Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

De strijd om de kennis: een te laat begomen gomen discussie

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

De strijd om de kennis: een te laat begomen gomen discussie

7 minuten leestijd Arcering uitzetten

redacteur Kerkelijk Leven bi) het Reformatorisch Dagblad

De gereformeerde gezindte wil een bijdrage leveren aan het Nationaal Kennisdebat dat bijna futuristisch als titel draagt 'Kennis voor morgen'. Dat is mooi, maar komt het niet te iaat? Is de (vooral exacte) wetenschap en techniek door ons niet veelal als een neutraal gebied beschouwd? De bundel Meer dan mensenkennis', is een goede bijdrage aan de discussie, die hopelijk voortgezet zal worden.

De bundel staat onder auspiciën van de stichting Dienstverlening Gereformeerd Schoolonderwijs, de Reformatorische Maatschappelijke Unie, het Reformaorisch Dagblad en de Guido de Brèsstichting, het studiecentrum van de SGP.

Deze organisaties hebben 19 februari jl. een landelijk congres georganiseerd met als thema 'Kennis voor morgen - meer dan mensenkennis'. De titel van de bundel doelt volgens de inleiding op het feit dat er meer is dan mensenkennis: deze tijd is in Gods plan met deze wereld ingekaderd, de geschiedenis heeft een eeuwigheidsdimensie.

Bijdragen

Het is onmogelijk om m kort bestek alle bijdragen recht te doen. We spitsen ons vooral toe op die bijdragen die te maken hebben met het kennisdebat en de aard van de kennis (wetenschap) betreffen. Er zijn ook artikelen die meer deelterreinen behandelen, zoals die over vergelijking in cultuurperspectief (ELock-Hasselaar), christelijk burgerschap (drs.H.EMassink), kennis en bedrijfsleven (K. de Wit), het alfabet van zorg (mevrouw T.A. Gunter), de relatie van vrouw en kennis (drs. M. Wilcke-van der Linden), de mediaethiek (drs.J.A. van Delden) en de vergadering van kennis in een informatie-eeuw (dr.S.M, de Bruijn en J. Reijnhoudt). We richten ons dus vooral op de relatie met het kennisdebat.

Prof.dr. W.H. Velema plaatst de kennis in breder perspectief van het mens-zijn en de verhouding tot God. De rede is niet de belangrijkste functie, noch een eindstation. Velema spreekt van 'het bijbels tegoed', waarmee hij doelt op de verticale relatie die een stimulerende en verdiepende invloed heeft op de kennis in horizontale verbanden.

De bijdrage van dr. W. Aalders gaat over het thema 'Reformatie, Revolutie, Réveil'. Het is een artikel dat voortbeduurt op zijn oudere publicaties. Alleen een geestelijk réveil kan de ideologie van het liberalisme en de crisis van normen en waarden tegengaan. Aalders is er 'diep van overtuigd' dat de secularisatie vooral de spraakmakende bovenlaag betreft, maar dat er nog altijd een diepe onderlaag voor wie geloof, godsdienst de enig vi'are legitimatie is van recht en gerechtigheid, macht en gezag, normen en waarden. Laten we het hopen.

Jammer dat Aalders zijn bijdrage niet heeft toegepitst op het kennisdebat zelf. In Theocratie of ideologie typeerde Aalders het moderne denken als de scheppende rede die de mens als een vrij, soeverein bewustzijnscentrum beschouwt. Die gedachte zou best nadere uitwerking in de bundel verdiend hebben.

In dienst van economie

Drs.A.R de Jong slaat de spijker op de kop wanneer hij het materialistisch gekleurd kennisbegrip van de brochure van het projectbureau 'Kennis voor morgen' hekelt. De 'tucht van de markt' en het materialisme bepalen de inhoud van de kennis. De gereformeerde gezindte is volgens hem niet ontkomen aan deze ontwikkeling. 'De normen en waarden vanuit de eigen traditie werken nog maar op zeer bescheiden schaal door in de andere levenssferen waarin men zich beweegt'. Daar ligt inderdaad het probleem.

Wetenschap en teciiniek

Dr.ir. H. Jochemsen en prof.dr.ir.E. Schuurman peilen duidelijk de achtergronden van de crisis in de wetenschap. De moderne wetenschap is de belangrijkste oorzaak van de secularisatie van onze cultuur geworden. Zij ziet af van de geestelijke dimensie van de schepping en tracht de werkelijkheid te verklaren 'alsof God er niet is'. In plaats van eerbied tot de schepping staat zij in teken van macht en beheersing. Het in 1994 verschenen rapport Aan de wieg van de toekomst gaat volgens Jochemsen uit van de techniek als een moraal neutraal middel om bepaalde doelen te bereiken, in plaats van te beseffen dat technologie is ontwikkeld vanuit een bepaalde visie op mens en wereld.

Prof. Schuurman constateert dat wetenschap en techniek verabsoluteerd zijn en de cultuur in een crisis gebracht hebben. Hij bepleit ethische bezinning: wetenschap en techniek moeten een dienende plaats hebben, de rationaliteit is ingebed in een boven-subjectieve en boven-willekeurige normatieve structuur. In de lijn van de reformatorische wijsbegeerte stelt Schuurman dat de geloofsnorm de laatste norm is waaraan de wetenschappelijk-technische beheersing in de cultuur moet voldoen.

Historische Icennis

De bijdrage van prof.dr. A.Th. van Deursen is een verademing in een cultuur waarin economie en techniek het laatste antwoord lijken te hebben. Van Deursen pleit voor de eigen aard van historische kennis. De nadelen van de nieuwe 'thematische' methode in het geschiedenisonderwijs maakt de thema's los uit hun historisch verband en verhoogt de vatbaarheid voor manipulatie. Wie selecteert moet immers weten waar geschiedenis over gaat. Selectie zal dan ook niet neutraal en waardevrij kunnen zijn en maakt geschiedenis meer dan ooit tot een levenbeschouwelijk gevoelig vak. Ook het omgaan van bronnen berust op een overtuiging, een geloof.

Filosofie

Terecht eindigt de bundel met een artikel over het einde der tijden en de christelijke houding. De auteur dr. Chr. Fahner bepleit onder meer voor levenbeschouwelijke gefundeerde instellingen, bijvoorbeeld in zorg en onderwijs. Er is niet over kennis te praten zonder de 'zin' aan de orde te stellen. Fahner noemt ook de reformatorische wijsbegeerte als een waardevolle wijze van kennisordenmg. Deze wijsbegeerte kan volgens hem een goed middel vormen tegen enerzijds reductionistische wetenschap, anderzijds verabsolutering van een bepaald werkelijkheidsaspect. Drs. Massink bepleit overigens in zijn bijdrage introductie van het vak filosofie op de middelbare school om de samenleving te plaatsen tegen historische en dus ook wijsgerige achtergronden.

Kloof

We zijn blij dat de immense problematiek van de moderne wetenschapelijke cultuur aanleiding gegeven heeft tot bezinning, zoals die in deze bundel tot uitdrukking komt. De afbeelding op de omslag van Leonarda Da Vinci toont de grote kloof tussen zijn tijd en nu. Da Vinci was immers de homo universalis, degene die nagenoeg alle wetenschappen kon beheersen; de wetenschap is nu ongelooflijk gefragmentariseerd in een veelheid van disciplines die nagenoeg geen relatie met elkaar hebben.

Voortgaande bezinning

Toch vind ik het jammer dat de bezinning nu pas op gang lijkt te komen en in feite opgedrongen wordt van buiten af. We hebben als gereformeerde gezindte ons te weinig kritisch bezig gehouden met de grondslagen van wetenschap en techniek. We hebben ons in de afgelopen decennia blind gestaard op de gevaren van de sociale wetenschappen en geesteswetenschappen, maar de exacte wetenschappen veelal als neutraal gebied beschouwd. De geluiden die onder meer prof. Schuurman en prof. dr.ir.H. van Riessen op een heel verstaanbare wijze ten berde brachten ten aanzien van het technicisme en de moderne machten van techniek en wetenschap, waren twintig jaar geleden al frequent te horen. De zogeheten reformatori­ sche wijsbegeerte kritiseerde regelmatig de zogeheten 'neutrale' wetenschap en techniek. In die zin biedt deze bundel heel wat oude kost, maar voor velen kennelijk toch nieuwe geluiden.

Een ander voorbeeld van een te laat op gang gekomen bezinning is de problematiek rond internet. Dat in sommige kringen van de gereformeerde gezindte internet nog steeds als een neutraal instrument wordt gezien, bewijst dat \Nt op zijn zachtst gezegd nog niets geleerd hebben. Gebrek aan bijbels-ethisch instrumentarium voor een zinvolle theologische of filosofische doordenking van deze nieuwe problematiek vertaalt zich dan in èf een radicale verwerping öf een kritiekloos verheerlijken van dit nieuwe medium. Een bijbelse visie op verantwoord gebruik ontbreekt echter. Al komt de bezinning op de grenzen van techniek en wetenschap bij de gereformeerde gezindte dan rijkelijk laat bij het huidige kennisdebat, laten we hopen dat ze niet mosterd na de maaltijd is. Die maaltijd wordt ons al decennia geserveerd. Hopelijk fungeert deze bundel als een smaakmaker naar voortgaande bezinning.

'We hebben als gereformeerde gezindte ons te weinig kritisch bezig gehouden met de grondslagen van wetenschap en techniek'.

N.a.v. Metr dan mensenkennis! [Over kennis in de maatschappij van morgen], onder redactie W, Büdgen e.a.; uitgeverij J.J. Groen en Zoon, Heerenveen, 1997; 225 blz.; prijs ƒ 24, 95 (na 1 maart 1997/ 34, 95).

Dit artikel werd u aangeboden door: Wetenschappelijk Instituut voor de Staatkundig Gereformeerde Partij

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 1 februari 1997

Zicht | 28 Pagina's

De strijd om de kennis: een te laat begomen gomen discussie

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 1 februari 1997

Zicht | 28 Pagina's