DE GEZONDHEIDSZORG IN NEDERLAND

De gezondheidszorg in ons land staat op een hoog peil. Iedereen - al dan niet verzekerd — kan gebruik maken van een vergaande dienst-en hulpverlening. De kwaliteit van de verpleegkundige-en medische zorgverlening staat buiten kijf. ledereen kan - via de huisarts — zo nodig een beroep doen op de behandeling en verpleging in een ziekenhuis met haar kostbare voorzieningen.

Zelfs van de meest geavanceerde voorzieningen, als apparatuur t.b.v. open-hart operaties, nierdialyse, nucleaire geneeskunde, computertomografie, enz., is bij voorbaat niemand uitgesloten. Hoewel genoemde apparatuur niet in alle ziekenhuizen aanwezig is, hoeft de afstand naar een dergelijk centrum voor de patiënt en zijn bezoeker niet een te grote belemmering te zijn. Ook het aantal voorzieningen blijkt toereikend te zijn. Op enkele uitzonderingen na bestaan er voor de patiënt geen lange wachttijden; en de bestaande wachtlijsten zijn niet het gevolg van een tekort aan bedden, maar veelal van een tekort aan specialisten, en met name van de z.g. superspecialisten.

Bij de ziekenhuizen blijkt zelfs een overschot aan bedden te zijn. Dit is niet het geval in de verpleeghuissector, waar door de sterke toename van het aantal chronische patiënten juist een toenemende behoefte aan bedden is ontstaan. Vooral in de grote steden dreigt hier op niet al te lange termijn een noodsituatie te ontstaan.

Toch mogen wij stellen dat de Nederlandse gezondheidszorg een niveau heeft bereikt, dat door vele andere met ons vergelijkbare landen niet wordt geëvenaard.

Ondanks deze positieve resultaten kampt de gezondheidszorg in ons land met ernstige problemen n.l. het in de hand houden van de kosten in de gezondheidszorg. Wij kunnen dit regelmatig in de perspublikaties lezen.

De kosten in de gezondheidszorg

De kosten van de gezondheidszorg zijn de laatste 30 jaar meer dan verdrievoudigd van 3% van het bruto nationale produkt tot bijna 10% in 1982.

De gemiddelde kosten per verpleegdag zijn van 1965 t/m 1980 gestegen van f40, 16 tot f377, 95; dit is een stijging van ruim 800%. De kosten per opname, d.w.z. per opgenomen patiënt, zijn van 1970 tot 1980 gestegen van f1516, - tot f 5047, - . Over 1981 bedroegen de totale kosten van de gezondheidszorg meer dan 30 miljard gulden.

In de gezondheidszorg zijn op dit moment bijna 290.000 personen werkzaam.

Hiermee behoort de sector gezondheidszorg tot de zeer belangrijke dienstverlenende sectoren van ons land. Wij besteden daaraan bijna 10% van ons nationale inkomen, en dat is één van de hoogste percentages ter wereld.

Binnen de gezondheidszorg heeft vooral de sector intramurale zorg, d.i. de zorg die in instellingen als ziekenhuizen, verpleeghuizen en inrichtingen wordt verleend, voor de grootste kostenstijging gezorgd. Inclusief de specialistische hulp eisen zij samen meer dan 20 miljard gulden op. Deze ontwikkeling in de afgelopen jaren wordt door sommigen als , , wildgroei" aangeduid. Uit alles blijkt dat de gezondheidszorg in het verleden zeer verwend is geweest. De kosten van de gezondheidszorg stegen veel sneller dan de kosten van levensonderhoud. De volgende cijfers geven dat duidelijk aan:

Mede onder invloed van de verslechterde economische situatie in ons land is er grote bezorgdheid ontstaan over de explosieve kostenontwikkeling van de gezondheidszorg in de afgelopen jaren. Dit is niet verwonderlijk. Immers de groei van de economie stagneert; de overheid krijgt geen extra beschikbare middelen, terwijl de kosten van de gezondheidszorg nog steeds toenemen. In de gezondheidszorg blijkt bijna steeds een permanente tendens tot uitbreiding aanwezig te zijn. Mensen die ziek zijn hebben vrijwel alles voor een goede gezondheid over, maar worden niet rechtstreeks geconfronteerd met de daarbij behorende kosten. De gezondheidszorg werkt niet met prijskaartjes!

Het prijsmechanisme ontbreekt in de gezondheidszorg. Hierdoor bepaalt het aanbod van voorzieningen in vergaande mate het gebruik.

Daarnaast speelt de toenemende verzakelijking van het leven een belangrijke rol. Was het vroeger zo dat een ernstig zieke of stervende nog thuis of bij familie kon worden verzorgd, thans is men daartoe nauwelijks meer in staat of bereid. Wij denken daarbij slechts aan de werkende vrouwen en de gewijzigde woonomstandigheden. Er wordt daarom een groter beroep op intramurale voorzieningen gedaan: van het aantal opnamen blijkt een relatief hoog percentage om hoofdzakelijk sociale redenen te geschieden. Omdat de vraag naar medische dienstverlening in principe oneindig groot is, lijkt kostenbeheersing door aanpak van de vraagzijde (= de consument) nauwelijks mogelijk. Enige afzwakking van de vraag zou waar-

schijnlijk alleen bereikt kunnen worden door een stelsel van eigen bijdragen en hoge eigen risico's.

De overheid heeft daarom ook gekozen voor kostenbeheersing door middel van volumebeheersing. Ook hier worden grenzen aan de groei gesteld.

Enkele oorzaken van de kostenstijging

Als de grote kwaaddoeners van de enorme kostenstijgingen in de afgelopen jaren worden wel aangewezen:

— De medische specialisten die veel te veel verdienen. Zij bepalen wat er met de patiënt gaat gebeuren. Hun inkomen is veelal rechtstreeks afhankelijk van het aantal verrichtingen. Dat de specialist op het spreekuur echter geconfronteerd wordt met patiënten die steeds voor ogen is gehouden dat zij recht op gezondheid en daarmee recht op behandeling hebben, wordt vaak vergeten.

— De ziekenhuisbesturen en directies die de kosten beter in de hand hadden moeten houden. Het is echter algemeen bekend dat de directies door de vele overheidsvoorschriften nauwelijks enige vrijheid van handelen hebben.

Bijna 70% van de totale exploitatiekosten worden gevormd door lonen en salarissen plus sociale lasten. Rente en afschrijvingen maken ongeveer 15% van het geheel uit. De overige 15% dient verdeeld te worden over de medische middelen, w.o. medicijnen en verband, energiekosten, huishoudelijke kosten en algemene kosten.

— De ziekenfondsen die hun uitgaven beter hadden moeten beheersen. Zij dienen de patiënten kostenbewust te maken, zodat zij niet zo gemakkelijk naar de dokter gaan. — De overheid die een nog terughoudender beleid moet gaan voeren bij de goedkeuring van investeringen, bouwplannen, tarieven, enz.

— De toekomstige patiënt zelf, dus een ieder van ons persoonlijk, dient zich goed te realiseren dat niet de specialisten gezondheid uitdelen, maar dat die menselijkerwijs grotendeels te verwerven is door verstandig te leven. Er moet meer een beroep worden gedaan op zijn eigen verantwoordelijkheid.

Hoewel bovengenoemde categorieën binnen bepaalde grenzen een zekere invloed op de kosten in de gezondheidszorg kunnen uitoefenen, zijn er andere oorzaken die verantwoordelijk zijn voor de enorme kostenstijging in de afgelopen jaren.

1. Ontwikkeling medische technologie

Er is een voortdurend aanbod van nieuw ontwikkelde dure apparatuur. Door de snelle ontwikkelingen op het gebied van de medische technologie is de meeste apparatuur al na enkele jaren verouderd. Door de kleine produktieseries is de medische apparatuur bovendien nog peperduur. ledere specialist, en daarmee veelal ook het ziekenhuis, stelt er prijs op de meest moderne apparatuur in huis te hebben. Enerzijds om bij het onderzoek en de behandeling goede resultaten te kunnen boeken, anderzijds uit concurrentie-overwegingen met

andere ziekenhuizen. Zo blijkt ook de patiënt erg gevoelig te zijn voor onderzoeken met de allernieuwste apparatuur. Helaas worden kostenbesef en doelmatigheid hierbij wel eens uit het oog verloren. Bovendien biedt deze geavanceerde apparatuur mogelijkheden tot nieuwe typen van onderzoek en behandeling. Zo kunnen patiënten weken kunstmatig in het leven worden gehouden. De mogelijkheden scheppen ook hier weer een nieuwe vraag voor de consument.

2. Hoge verwachtingen van de medische wetenschap

Er wordt steeds meer belang gehecht aan een goede gezondheid. Het wordt als één van de belangrijkste zaken in het leven beschouwd. Helaas blijkt dat vaak niet uit een verstandige wijze van leven, ziekten en/of afwijkingen moeten dan ook koste wat het kost bestreden worden. Hier geldt nog zeker: „goed en bloed" geeft men voor zijn leven.

Zolang men gezond is, wil men wel spreken over bezuinigingen in de gezondheidszorg. Zodra men echter bij een ziekenhuisopname is betrokken, wordt verwacht dat het gehele arsenaal van kennen en kunnen wordt ingezet, ongeacht de kosten.

De bevolking heeft hoge verwachtingen van de medische wetenschap. Zo gaan de meeste mensen naar een ziekenhuis in de hoop op een volledig herstel.

De in deze tijd veel voorkomende ziekten, als hart-en vaatziekten, kwaadaardige gezwellen, ouderdomsziekten, enz., zijn veelal niet te verhelpen. De medische wetenschap staat hierbij aan de grenzen van haar kunnen, en kan de patiënt geen genezing bieden.

3. Toename van chronische patiënten

Vroeger stierven de meeste mensen aan infectieziekten.Vooral de mensen die tengevolge van

4. Toename gebruik voorzieningen hij ouderdom

5. Toename van het aantal personen van 65 jaar en ouder

6. Toename van het aantal personeelsleden

ouderdom of ernstige ziekte bedlegerig waren. Met de komst van de antibiotica zijn deze infectieziekten uitstekend te behandelen. Menselijkerwijs gesproken krijgen deze patiënten nog een paar jaar aan hun leven toegevoegd. Door hun ouderdom en/of ziekte moeten zij echter intensief verpleegd en behandeld worden, waarvoor een opname in een verpleeghuis meestal noodzakelijk is. Door de voortschrijdende medische wetenschap zien wij enerzijds een stijging van de gemiddelde leeftijd, anderzijds een sterke toename van de kosten om deze mensen verder te verplegen en te verzorgen.

4. Toename gebruik voorzieningen hij ouderdom

De groep van de bevolking van 65 jaar en ouder maakt in toenemende mate gebruik van de medische voorzieningen in de gezondheidszorg. Dit zien wij vooral in de toename van het aantal verpleeghuisbedden. In de afgelopen 10 jaar is dit aantal meer dan verdubbeld. Ook in de ziekenhuizen steeg het aantal verpleegdagen voor deze groep in diezelfde periode met ruim 35%. Deze snelle stijging komt vooral door het toenemend gebruik van de medische voorzieningen van bovengenoemde groep, en in mindere mate door de vergrijzing van de Nederlandse bevolking, want deze is in de genoemde periode slechts gestegen van 10, 2% tot 11, 4%.

In 1980 werd 40% van de totaaluitgaven in de intramurale gezondheidszorg besteed aan de groep mensen van 65 jaar en ouder.

5. Toename van het aantal personen van 65 jaar en ouder

Volgens de laatste prognoses zal het aantal personen van 65 jaar en ouder toenemen van 1.620.000 in 1980 tot 2.100.000 in het jaar 2000. Gezien de ervaringen in de afgelopen jaren mag men verwachten dat met de voortschrijding van de medisch-technische ontwikkelingen deze groep een nog groter beroep op de medische voorzieningen zal doen. Dit brengt onvermijdelijk een aanzienlijke stijging van kosten met zich mee.

6. Toename van het aantal personeelsleden

Zoals reeds vermeld, is de gezondheidszorg zeer arbeidsintensief. Ongeveer 70% van de totaal-uitgaven bestaan uit personeelskosten. Met de voortschrijding van de medische wetenschap en de daarmee gepaard gaande toename van nieuwe onderzoeken en behandelingen; de toenemende vergrijzing van de bevolking met het steeds meer gebruik maken van de medische voorzieningen door de groep van 65 jaar en ouder, zal het aantal medewerkers in de naaste toekomst sterk moeten worden uitgebreid om een goede verpleging en verzorging te kunnen waarborgen.

Overheid en gezondheidszorg

Tot de beginjaren zestig heeft de overheid zich vooral beziggehouden met de kwaliteitsbewaking in de gezondheidszorg. Zij heeft dit van het begin af voornamelijk gedelegeerd aan de

Provinciale Inspecties voor de volksgezondheid. Instrumenten voor beheersing van de kostenontwikkeling zijn niet of nauwelijks aanwezig.

In 1966 werd formeel de ziekenfondswet van kracht, waarin de basis werd gelegd voor een meer collectieve financiering van de gezondheidszorg. Deze basis werd in 1968 verder verbreed door de invoering van de algemene wet bijzondere ziektekosten (AWBZ). Ook toen werd geen beheer-en stuurmechanisme ingebouwd voor beheersing van de kosten. Zo kon in de gouden jaren zestig met name in de intramurale sector van de gezondheidszorg een oncontroleerbare groei ontstaan.

De kosten van goederen en diensten namen per jaar met ruim 10% toe, mede door de steeds toenemende druk van de consumenten. Het duurde tot 1972 voordat de overheid schuchtere pogingen ging doen om meer invloed te krijgen op de kostenontwikkeling in de gezondheidszorg. Zo kwam men tot de invoering van de wet ziekenhuisvoorzieningen. Onder leiding van de toenmalige staatssecretaris J.P.M. Hendriks kwam in 1974 een structuurnota gezondheidszorg tot stand, waarin voor het eerst van regeringswege de fundamentele discussie over het functioneren van de gezondheidszorg én de noodzaak tot kostenbeheersing werd aangesneden.

Er werden in dat jaar een aantal voorstellen uitgewerkt m.b.t. de financiering, de planning van voorzieningen en de prijzen/tarieven in de gezondheidszorg. Het heeft tot in 1982 geduurd, voordat een deel van deze voorstellen, vastgelegd in de wet tarieven gezondheidszorg (WTG) van kracht werd.

Overheid en bezuinigmgen in de gezondheidszorg

Het zal reeds duidelijk zijn dat ook voor de gezondheidszorg geldt: „dat de behoeften onbeperkt zijn, maar de financiële middelen daarentegen beperkt". In de komende jaren zullen wij dat waarschijnlijk aan den lijve ondervinden. Door de toenemende welvaart in de afgelopen jaren was het mogelijk dat er voor de gezondheidszorg een steeds groter beslag werd gelegd op de totale middelen. Deze tijd is voorbij. Er zal nu ook in de gezondheidszorg bezuinigd moeten worden. Dat wil zeggen dat er een beleid moet worden gevoerd, keuzes moeten worden gemaakt, prioriteiten moeten worden gesteld. Het parlement zal uiteindelijk de randvoorwaarden moeten aangeven voor de uitgaven van de gezondheidszorg. In de wet tarieven gezondheidszorg zijn de mogelijkheden daartoe aangegeven. Welke maatregelen staan de overheid o.a. daarbij voor ogen:

- het terugbrengen van het aantal ziekenhuisbedden tot een landelijk gemiddelde norm van 3, 7 bedden per 1000 inwoners. Onlangs heeft minister Gardeniers haar eerste plannen bekend gemaakt. Zeker 25 ziekenhuizen zullen gesloten worden. Dat levert ruim 4000 bedden op. De andere helft moet worden ingeleverd door het sluiten van afdelingen in ziekenhuizen. Zo verdwijnen er ruim 8000 ziekenhuisbedden.

- het invoeren van eigen bijdragen in de kosten van onderzoek en behandeling, geneesmiddelen en andere medische verrichtingen. Een eventuele eigen bijdrage betekent geen verlaging van het totale kostenpakket, maar slechts een verschuiving van de lasten naar de

patiënt. In de hoop dat het bijdraagt tot vergroting van het eigen verantwoordelijkheidsgevoel en van het kostenbesef.

- meer aandacht schenken aan de preventieve gezondheidszorg. Voorkomen is toch beter dan genezen. Gezondheidsopvoeding en - voorlichting dienen het bevorderen van gezonde levenswijzen in de hand te werken, zodat de vraag naar diensten kan worden ingedamd.

- het terugdringen van de honoraria van de medisch speciaHsten, dat nu nog sterk gerelateerd is aan het aantal verrichtingen. Men zoekt naar een zodanige vorm van financiering dat er noch voor de specialist noch voor het ziekenhuis voordeel valt te behalen door meer verrichtingen te doen. Het bevorderen om de speciahsten in dienstverband te nemen.

- meer aandacht schenken aan zelfzorg en mantelzorg, d.w.z. zorg door familie, vrienden en bekenden; deze zorg door medemensen kan de vraag naar zorg doen verminderen. Ondersteuning met vrijwilligerswerk is waardevol, maar zal lang niet altijd toereikend zijn.

- het beperken en limiteren van de financiële middelen voor de gezondheidszorg, zodat er ontstaan toenemende wachtlijsten voor diverse specialismen, verpleeghuizen, psychiatrische instituten en instellingen voor zwakzinnigenzorg.

- limitering van het aantal specialisten, dus ook het bestaan van werkloze specialisten.

- door de bezuinigingen zal er een leegstand van bedden in de ziekenhuizen ontstaan, met als gevolg een verdergaande sluiting van ziekenhuizen met de daarbij behorende onrust onder de bevolking en negatieve invloed op de werkgelegenheid.

- wegens gebrek aan financiële middelen zal er ernstige vertraging optreden in de aanschaf van nieuwe apparatuur en de ontwikkeling van nieuwe behandelmethoden.

Wij hebben een aantal mogelijkheden genoemd die de overheid ter hand kan nemen om bezuinigingen te bewerkstelligen in de gezondheidszorg. Welke prioriteiten zij daarbij zal stellen, is op dit moment nog niet duidelijk. Wèl staat vast dat aan de groei van de gezondheidszorg voorlopig een einde is gekomen. Er zal zelfs bezuinigd moeten worden, terwijl de vraag naar zorg zeker zal blijven toenemen. Vooral in de bevolkingsgroep van 65 jaar en ouder. Wij zullen moeten komen tot een herbezinning op de huidige ontwikkelingen in de gezondheidszorg, want uit de beperkte middelen blijkt dat er ook in de gezondheidszorg grenzen zijn. Een herwaardering van de doelstellingen van de gezondheidszorg zal daarom noodzakelijk zijn.

Persoonlijke zorg

Wij hebben u kort en zakelijk een aantal mogelijkheden voor de overheid genoemd om tot bezuinigingen te komen.

Toch zijn er nog andere ontwikkelingen — hier nog niet genoemd —, die ons met zorg en droefheid vervullen. Zo bereiken ons steeds meer betrouwbare berichten dat door euthanasie vele mensen — al dan niet met eigen medeweten — hun leven beëindigen. Vaak wordt dat in nauw overleg met de familie, en/of betrokkene en de behandelend arts geregeld. De mens gaat het leven in eigen hand nemen, en wU mee beslissen over leven en dood. Deze beslissing

berust echter niet bij de mens maar bij God, Die alleen heeft het souvereine recht over het leven van een mens.

Hoewel bij de wet nog verboden, laat onze overheid deze goddeloze praktijken oogluikend toe. Ja, de daarvoor verantwoordelijke instanties stimuleren dit nog door het levenseinde van de mens als een vraagstuk aan de orde te stellen, waarin het rendement van het menselijk leven dient te worden afgewogen tegen de kosten van behandeling en verpleging. Het zal duidelijk zijn dat bij demente en/of hulpbehoevende bejaarden en chronisch zieken de balans spoedig zal doorslaan naar een beëindigen van het leven.

Wij vrezen dat eenzelfde geest rondwaart in de psychiatrische ziekenhuizen en de inrichtingen voor zwakzinnigen en gehandicapten.

Het is beangstigend zo iets te moeten neerschrijven, temeer daar wij mogen aannemen dat deze grenzen met toenemende soepelheid zullen worden gehanteerd.

Een toenemende vraag naar zorg, een tekort aan verpleeghuisbedden en de beperkte financiële middelen zijn de belangrijkste faktoren die op niet al te lange termijn zullen leiden tot een legalisering van euthanasie, hoewel dit nu reeds heimelijk door de overheid wordt getolereerd. Het vraagstuk van de abortus-provocatus zij ons daarbij tot een voorbeeld.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen