarin op zoek gegaan wordt naar de diepere lagen in de reformatorische fancultuur. Wat zorgt er voor dat bepaalde organisten zo populair zijn bij het ene deel en verguisd worden door het andere deel? Welke religieuze emotie speelt hier een rol? Helaas bereiken veel andere bijdragen niet dit niveau, omdat ze of beschrijvend onvolledig zijn of analyserende diepgang missen. Vragen naar het wezenlijke verband tussen liturgie, instrument, zang en geloofs(beleving) blijven daardoor nagenoeg onbeantwoord. Of is dit allemaal een bewijs dat in de ‘bijbelgordel’ het door de voorganger gesproken woord ‘domineert’ en er nog geen serieuze bezinning op deze en vergelijkbare vragen op gang kan komen?

J.A. Voorthuijzen, Kampen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen