‘Mijn geluk is dat Jezus Christus mij gevonden heeft’

De Gewone Catechismus is geschreven door Arnold Huijgen (hoogleraar TUA), Theo Pleizier (universitair docent PThU) en Dolf te Velde (docent TUK). Zij constateerden een leemte in de catechese.

Huijgen: “Er zijn veel catechisatiemethoden op de markt, die gaandeweg steeds flitsender zijn geworden. Dat is op zich mooi, maar door de aandacht voor de vorm verdween de inhoudelijke samenhang naar de achtergrond. Dat past binnen een bredere ontwikkeling in het onderwijs: de nadruk is sterker op vaardigheden dan op kennis komen te liggen. En dat terwijl kennis verzamelen zeker bij het geloof hoort; het is een manier om het geloof te laten ingroeien. Van het concept ‘catechismus’ hebben veel mensen afstand genomen, maar wij wilden het herintroduceren.”

De auteurs willen in de Gewone Catechismus het geloof op een heldere manier verwoorden, en daarbij aansluiten bij de belevingswereld van mensen uit de eenentwintigste eeuw.

Is die opzet geslaagd?

Huijgen: “Ik hoor van veel mensen dat de Gewone Catechismus het geloof verwoordt in hun eigen taal. Ze zien hun persoonlijke, hedendaagse vragen terug. Als je een nieuwe catechismus maakt, merk je hoe erg je vastzit aan traditionele verwoordingen en hoe moeilijk het is nieuwe woorden te vinden. Een voorbeeld is de term ‘koninkrijk van God’. Veel mensen denken bij het woord ‘koninkrijk’ aan het Koninkrijk der Nederlanden, terwijl het in de Bijbel gaat om Gods komende rijk. Dat roept verwarring op. Daarom hebben we gekozen voor de term ‘Gods nieuwe wereld’. Daar kunnen mensen zich veel beter iets bij voorstellen.”

Structuur

Hoe doe je dat eigenlijk, een nieuwe catechismus maken?

“We begonnen er met zeven mensen aan, maar dat bleek een te grote groep te zijn. Iedereen heeft wel een mening, maar je kunt in je formuleringen niet iedereen te vriend houden. Daarom zijn we met z’n drieën verdergegaan, hoewel er natuurlijk wel mensen meelazen. Uiteindelijk hebben we er zes jaar aan gewerkt. De traditie reikt ons vier elementen aan die een catechismus moet bevatten: het Apostolicum, het Onze Vader, de Tien Geboden en de sacramenten.

We hebben lang nagedacht over de structuur. Wat in ieder geval vaststond, was dat de doop aan het begin behandeld moest worden en het avondmaal aan het eind. Daarnaast wilden we een catechismus met een ‘trinitarische structuur’, dat wil zeggen: met veel aandacht voor het werk van de drie-enige God.

Het Apostolicum vormt de ruggengraat van de catechismus; de artikelen van de geloofsbelijdenis worden dus niet bij elkaar behandeld, maar over de gehele lengte verspreid. Het gebed behandelen we bij het Vaderschap van God en de geboden staan volledig in het licht van de navolging van Christus. Het is een kunst om een catechismus neer te zetten met een mooie structuur. Aan het begin hadden we een heel verschillende stijl van vragen stellen. De één wilde wat kortere, uitdagendere vragen, terwijl de ander meer dogmatische vragen stelde. Daar hebben we één stijl van gemaakt: eigentijds en niet te uitgebreid. Ook hebben we erop gelet dat een vraag logisch volgt uit een vorig antwoord.”

Geluk als leidmotief

De eerste vraag van de Gewone Catechismus luidt: ‘Waarin vind jij je geluk?’ Het antwoord begint met: ‘Mijn geluk is dat Jezus Christus mij gevonden heeft.’

Vanwaar ‘geluk’ als leidmotief?

Huijgen: “Theo Pleizier noemde zes jaar terug ‘geluk’ al als nieuwe, moderne insteek. De Heidelbergse Catechismus steekt in bij troost en houvast in een onzekere wereld. Daar zochten mensen toen naar, maar nu streeft iedereen naar geluk. We hebben ook ‘identiteit’ overwogen als insteek, maar dan moet je in de rest van de catechismus ook in identiteitstermen spreken. Dat zou erg lastig en abstract worden, vandaar dat we voor ‘geluk’ hebben gekozen.”

Vraag 1 was de vraag waar de auteurs het langst over hebben getwijfeld, maar ook de laatste vraag was ingewikkeld. Die vraag is: ‘Hoe vaak vier je avondmaal?’ Met als antwoord: ‘Zo vaak als wij het nodig hebben om de verwachting van Jezus’ komst te voeden. Zo vaak als ik aan zijn tafel het levensgeluk proef, groeit mijn verlangen om bij Hem te zijn, onze Redder en Heer. Als Hij komt, is ons geluk volkomen.’

‘Hoe vaak hebben we het nu echt nodig om avondmaal te vieren?’

Huijgen legt uit waarom dit een lastige vraag was: “Je wilt dat de slotzin staat, dat er vanuit verwachting wordt gesproken, maar ook dat je weer bij vraag 1 uitkomt. We vonden het vooral belangrijk om positief te eindigen. Op het antwoord is wel kritiek gekomen. Als je het hebt over ‘nodig hebben’, is dan niet je eigen behoefte leidend in het vieren van het avondmaal? Nee, want het gaat niet om ‘nodig vinden’, maar om ‘nodig hebben’. Dat is een vraag aan onze spiritualiteit: hoe vaak hebben we het nu echt nodig om avondmaal te vieren?”

Welke vraag spreekt u zelf het meest aan?

“Er is veel waar ik blij mee ben. Het leuke van zo’n boekje is: je hebt er zo lang aan gewerkt dat je het niet meer kunt zien, vervolgens verschijnt het en durf je het bijna niet open te doen, maar nu lees ik het geregeld en ben ik er toch wel blij mee. Vraag 70, over de rustdag, vind ik erg mooi. Daarin worden we opgeroepen om te leven bij de dag en te wandelen als kinderen van het licht.”

In de praktijk

De nieuwe catechismus kan door verschillende doelgroepen gebruikt worden. Huijgen noemt jongeren, gezinnen en gesprekskringen. Ook ziet hij mogelijkheden voor catechese: “Ik heb de Gewone Catechismus bij een belijdeniscatechisatie getest en dat werkte wel. Je kunt jongeren aan het werk zetten door ze bijvoorbeeld de vragen uit de Gewone Catechismus naast de gereformeerde belijdenis te laten leggen. Ik ben er niet zo bang voor dat de nieuwe catechismus de Heidelbergse gaat vervangen, het is juist een toegangspoort om die er weer eens bij te pakken. De oude en de nieuwe kunnen heel goed samengaan.”

Is deze catechismus een eindproduct of zijn er ook revisies mogelijk?

“Pas kwam de eerste kritiek binnen waarvan we dachten: Daar zit wat in. Een predikant wilde op Hemelvaartsdag de Gewone Catechismus gebruiken, maar ontdekte dat deze Christus’ hemelvaart nauwelijks thematiseert. In ieder geval wordt deze niet apart in een vraag en antwoord behandeld. Is dat niet wat mager? Misschien is daar herziening mogelijk, maar de komende jaren nog niet.

In mei verscheen van uw hand ook een ander boek, Lezen en laten lezen, dat gaat over gelovig omgaan met de Bijbel. Is er een verband tussen dit boek en de Gewone Catechismus?

Huijgen: “Theologisch gezien is er wel een relatie. Dan gaat het om de vraag: Welk soort theologie bedrijf je? Bedrijf je theologie als ingewikkelde denkexercitie - een soort filosofie over God - of is het de uitloper van de lofprijzing op de levende God? Ik ben ervan overtuigd dat het het laatste is: Theologie gaat over een geloofspraktijk. Je moet de Bijbel voortdurend gelovig lezen. Zo’n praktijk wil de Gewone Catechismus aanreiken.”

Carin Slotboom-Meijers interview

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen