NOVIB, organisatie voor ontwikkelingssamenwerking

door ir. R.F. Mauritz

Ook dit jaar had minister Ruding op 17 september j.l. weer de nodige miljoenen in zijn l< offertje zitten voor liet Ministerie van Ontwikkelingssamenwerking, waar sinds enkele jaren Mevr. Schoo de scepter zwaait.

Het streven van de regering is, dat 1, 5% van het netto nationaal inkomen naar dit ministerie gaat. Daar moeten uiteraard ook het ministerie zelf, haar ambtenaren en bijvoorbeeld het Tropenmuseum in Amsterdam van betaald worden, (tabel 1, afdeling B).

Wat er dan overblijft voor de hulp zelf (tabel 1, afd. A.) komt uit op 1% van het bruto nationaal produkt (BNP); een niveau, waar internationaal naar gestreefd wordt, maar wat door slechts weinig landen wordt gehaald.

Niet zozeer reden tot trots, omdat het tenslotte een stukje van onze overvloed is, maar toch wel iets om blij over te zijn.

Dat geld wordt door minister Schoo op verschillende manieren uitgegeven, zoals uit onderstaande tabel blijkt.

Medefinanciering

We richten nu onze aandacht op categorie IV van deze tabel, waarin het gaat over projekten, die de overheid medefinanciert, nl. voor 75%. Het resterende gedeelte moet door de organisatie zelf bekostigd worden.

In deze categorie vallen vier organisaties: CEBEMO (Rooms-Katholiek), HIVOS (Humanistisch), ICGO (Protestants-Christelijk), en NOVIB

(Neutraal).

Verder wordt ook de uitzending van artsen via het Overleg Particulier Initiatief Tropenartsen (OPIT) gefinancierd.

'Met ingang van 1 januari 1984 is de financieringsregeling met de Medefinancieringsorganisaties (MFO's) verlengd. Slechts op enkele punten is de overeenkomst, die wederom voor een periode van vier jaar van kracht is, gewijzigd. De verbeteringen liggen hoofdzakelijk op beheers-en beleidsmatig terrein'.

(Samenvatting begroting '84).

Het is bekend dat de minister wat meer greep probeert te krijgen op allerlei organisaties, waarvan de debatten over de NCO (Nationale Commissie Voorlichting en Bewustwording Ontwikkelingssamenwerking) wel de bekendste zijn (zie 'de banier', 17-9-'82 en 22-11 - '84).

'Met de MFO's is wederom de afspraak gemaakt, dat geen projekten zullen worden gesteund, waarvan kan worden aangenomen dat zij nadelige gevolgen kunnen hebben voor het Nederlandse ontwikkelingsbeleid', aldus de begroting. De SGP heeft altijd gepleit voor hulpverlening via particuliere organisaties, waarbij de zending voorop staat, omdat dan het meest gewaarborgd is, dat de hulp aankomt en besteed wordt aan strukturele hulp voor de mensen zelf.

Het ontstaan van de NOVIB

In 1954 namen de aktiegroepen 'Plein 1954' en het nationale 'Hugenholz-comité' het initiatief om de 'Nederlandse Organisatie voor Internationale Bijstand' op te richten. De eerstgenoemde groep wilde kerkelijke, maatschappelijke en politieke isolatie doorbreken, terwijl het comité aandacht vroeg voor de noden van minder ontwikkelde landen.

Ze slaagden erin om in 2 jaar vele organisaties bij elkaar te brengen onder deze gemeenschappelijke noemers, zodat in 1956 de oprichting van deze organisatie een feit werd.

Overigens is het woord 'bijstand' natuurlijk ouderwets, aldus algemeen sekretaris Dr. Sjef Theunis in de voorlichtingsbrochure van NOVIB, omdat alleen financiële of technische hulp niet voldoende is. Bewustwording of bevrijdingssamenwerking zou bijvoorbeeld veel beter zijn!

De reden daarvoor is, dat het kontrast tussen rijk en arm niet alleen de Derde Wereld van het rijke Westen en Oosten scheidt, maar dat dit kontrast ook aanwezig is in de Derde Wereld zelf tussen een kleine rijke bovenlaag en de verarmde massa. Om de honger en armoede voorgoed uit te bannen, moeten de mensen daar overtuigd worden, dat er middelen zijn tegen schijnbaar hopeloze situaties (bewustwording dus).

Daarna moeten de mensen geholpen worden om daadwerkelijk hun omstandigheden te veranderen, zodat ze verder voor zichzelf kunnen zorgen en een menselijker bestaan opbouwen.

Die bewustwording geldt trouwens evenzeer voor Nederland zelf. Daarbij doet de NOVIB er alles aan om de politiek te beïnvloeden.

Niemand zal bezwaar maken tegen de langere termijnplannen en ook zendingsorganisaties zeggen altijd, dat het echte meeleven met de mensen in ontwikkelingslanden minstens even belangrijk is als de financiële steun.

Maar wat is 'de eigen manier' en 'de eigen, onafhankelijke toekomst' in punt 2 en wat zijn 'bevolkingsorganisaties' in punt 3?

Gast aan tafel

Deze aktie is gestart om individuele mensen te kunnen laten deelnemen aan ontwikkelingshulp door met behulp van een betrekkelijk kleine bijdrage (inmiddels 55 cent per dag) iemand in de Derde Wereld te voorzien van een warme maaltijd. Het systeem is nog hetzelfde, maar de manier van hulpverlening is gewijzigd: men werkt nu met partnerorganisaties in o.a. India, de Kaap Verdische eilanden, Nicaragua, Peru en Sri Lanka. Uiteraard dienen deze partnerorganisaties strikt te voldoen aan de eisen van NOVIB.

Ook kunnen nu in Nederland organisaties meewerken aan deze aktie via projektadoptie. Zo is er een speciale brochure voor (burgerlijke) gemeenten met informatie over deze vorm van ontwikkelingssamenwerking. Tegelijkertijd kan daarmee de bewustwording van de eigen burgers gestimuleerd worden. Twee vliegen in één klap dus!

Bewustwording in Nederland

Dit gebeurt door middel van: a, publikaties over ontwikl< elingslanden en - werk. - er w/ordt een maandelijks magazine uitgegeven:

'Onze Wereld' met als ondertitel 'een ander opinieblad'. - NOVIB publiceert de 'Derde Spreker'-serie, een reeks boeken van auteurs uit de Derde Wereld.

- er zijn edukatieve projekten voor het lager en middelbaar onderwijs. - ook via films en televisie wordt gewerkt. Zo zal NOVIB een serie afleveringen van de opnieuw te beginnen Fabeltjeskrant gaan verzorgen om zo ook de kleuters bewust te maken! Je kunt niet jong genoeg beginnen!

- tenslotte, maar niet het minst belangrijk, zijn de landenmappen, waarvan er inmiddels meer dan vijftig verschenen zijn. Ze zijn gericht op de oudere jeugd.

b, NOVIB veldwerk Categoraal/thematisch werk Het meerjarenbeleid voor dit spoor van het NOVIB-veldwerk kan als volgt worden samengevat. Hoofddoelstellingen zijn:

- Politieke mobilisering, dat wil zeggen mensen worden zich bewust van de situatie in de Derde Wereld in relatie tot hun eigen situatie en dit leidt tot politieke pressie op maatschappelijke of politieke organisaties gericht op beslissingen ten gunste van de verdrukten in de Derde Wereld.

- Integratie, dat wil zeggen een organisatie zonder uitgesproken Derde Werelddoelstelling neemt ontwikkelingssamenwerking in haar handelings-en middelenpatroon als een vast onderdeel op.

Doelcategorieën zijn: - onderwijs - vrouwen - voedselsector

Binnen elk van deze categorieën is een aantal doelgroepen gekozen. In het werk wordt prioriteit gegeven aan de volgende deelthema's uit de ontwikkelingsproblematiek:

- wereldvoedselvraagstuk - minderheden in Nederland - positie van vrouwen in de Derde Wereld - ontwapening in relatie tot ontwikkeling. Commentaar hierbij lijkt me overbodig.

Het zal geen verbazing wekken, dat een gedeelte van deze aktiviteiten gefinancierd worden door de NCO. In plaats dat de deelnemende organisaties invloed uitoefenen op het beleid van NOVIB, blijkt het omgekeerde: het onderwijs (de NLO's - Nieuwe Leraren Opleidingen - ) de vrouwen (Kath. Vrouwenorganisatie en Chr. Plattelandsvrouwenbond) en de voedselsector (NCBTB, KNBTB, Voedingsbond FNV en Industrie-en voedingsbond CNV) moeten geïntegreerd en gemobiliseerd worden.

En dit wordt gefinancierd met o.a. EG-geld!

Landenmappen

'NOVIB: de spreekbuis van de Derde Wereld in Nederland'.

Zo luidt de aankondiging op een bestelkaart voor de landenmappen. 'De landenmappen bestaan voor de ene helft uit foto's en illustraties en voor de andere helft uit bondige, heldere tekst. De informatie is zo objektlefen aktueel mogelijk'. We zijn op de uitnodiging van de NOVIB ingegaan om naar de Derde Wereld te luisteren en hebben twee landenmappen gelezen: die over Cuba en over Kenya.

Landenmap Cuba

De map is geschreven door 'Venceremos'. Dat blijkt (volgens de literatuuropgave) een landelijke vereniging voor solidanteit met Cuba te zijn, genoemd naar een bekende strijdkreet in Latijns-Amerika, die betekent: 'wij zullen overwinnen'. 'Deze solidariteit betekent meer dan alleen maar sympathie hebben voor het land'.

Bij de literatuuropgaven staan behalve uitgaven van Venceremos alleen 2 boeken uitgegeven bij Van Gennep in Amsterdam en een uitgave van de

Hervormde Jeugdraad over 'de kerk op Cuba'. Is dat 'zo objektief mogelijk? ' Een paar grepen uit de map:

Cuba is één van de weinige ontwikkelingslanden waar geen honger en uitbuiting heersen en waar voorzieningen als gezondheidszorg en onderwijs op een peil staan, dat voor Nederlanders normaal is geworden. De Cubaanse revolutie van 1 januari 1959 heeft voor haar bevolking radicaal een einde gemaakt aan de ellendige situatie, waarin de meeste mensen in de Derde Wereld verkeren'.

Bij de beschrijving van de geschiedenis wordt het steeds duidelijker dat het allemaal de schuld van de Amerikanen is. Zelfs nadat Fidel Castro alle andere groeperingen, die meegedaan hadden aan de opstand tegen het Batista-regime, had uitgerangeerd en de revolutie het predikaat 'marxistisch-leninistisch' had gegeven, was 'de angst irreël, dat Cuba naar het communistisch kamp zou overlopen'!

Maar door het handelsembargo van de VS bleef er voor Cuba geen andere keus over dan zich tot de Sovjet-Unie te wenden. En Rusland is zo goed geweest om Cuba te helpen, tot op de dag van vandaag toe.

Maar... Cuba is wel een belangrijk woordvoerder van de Beweging van niet-gebonden landen, waarvan de topconferentie in 1979 in Havanna werd gehouden. En het keurde de Russische inval in Afghanistan niet af!

Ook wordt duidelijk wat Cubaanse solidariteit inhoudt: behalve militair optreden in Angola en Ethiopië zijn Cubaanse militaire adviseurs, artsen, onderwijzers, technici en andere geschoolden in veel ontwikkelingslanden aanwezig.

Zo zou er nog veel te citeren zijn uit deze ongelooflijke propagandamap voor een communistische samenleving. Laten we alleen nog even naar het onderwijs kijken.

Hoofddoel van het onderwijs is de vorming van 'de nieuwe socialistische mens'; een term, afkomstig van Castro's medestrijder Che Gue-vara. 'De nieuwe mens (komt hier niet duidelijk het religieuze van het communisme naar voren? ) moet zijn individuele belangen ondergeschikt maken aan het belang van de revolutie, moet zich integraal ontwikkelen en voor geen enkele vorm van arbeid minachting hebben'.

Want arbeid is de afgod van het marxisme.

Daarom hebben de kinderen halve dagen school en werken ze de andere helft van de dag op het land. In Nederland is kinderarbeid verboden! En alleen de besten (volgens het systeem) krijgen de kans verder te komen, in de 'pionierspaleizen'.

Landenmap Kenya

Bij mij leefde de gedachte, dat Kenya weliswaar niet hét ideale ontwikkelingsland in Afrika was, maar toch één van de landen, die erin geslaagd zijn een behoorlijke ontwikkeling op gang te brengen, waar een groot deel van de bevolking in mee deelt. Politiek gezien kun je Kenya een vrij land noemen met een redelijk funktionerende parlementaire democratie, waarin de president (eerst Kenyatta, sinds 1978 Arap Moi) een grote macht heeft. Er is al tientallen jaren zending bedreven, als gevolg waarvan een groot deel van de bevolking zich christen noemt en er zijn zelfstandige kerken ontstaan.

Volgens de map behoort Kenya tot de armste landen van de wereld en zit het vol met problemen zoals een snel groeiende bevolking, grote werkloosheid en toenemende afhankelijkheid van buitenlands kapitaal, welke problemen vergroot zijn door het opkomend toerisme.

Veel van deze ontwikkelingsproblemen hebben hun oorsprong in de koloniale tijd, aldus de map. In de vorige eeuw waren het de Engelsen, die Oost-Afrika hebben gekoloniseerd met in hun voetspoor missie en zending. De laatsten zouden dus alleen een rol hebben gespeeld als kolonisators!

In de map vind je verder geen informatie over /cer/c en zending, wel zes pagina's over de tradities van twee stammen, de Kipsigis en de Masai (hoe interessant dat overigens moge zijn). De economie ('Kenya is een westers georiënteerde kapitalistische staat') wordt beoordeeld vanuit de aanbevelingen van het ILO, de als socialistisch bekend staande Internationale Organisatie voor de Arbeid. Er blijkt (uiteraard) weinig positiefs over de economie te melden.

De belangrijkste politiel< e ontwikkeling onder president Arap Moi is volgens de map, dat de militaire banden van de VS zijn aangehaald, met als resultaat, dat Kenya bruggehoofd is geworden voor eventueel Amerikaans optreden in de Arabische Golf.

Wat het onderwijs betreft, bezoekt 90% van de Kenyaanse kinderen het kosteloze lager onderwijs. Zeker voor een Afrikaans land een geweldig hoog percentage. Het aantal middelbare scholen heeft geen gelijke tred kunnen houden daarmee, zodat maar een gedeelte van de leerlingen verder kan leren. Een tweede probleem is het gebrek aan techisch onderwijs (LTS en MTS).

Dat probeert men op te vangen in eenvoudige 'dorps-LTS'en', waarvan er inmiddels enkele honderden zijn.

Beoordeling van het onderwijs volgens de map: het hele onderwijssysteem is gericht op 'witteboorden'-banen (hoofdarbeid) - overigens een reëel probleem in veel landen (RFH) - .

Kenya is een 'concentratieland' voor de Nederlandse ontwikkelingssamenwerking, maar hier kan slechts 1 van de 36 pagina's aan gewijd worden en daar gaat het dan nog over de problemen (die er ongetwijfeld zullen zijn).

Is dit voor NOVIB 'zo objectief mogelijk'?

Projektenlokatie en goedkeuring

Misschien, dat er een aantal 'voortrekkers' zit bij de publikatie en veldwerkafdeling van NOVIB, maar dan valt het in de praktijk van de hulpverlening nog wel mee. Hoe zit het met de projekten.

Hoe worden projekten dan beoordeeld om te zien of ze goedgekeurd of afgewezen moeten worden?

Het projektenbeleid van NOVIB is gebaseerd op het zogenaamde doelgroepenbeleid. Dit doelgroepenbeleid is gebouwd op 5 criteria aan de tiand waarvan projectaanvragen worden beoordeeld.

Dit zijn de volgende criteria:

1. Het project heeft betrekking op kansarme groeperingen;

2. De partnerorganisatie heeft een duidelijk ontwikkelingsmodel voor ogen, dat ten goede komt aan kansarme groeperingen;

3. Het project bevordert de organisatie van de doelgroep;

4. De doelgroep participeert in het project;

5. Het project is onderdeel van een proces waarbij gestreefd wordt naar uiteindelijke 'Self Reliance' van de doelgroep.

Verder wordt het project inhoudelijk getoetst naar economische, financiële en technische haalbaarheid.

Na eventueel advies van externe deskundigen beslist het DB van NOVIB over een projektaanvraag. De voorzitter is dhr. W(im) Meijer, geen onbekende in de politiek, die in 1984 B(as) de Gaaij

Fortman opvolgde.

en Kleinere projecten worden door het algemeen secretariaat onder leiding van Dr, Sjef Theunis beoordeeld.

'Maar', zegt het jaarverslag, 'er kunnen (nog) vele (andere) redenen zijn voor afwijzing van projectaanvragen'.

Je kunt altijd wel een stok vinden, als je een hond wilt slaan!

Kenya en/of Cuba?

Afgaande op de informatiemap van NOVIB is Ke­ ies) nya een erg arm land. Daar zal dus wel veel hulp heen gaan!

Maar het tegendeel blijkt: alle projektaanvragen uit Kenya werden zowel in '83 als in '84 afgewezen, (zie tabellen 3 en 4).

Cuba komt niet (officieel) op de lijst van projectaanvragers voor. Maar landen als Kampuchea (Cambodja), Mozambique, Nicaragua en Zimbabwe hebben een vergelijkbare politieke struktuur. Daar werden wel vele projekten goedgekeurd.

En als we naar de financiële verdeling kijken, blijkt bijna 40% van de medefinancieringsgelden voor Latijns-Amerika naar Nicaragua (bijna 7 miljoen) te gaan en zowaar ook nog bijna 1 miljoen naar Cuba!

Wat Afrika betreft, gaat meer dan 50% van de medefinancieringsgelden naar genoemde socialistische landen.

Het zwaartepunt in Azië ligt bij Bangia Desh, Filippijnen, India, Indonesië en Sri Lanka.

Projectinhoud

Als we kijken naar de sectoren waarin de projecten liggen, blijkt ook hier dat de meerderheid van de projecten zich richt op bewustwording (onder-WIJS en vorming, opbouw en ontwikkeling van de eigen organisatie, media en mensenrechten). Verder liggen veel projecten (25%) op het terrein van landbouw en plattelandsontwikkeling en de resterende 15% op het gebied van kleine industrie, voeding en gezondheidszorg,

Bezien we de verdeling van projectinhoud per land, dan blijken in landen als Bolivia, Brazilië, Chili, Columbia en Peru vrijwel alleen socialistische organisaties, waaronder veel vakbewegingen geholpen te worden, terwijl de humanitaire hulp vooral in Nicaragua terecht komt.

In Azië geldt dit bijvoorbeeld voor een land als de Filippijnen heel sterk, terwijl naar Cambodja (bezet door Vietnam) humanitaire hulp gaat.

Kanaalkeuze

De NOVIB als particuliere organisatie werkt uit principe niet samen met regeringen van ontwikkelingslanden, maar met andere particuliere organisaties (NGO's in ontwikkelingsjargon; 'nongouvememental organisations'), waarmee ze een samenwerkingsverband aangaat.

Zo gebruikt (of misbruikt? ) NOVIB de vrijheid in niet-socialistische landen (waar overigens lang niet altijd een 'prettig' regime is, zoals in Chili of op de Filippijnen) om vakbewegingen en andere socialistische organisaties te steunen, Men schuwt daarbij met de steun aan (ex-)bevrijdingsbewegingen, zoals in CaboVerde (Kaap Verdische eilanden), Eritrea en Tigré (Ethiopië), Mozambique, Nicaragua, West-Sahara en Zuidelijk-Afhka.

Ook vluchtelingen worden geholpen, zoals die uit Guatemala of Zuid-Afrika. Maar de vluchtelingen uit Cambodja (in Thailand) en Nicaragua (in Honduras) lijken voor NOVIB niet te bestaan en moeten bijv. door 20A geholpen worden,

Speciale zorg wordt uitgesproken in het jaarverslag over het feit, dat verschillende regeringen belemmenngen opleggen aan NGO's voor het ontvangen van buitenlandse hulp. Klinkt dat niet een beetje hypocriet?

Nu is NOVIB op een probleem gestuit: socialistische of communistische landen hebben geen particuliere instanties (NGO's), omdat de regering daar wordt geacht het hele volk in alles te vertegenwoordigen!

Vandaar dat een nota is uitgebracht inzake het beleid in samenwerking met socialistisch geonënteerde landen.

Dan blijkt, dat samenwerken met regeringen toch geen probleem hoeft te zijn, als ze maar de juiste politieke kleur hebben!

Conclusie

• Ondanks de oorspronkelijk brede opzet van NOVIB en ondanks het feit, dat er ook de liberale en christen-democratische partijen en confessionele organisaties in vertegenwoordigd zijn, mag uit het huidige beleid geconcludeerd worden, dat NOVIB beter Socialistische Organisatie voor Internationale Bevrijdingssamenwerking zou kunnen heten.

• Er is geen enkele waardehng voor kerk of chnstendom, tenzij de kerkelijke activiteiten voldoen aan de NOVIB-doelstellingen, zoals sommige R.K.-basisgroepen in Zuid-Amerika.

Eerder zullen deelnemende organisaties van christelijke huize (CMC, CNV, KOV, MEMISA, NCW, NCBTB, PCO, UNKV)-voor zover nog nodig - 'omgeturnd' worden.

• Er is geen objectiviteit in doelstelling, werkwijze of publicaties waar te nemen, zoals zou passen bij een organisatie, die een brede achterban heeft en pretendeert het hele Nederlandse volk te vertegenwoordigen.

• Gezien de beleidsnota's valt een verdere radicallsehng van het NOVIB-beleid te verwachten.

Literatuur

- Uitgaven van NOVIB: Jaarverslag 1984 Gast aan tafel (brochure) Projectadoptie (brochure) Landenmappen Cuba en Kenya

- Begroting 1985; Ministerie van Ontwikkelingssamenwerking, Den Haag.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen