Zwijgen...

Enkele gedachten bij een bijbels thema

Het heeft uiteindelijk niet zoveel opzien gebaard, maar het heeft toch nadrukkelijk de pers gehaald. Niet alleen in de berichtgeving, maar ook in enkele commentaren. Ik doel op het bericht dat er weer eens een Kamerlid was dat z'n mond voorbij gepraat heeft. Het gebeurde op de derde dinsdag van september. Na het voorlezen van de Troonrede wisselde de koningin nog enkele woorden met de leden van de commissie van in-en uitgeleide.

Een gesprekje dat niet bedoeld is om de inhoud ervan den volke kond te doen. Het gebeurde wel. Er was een lek naar de pers. De koningin zou de Troonrede maar saai gevonden hebben en ze zou achter de bezuinigingsplannen van het kabinet staan. De lezers van De Volkskrant konden het de volgende dag in de kolommen lezen... Voorzitter Weisglas meende in zijn verbolgen reactie dat de geheimschenners een indringend lesje staatsrecht nodig hebben.

Dat laatste zal zeker het geval zijn. Gesprekken met de koningin zijn immers bedoeld om vertrouwelijk te blijven. Ik vroeg me bij het bericht over deze kwestie af of er ook vanuit de Bijbel lijnen te trekken zijn naar de vraag van het al dan niet zwijgen.

PREDIKANT VAN DE CHRISTELIJKE GEREFORMEERDE KERK VAN ROTTERDAM-KRALINGEN

Onze plaats weten

Op veel plaatsen in de Bijbel komt het thema van het zwijgen, het niet spreken, aan de orde. Allereerst betreffende het zwijgen van de Heere. Afhankelijk van het verband duidt het dan op het inhouden van Zijn toorn en Zijn gericht [Psalm 50:3] of integendeel het inhouden van Zijn ontferming. Met name in de Psalmen lezen we de aangrijpende smeekbeden: O God, zwijg niet, houdt U niet als doof en zijt niet stil, o God!" [Psalm 83:2; 39:13; 109:1]. Daarentegen lezen we ook van Gods zwijgen in Zijn liefde [Zef. 3:17].

Waar het in deze Bijbelstudie vooral om gaat, is het menselijke zwijgen. Gods Woord tekent ons dat zwijgen op nog al wat plaatsen vooral als een zwijgen tegenover Hem. Maar ook hier kan de aanleiding en de bedoeling weer heel verschillend zijn. Ik noem enkele woorden. "De Heere is in Zijn heilige tempel. Zwijg voor Zijn aangezicht, gij ganse aarde!" [Hab. 2:20]. Vergelijkbaar zijn de woorden in Zef. 1:7 en Zach. 2:13. Het zijn woorden waarbij de mens op zijn plaats wordt gezet. God is een heilig God en daarom: Onderwerp u Hem in alle deemoed en nederigheid, en beken de gerechtigheid Zijner goddelijke oordelen", aldus de kanttekeningen.

Er is ook het zwijgen voor de Heere in verbijstering. Psalm 39 geeft daar voorbeelden van: Ik ben verstomd, ik zal mijn mond niet opendoen, want Gij hebt het gedaan" [Psalm 39:3, 10]. De weg van het leven kan zo moeilijk zijn, dat er niets anders resteert dan te zwijgen JJob 2:13]. Het zwijgen voor de Heere kan ook iets aanduiden van onderworpenheid. Daar kende de hogepriester Aaron iets van, toen zijn beide zonen op eenmaal werden weggenomen in het oordeel van de Heere jLev. 10:2]. Hij zweeg voor de Heere en erkende Hem als de Heilige.

Uit de enkele Schriftgegevens die ik noemde, is - denk ik - al een voorzichtige conclusie te kunnen trekken. Waar in de Schrift sprake is van het menselijke zwijgen, daar wordt vooral geduid op een erkenning van de plaats die die mens heeft. Dat geldt in ieder geval van de mens tegenover zijn Schepper. De Heere is in de hemel. Hij is de Hoge en Verhevene, die in de eeuwigheid woont en Wiens Naam heilig is [Jes. 57:15]. En wij zijn mensen op aarde, "stof en as", belijdt Abraham [Gen. 18:27|. Het past ons onze nederige plaats te weten voor deze eeuwige en heilige God en voor Hem te zwijgen. Want God is God...

Coram Deo

Heeft dat ook gevolgen voor ons spreken in het intermenselijke verkeer? Ongetwijfeld. Ook daar wijst de Schrift ons op. Zo bijvoorbeeld door een woord van Prediker: Wees niet te snel met uw mond en uw hart haaste niet een woord voort te brengen voor Gods aangezicht. Want God is in de hemel en gij zijt op de aarde. Daarom laat uw woorden weinig zijn" [Pred. 5:1]. In al ons doen en laten en dus ook in ons spreken bevinden wij ons 'coram Deo', voor het aangezicht van de heilige God. Zijn alziend oog ziet niet alleen ons zitten en ons opstaan en Hij verstaat niet alleen van verre al onze gedachten ]Psalm 139:2], maar tot Zijn goddelijk oor dringt ook al ons spreken door. Niets is voor Hem verborgen. Daarom dienen onze woorden met zout besprengd te zijn [Kol. 4:6[. Juist omdat God in de hemel is.

Onder de vromen in Israel is een beduchtheid op te merken in het onbedacht en onwijs spreken van woorden. Dezelfde vromen kennen overigens hun hart in de zondige geneigdheid daartoe. We horen David zeggen: Ik zal mijn wegen bewaren dat ik niet zondige met mijn tong" [Psalm 39:2]. Op een andere plaats is het zijn gebed: Heere, zet een wacht voor mijn lippen, behoed de deuren van mijn mond" [Psalm 141:3]. De dichter weet dat hij er toe in staat is dat hij zich zomaar te eniger stond "iets onbedachtzaams laat ontglippen." De gevolgen daarvan en de schade daardoor kunnen groot zijn. Heel aangrijpend en uit het leven gegrepen zijn in dit verband de beelden die Jakobus in zijn zendbrief ons schetst over het kwaad van de tong [Jak. 3].

Wie is de wijze?

Het tijdschrift Zicht wil een studieblad zijn voor gereformeerd zicht op politiek en maatschappij. De vraag mag daarom wel gesteld worden of wat tot dusver werd opgemerkt, niet gewoon geldt in het leven van iedereen, zonder speciale toepassing op bestuur en politiek. Ik geef toe, het bovenstaande is een regel voor elk

schepsel. Zoals al Gods geboden en dus ook het negende, over de zonde met de mond, voor allen en een ieder geldt. Voor iedereen en altijd. Daar wijst de apostel Paulus op, in het woord dat ik al aanhaalde: Uw woord zij te allen tijde in aangenaamheid, met zout besprengd, opdat gij moogt weten, hoe gij een iegelijk moet antwoorden" [Kol. 4:6]. Er is geen omstandigheid in het leven, van wie ook, waarin dit niet geldt.

’Vrijwel ongeremde openheid en openbaarheid behoren tot de 'waarden' van onze tijd. Iedereen mag alles weten. Iedereen mag alles zien.’

Maar - en dat voeg ik er aan toe - daarom ook in het leven van gezagsdragers. Van degenen die een publiek ambt bekleden. Juist wanneer ze als zodanig optreden - en als zodanig het woord voeren. Voor hen - en juist voor hen - geldt dat er een tijd is om te zwijgen en een tijd om te spreken [Pred. 3:7]. Dezelfde Prediker spreekt over een wijze man die een stad verlost door zijn wijsheid - een politieke daad bij uitnemendheid. In het vervolg klinken dan deze woorden: De woorden van een wijze mond zijn aangenaam. Maar de lippen van een zot verslinden hemzelf" [Pred. 10:12). En even daarvoor: Gelijk de droom komt door veel bezigheid, alzo de stem des zots door de veelheid der woorden” [Pred. 5:2].

De concordantie laat zien dat de wijze raadgevingen in het Spreukenboek zich met name richten op de koningen. De zot is vooral diegene die zijn verantwoordelijkheid niet kent, die zijn plaats niet weet... En dat blijkt niet alleen in zijn daden, maar vooral ook in zijn woorden. Als hij niet weet te zwijgen. Het wijze zwijgen wordt zo hoog geacht dat "een dwaas zelfs die zwijgt, zal wijs geacht worden en die zijn lippen toesluit, verstandig." Immers, "wie wetenschap weet, houdt zijn woorden in. Een man van verstand is kostelijk van geest" [Spr. 17:27v.]. Een wijs mens houdt zijn woorden binnen, maar een dwaas babbelt maar door, aldus de Spreukendichter. "Wijsheid rust in het hart des verstandigen, maar wat in het binnenste der zotten is, wordt bekend." En let er eens op welk bekend woord daar direct op volgt: Gerechtigheid verhoogt een volk, maar de zonde is een schandvlek der natiën" [Spr. I4:33v.]. Weten te zwijgen - als bijbelse wijsheid in bestuur en politiek.

Zijn het in de Schrift juist niet de koningen en de gezagsdragers die niet weten te zwijgen, maar die juist door de dwaze veelheid van hun woorden ten verderve gaan? Wat te denken van de brallende koningen in Psalm 2 en van Herodes die zich door zijn woorden. als ware hij een god, liet vereren... Echter, de hoogmoed kwam voor de val.

Zwijgen - en spreken

De Bijbel zelf biedt ons de ethiek van het zwijgen. De ethiek van de beheersing, de zelftucht, de ingetogenheid met woorden, de wacht voor de lippen. Dat gaat tegen de tendens van onze dagen in. Vrijwel ongeremde openheid en openbaarheid behoren tot de 'waarden' van onze tijd. Iedereen mag alles weten. Iedereen mag alles zien. Verhulling is er slechts om de onthulling te suggereren. We leven voorbij de schaamte.

In deze tendens past het om de inhoud van een gesprekje met de Koningin door te vertellen. In deze tendens past het om de Miljoenennota voortijdig te presenteren voor de camera's van een commerciële t.v.-zender. Leve de primeur!

De wijze, daaronder begrepen de wijze bestuurder en politicus, kent andere waarden. Hij weet zijn plaats. Voor God en voor de mensen. Hij weet ook van zijn eigen zondige geneigdheid. Maar het is zijn gebed om te zwijgen op z'n tijd en om te spreken op z'n tijd. En hij begeert van de Heere een tong der geleerden te ontvangen om een woord te rechter tijd te spreken.

Ja, er is ook een tijd om te spreken! Onmisbaar is de genade om, zoals de ingezonken apostel Paulus in Korinthe dat mocht ervaren, deze bemoediging van Godswege te ontvangen: Zijt niet bevreesd, maar spreek en zwijg niet. Want Ik ben met u!" [Hand. 18:9v.]

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen