‘Wie de Christenreis leest, moet ook de Christinnereis lezen’

“De Christenreis is een beeldverhaal, dat vertelt wat de hoofdfiguur, later Christen genoemd, geestelijk beleeft: zijn hoogte-en dieptepunten op de geloofsweg. Het doet denken aan ridderverhalen uit de Middeleeuwen. Maar Bunyan heeft niet de bedoeling gehad om er iets soortgelijks naast te zetten. Wel wilde hij op een beeldende manier schrijven, zodat iedereen aan kon voelen waar het om gaat. En beeldend is het. Spurgeon las het elk jaar om inspiratie op te doen voor te gebruiken beelden, terwijl hij zelf heel beeldend kon preken. Van hem is bekend dat hij vertelde over een jongeman, die aan een vrouw vroeg of zij haar zondenlast al was kwijtgeraakt. De vrouw reageerde dat zij gelukkig niet zo dwaas was als de Evangelist uit Bunyans Christenreis, die Christen eerst naar de Enge Poort liet gaan en daarna naar het kruis: je moest direct naar het kruis gaan met je last. Op de vraag wie van beiden het juist zag, gaf Spurgeon als antwoord, dat ze het allebei bij het rechte eind hadden: de vrouw gaf aan hoe het moet, de jongeman hoe het vaak gaat.”

Bunyans eigen geloofsbeleving
“De Christenreis is heel sterk gestempeld door Bunyans eigen geloofsbeleving. Dat hijzelf een moeilijke geestelijke weg is gegaan, is in de Christenreis duidelijk merkbaar. Je kunt merken, dat hij een gevoelige geest had, soms met neiging tot depressiviteit. maar hij kon ook heel vrolijk en opgewekt zijn. Als je zijn portret ziet, zie je een vrolijk iemand. Geen sombere, zwaarmoedige man. Hij had echter een zware levensweg.”

Is er op de Christenreis niet heel veel aan te merken, omdat die een soort routekaart voor de geloofsweg lijkt?
“Het kan dat iemand, net als Bunyan, voor hij tot Christus komt een heel benauwde tijd heeft. Het kan ook gaan zoals in de Christinnereis wordt beschreven en dat je soms later een moeilijke tijd hebt. Bunyan is zich ervan bewust geweest dat het boek sterk persoonlijk gekleurd was. En dat men het als vast patroon kon hanteren, op de manier van: zo zou iedereen het moeten beleven. Je mag van de Christenreis echter nooit een systeem maken. Bunyan heeft mede daarom het vervolg, de Christinnereis, geschreven.
De geestelijke weg, de geloofsweg, kent vaste markeringspunten: de poort aan het begin van de weg, het huis van Uitlegger oftewel onderwijs en het kruis. Christiana gaat dezelfde route als Christen voor haar, maar veel rustiger. Zo is er meer aandacht voor de beloften van God, waardoor ze wordt bemoedigd. Daarom: als je de Christenreis leest, moet je eigenlijk ook de Christinnereis lezen!” Lachend: “Overigens is dit geen reclame voor de uitgave hiervan die binnenkort verschijnt!”

Bijbelse dialogen
Komt het ook door de verwijzingen naar allerlei Bijbelteksten, dat mensen denken dat hun geloofsweg moet gaan zoals in de Christenreis?
“Het beeldverhaal is van Bunyan, maar hij maakt die beelden aan de hand van allerlei Bijbelteksten. De Bijbel is in de Christenreis overal aanwezig. Bunyan heeft in de kantlijn tekstverwijzingen opgenomen, maar ik heb er -ook met behulp van literatuur van anderen -nog veel meer ontdekt. Nog niet de helft van de verwijzigingen staat er bij. Tijdens mijn jaren als predikant in Canada gebruikte ik de King James version van de Bijbel en bij het lezen van Bunyan herkende ik heel veel bij hem. Dan zat ik te lezen en dacht: ‘Dat komt uit de Bijbel en dat ook.’ Het boek is in de gevangenis geschreven en daar bezat Bunyan naast een boek over martelaren alleen een Bijbel.
De gesprekken zijn als het ware Bijbelse dialogen. Terwijl de mensen die erin voorkomen tot het gewone volk behoren, worden soms woorden gebruikt die verhevener zijn dan het gewone taalgebruik. ‘Zie’ is zo’n woord. Anders zou je zeggen: ‘Kijk!’

De Christenreis was direct een groot succes, zodanig zelfs dat de uitgever, Nathanael Ponder, als bijnaam ‘Bunyan Ponder’ kreeg. Anderen gingen ook dergelijke lectuur schrijven: beeldverhalen. Vandaar dat Bunyan in de Christinnereis eerst duidelijk maakt, dat dit boek inderdaad van hem is. De Christinnereis was ook een soort correctie: in de Christenreis werden vrouw en kinderen achtergelaten en ging Christen alleen op weg.

Zo is het leven niet, daarom is dit in latere drukken van de Christenreis gecorrigeerd door aan te geven hoe erg Christen het vond om vrouw en kinderen te moeten achterlaten. Bij Christiana, de hoofdpersoon uit de Christinnereis, staat veel meer het gezin centraal en een groep personen die geleid wordt door ‘Grootmoedig’, waarmee een predikant wordt bedoeld.”

Christiana
Christiana, dus niet Christinne?
“Ik noem haar het liefst bij haar oorspronkelijke naam, vind Christinne wat kneuterig: ‘christín’ klinkt niet en christinné is zo’n ouderwets ‘dierbaar’ verkleinwoord. Bunyans vrouw, die model stond voor Christiana, was een fiere, dappere vrouw en die naam past veel beter bij haar. In de uitgave die binnenkort verschijnt heet ze daarom, evenals in het Engels, Christiana. Om de titel dan ook maar te veranderen, ging de uitgever te ver. Ik begrijp dat wel: de titel is ingeburgerd.

”Deze boeken opnieuw uitgeven, waarom zou dit vandaag de dag zinvol zijn?
“Geestelijk leven en de strijd die daarbij hoort, is van alle tijden. Dit is een klassiek werk en ik was over geen enkele Nederlandse vertaling helemaal tevreden. Tijdens mijn revalidatie na een ongeval anderhalf jaar terug, heb ik de vertaling ter hand genomen en de tekstverwijzingen uitgebreid met eigen verwijzingen en waar nodig een toelichting op de tekst. Ook is het gedicht opgenomen, waarin John Bunyan zich verantwoordt voor de uitgave van zijn boek.”

Herkenning
“Dertig, veertig jaar geleden was de Christenreis veel bekender dan nu. Het heeft heel veel mensen geboeid door de herkenning. Elke geloofsweg heeft immers vaste markeringspunten. Het begin van het nieuwe leven via de enge (=nauwe) poort. Onderwijs -bij Bunyan in het huis van Uitlegger. En vergeving van zonden bij het kruis. Er wordt wel gezegd dat je bij de poort (nog) niet over Christus hoort, maar de poortwachter die de poort wijd opendoet heet ‘Goodwill’. Dat moet je vertalen met: ‘Gods welbehagen in Christus’. Uit de Christinnereis blijkt trouwens dat dit Christus Zelf is! Overigens ligt er niet veel tussen de poort -het geloof -en het kruis, waar het geloof wordt ‘verzegeld’ oftewel verzekerd.”

Hoe staat u tegenover het bespreken van dit boek op Bijbelkringen?
“Het is op de Bijbel gegrond en er is niets mis met het bestuderen van klassieke geestelijke werken op een studiekring of iets dergelijks, vind ik, maar dan moet je het geen Bijbelkring noemen.”

Tot slot nog een persoonlijke vraag: in welke persoon uit de Christenreis herkent u zich het meest?
“Daar moet ik even over nadenken … Hopende! Zijn geestelijk leven spreekt mij aan en de antwoorden die hij aan Christen geeft, zou ik ook zo ongeveer kunnen geven. Daarbij hoop ik, dat ik als Hopende ben geweest wanneer ik mensen stervensbegeleiding gaf. Dat ik heb mogen betekenen voor hen wat Hopende aan het einde van de pelgrimsreis betekende voor Christen.”

Tanneke Diepenbroek interview

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen