GROEN EN DE GRONDWET

beleidsmedewerker van de Guido de Brèsstichting

Hieronder treft u het openingswoord van drs. H.F. Massink aan, dat hij uitsprak op de persconferentie ten gevolge van de presentatie "Groen en de Grondwet" op 1 mei 1998, alsmede de bijdrage van de heren mr. G. Holdijk en mr. dr. J.T. van den Berg

Twee levensbeelden

Er IS een boek van mr.G.J. Grashuis uit 1903 met de titel Geloof en wétenschaft in de Nederlandse Staatkunde. Twee levensbeelden. Deze titel bestaat uit twee banden waarvan de eerste de ondertitel iieeft 'De leer van Groen van Prinsterer' en de tweede 'Het staatsbeleid van Thorbecke'.'

Geloof en wetenschap in de Nederlandse Staatkunde. Twee levensbeelden. Het ene levensbeeld, dat bij Grashuis als tweede genoemd wordt, krijgt bij de herdenking van de Grondwet van 1848 wellicht de meeste aandacht. Het andere levensbeeld, dat van Groen van Prinsterer, komt in de officiële herdenking wellicht ternauwernood ter sprake. Dat kan ook moeilijk anders, want Groen van Prmsterer tekende juist protest aan tegen de gedachten die ten grondslag lagen aan de Grondwet van 1848. Hij was daarin een protestant in de ware zin van het woord.

Het liberale gedachtegoed dat Thorbecke vertegenwoordigde overwon historisch gezien. Na de herleving van de gedachte van Nederland als protestantse natie door de emanciperende arbeid van Abraham Kuyper is de invloed van het christelijk geloof op de samenlevmg langzamerhand minder geworden. De jaren zestig van deze eeuw gaven daaraan de genadeklap.

En toch, het 'geloof' in de lijn van Groen van Prinsterer is niet dood. Wat wij met de bundel die we vandaag presenteren en met onze bezinning op Groen van Prinsterer hebben willen laten zien is dat er sprake is van geloof en wetenschap. Niet al­ leen bij Groen, maar ook bij Thorbecke. Daarin verschil ik van mening met Grashuis die Groen en Thorbecke ziet als geestelijke tweelingbroers die, de een langs de weg van het geloof en de ander langs de weg van de wetenschap hetzelfde beoogden.

Ik denk dat Grashuis daarmee beide negentiende-eeuwse staatslieden geen recht doet. Om dit nader te adstrueren citeer ik dr. W. Aalders, die als geen ander in deze eeuw in de voetsporen van Groen treedt. Hij laat zien hoe de levensbeelden van Groen en Thorbecke wel alles met elkaar van doen hadden, maar dan juist in het licht van hun polaire verhoudmg. Ze hadden in dat licht noodzakelijkerwijs een boodschap aan elkaar.

Een passage uit De overlevingskansen van een protestantse natie: 'Tegenover Thorbecke, als de eminente vertegenwoordiger van het verlichte volksdeel, stelde Groen zich op als de pleitvoerder, niet van een aanmatigende, theocratische, heerszuchtige factie, doch van een geloof, een religiositeit, een Godsdienst, die meer verlangde dan eht engbegrensde gebied van het privé-leven; ja, die ruimte en vrijheid begeerde om de innterlijke overtuiging in leer en leven, in Kerk en maatschappij, op politiek en cultureel gebied uit te dragen en te belijden. Als overtuigd christen eiste hij in authentiek Protestantse geest daarvoor van de Overheid de mogelijkheden op. Hij voorzag, dat als de rechtmatigheid van die eis niet ingezien en erkend werd, dat niet slechts het einde zou zijn van Nederland als christelijke Natie, maar ook de ondergang van Thorbecke's rechtsstaat. Een Staat immers, die de band met de godsdienst verbroken heeft, is een Staat die zichzelf afgesneden heeft van de wortels van zedelijkheid en recht, en die nog voortvegeteert op de armzalige resten van vroeger tijden. Zulk een Staat zal noodzakelijkerwijs zijn gezag meer en meer verliezen en een speelbal worden van demagogen en volksmenners, of een begeerlijk instrument in dienst van fanatieke filosofen die met de sterke arm van de staatsmacht hun droombeelden, hun ideologieën, willen verwerkelijken'.'

Zoekend naar stof tot bezinning voor de SGP-fractie en voor aanverwante instellingen, leidden de gedachten snel naar Groen van Prinsterer. Wij dachten dat zijn kritiek op de ideologie van de Franse revolutie ons mogelijk nog iets te zeggen zou hebben. En dat is gebleken. Daarom zijn we hier vanmiddag, anno 1998, om iets van de congenialiteit met Groen tot uitdrukking te brengen. De christelijke partijen hebben, in de geest van Groen, zoals Aalders dat verwoordde, een verantv/oordelijkheid, niet in het minst tegenover een paarse regering.

Noten:

1. Dit is een licht bewerkte versie van de uitgesproken tekst. Enkele opmerkingen van meer persoonlijke aard aan het adres van minister Dijkstal, dhr. Aangeenbrug van Uitgeverij Groen en Zoon en dr, R. Kuiper, directeur van de Mamixstichting zijn weggelaten.

2. Deze titel werd in Baam uitgegeven in 1903.

3. De overlevingskansen van een prolesiants tie. Nederland in een verenigd Europa, D Haag 1987, p. 153.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen