Twee perspectieven, één theologie

Klassiek is het idee dat Paulus voortdurend strijdt tegen mensen die dachten dat zij door hun werken bij God konden komen. Het evangelie van Jezus Christus bevrijdt hen van deze druk.

Correctie op eenzijdigheden
Wat is het Nieuwe Perspectief op Paulus?
“Het New Perspective is een beweging in de nieuwtestamentische wetenschap. Deze komt voort uit een hernieuwde studie van het Jodendom door voornamelijk christelijke wetenschappers. Het eerste baanbrekende werk is van nieuwtestamenticus E.P. Sanders. Hij onderzocht het Jodendom in de tijd van het Nieuwe Testament. En kwam tot de conclusie dat in de loop van de eeuwen enkele eenzijdigheden in de klassieke (Lutherse) visie op Paulus en het Jodendom van zijn dagen zijn ingeslopen. Het New Perspective probeert deze eenzijdigheden te corrigeren. Het biedt geen totaal andere theologie - het is een studie van dezelfde woorden en brieven, maar vanuit een ander perspectief. Het New Perspective probeert te laten zien dat de klassieke visie sterk bepaald is door latere vragen in de kerkelijke en theologische situatie van de kerk in Europa, waarbij het gevaar is dat deze kwesties teruggelezen worden in de tijd en context van Paulus. Kortom: het New Perspective is een correctie op eenzijdigheden en daarmee van waarde.”

Wat is die correctie?
“Dat de enige strijd die Paulus voerde een gevecht was tegen de Joodse gedachte dat een mens gerechtvaardigd moet worden door eigen werken. Deze visie komt voort uit de strijd die Luther voerde: een strijd om de zaak van vrije genade. Sanders heeft laten zien dat de strijd van Luther niet een-op-een op Paulus te plakken is: Luthers situatie en strijd tegen rechtvaardiging door werken zijn niet op deze manier aanwezig bij Paulus.”

Werken om te verdienen
Wat was dan wel de situatie van Paulus?
“Sanders stelt dat er in het Jodendom in Paulus’ dagen wel nadruk gelegd werd op werken, maar niet om daarmee iets te verdienen. De werken waren niet nodig voor je eigen zaligheid of om een toegang tot God te verschaffen (getting in), omdat het Joodse volk al in het verbond met de Heere was opgenomen. Sanders noemt dat verbondsnomisme (covenantal nomism). De werken zijn er slechts om de Heere dankbaarheid te bewijzen en in het verbond te blijven (staying in). Inderdaad is Sanders toe te stemmen dat deze manier van denken in het Jodendom van Paulus’ dagen sterk aanwezig was. Sanders’ inzichten zijn waardevol, maar hebben niet het laatste woord. Er is wel degelijk ook een mate van verdienstelijkheid in het Jodendom aanwezig.
Sanders’ positie was bedoeld als aanvulling en correctie op het klassieke beeld van Paulus, maar na Sanders zijn sommige theologen het New Perspective gaan zien als het enig ware perspectief. De meeste nieuwtestamentici gaan wel uit van het kader van het nieuwe perspectief, maar gaan eigen wegen. Mensen als N.T. Wright en Jakob van Bruggen zijn beïnvloed en hebben waardevolle zaken uit het nieuwe perspectief opgenomen in hun theologie.”

Wat vind je zelf van dit nieuwe perspectief?
“Het NPP geeft een heilzame correctie op eenzijdigheden. Maar er is wel degelijk een strijd tussen Paulus en dwaalleraren die nadruk legden op het handelen van mensen om bij God te horen. Een blik op de Galatenbrief laat al zien dat het Paulus gaat om de vrije genade: je hebt Christus niet begrepen als je werken wil doen om bij God te horen. Het leven met Christus is voor Paulus in de Galatenbrief juist 100% van genade leven, omdat Christus alles gedaan heeft. Deze klassieke lijn in de rechtvaardigingsleer kunnen en moeten we vasthouden. Het New Perspective wijst terecht op het ijveren van Paulus om de gemeente een te maken, maar zijn theologische blik is gericht op de diepere betekenis van het werk van Jezus Christus als vrije genade.”

Tweevoudige genade
Moeten we het New Perspective dus beschouwen als vervanging van het klassieke perspectief of is het een aanvulling?
“De Engelse nieuwtestamenticus James Dunn, voorvechter van het New Perspective, zegt terecht dat het hier gaat om verschillende perspectieven. Er zijn verschillende manieren om de zaken te bekijken, waarbij wij niet één perspectief tot het enig ware moeten verhogen. Aan de TUA doet een predikant uit de Free Reformed Church, onze zusterkerk in Noord-Amerika, promotieonderzoek naar het onderwerp: participatie in Christus. Dit thema zien we vaak terugkomen in het Nieuwe Testament: het ‘in Christus zijn’ of ‘uit Christus leven’. Het betekent handelen in het geloof en leven met Christus. Deze FRC-predikant benadrukt de klassieke lijn van Christus’ rechtvaardigheid die op zondige mensen gelegd moet worden, maar hij laat ook zien dat deze ‘vreemde gerechtigheid’ een uitwerking heeft op het dagelijks leven. Het is leven in verbinding met Christus; daarin komen de werken terug, op een manier waarin we van het nieuwe perspectief kunnen leren. Paulus zegt niet voor niets: Hij is ons geworden tot rechtvaardiging én heiligmaking (1 Kor. 1: 30).

De theologie heeft in de loop van de geschiedenis misschien wel eens eenzijdig nadruk gelegd op de rechtvaardiging. Het New Perspective is in het andere uiterste geschoten door het zwaartepunt op de heiliging te leggen. Voor ons is het juist zaak om beide bij elkaar te houden. Calvijn spreekt al over een tweevoudige genade: rechtvaardiging en heiliging. De gereformeerde, calvinistische theologie heeft de correctie van het New Perspective minder nodig, omdat Calvijn de samenhang van de twee al naar voren gebracht heeft. Het New Perspective is meer een correctie op lutheraans gedachtegoed. Maar het is ook voor de gereformeerde theologie heilzaam om verder onderzoek te blijven doen naar deze elementen en ze samen te brengen, in plaats van een element te verabsoluteren.”

Levensvragen
Wat is de waarde voor kerkmensen?
“Ik durf wel te stellen dat er geen christelijk-gereformeerde predikant is die een eenzijdige blik op deze zaken heeft. In Apeldoorn is er altijd oog geweest voor de tweevoudige genade van God in Christus, zowel in de Bijbelse theologie als in de kerkgeschiedenis en dogmatiek. Wij moeten blijven bedenken dat Paulus een Jood was. Hij is nooit negatief over de werken van de wet als zodanig. We moeten hem steeds weer verstaan vanuit zijn eigen tijd en context. Daarom is het ook mooi dat aan de TUA het vak Judaïca een belangrijke plaats heeft.

Naast dit nieuwe perspectief moeten we ook het oude perspectief in de gaten blijven houden. Voor Paulus was het hart van het Evangelie: Jezus Christus en Die gekruisigd. We moeten dan ook blijven nadenken over de verhouding van rechtvaardiging en heiliging. Wat betekent de dood van Christus voor mij en mijn leven? Wat vraagt dat van mij? Dat zijn levensvragen die een leven lang terugleiden naar de kern van de zaak: het werk van Jezus Christus en de Heilige Geest. Die kern mogen we nooit loslaten: God was het Die in Christus de wereld met Zichzelf verzoende (2 Kor. 5: 19).”

Arjan van den Os interview

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen