Spreiding raadsverkiezingen

Eén van de ideeën van de kortst zittende, maar niet minst gehoorde minister van het huidige kabinet, Alexander Pechtold, is het spreiden van de raadsverkiezingen. Niet meer in alle gemeenten op één dag, eens per vier jaar lokale verkiezingen, maar gespreid over langere tijd.

Democratische vernieuwing

Op 8 juli 2005 stuurde minister Pechtold een "Democratische vernieuwingsagenda" naar de Tweede Kamer. Eén van de daarin genoemde voorstellen is het spreiden van raadsverkiezingen. Deze verkiezingen staan nu, doordat ze in bijna het hele land tegelijk worden gehouden, teveel in het teken van de nationale politiek. De verkiezingsuitslag zou teveel afhangen van nationale politieke thema's. Het zou in maart aanstaande bijvoorbeeld niet gaan over de vraag hoe de PvdA of de VVD in de eigen gemeente gestalte geven aan de Wet Maatschappelijke Ondersteuning, maar het gaat om de visie van Wouter Bos en Jozias van Aartsen op deze wet. Nu is dat gezien het verloop van het traject van déze wet ook niet onlogisch. Maar in het algemeen geldt bij lokale verkiezingen dat landelijke politici en nationale thema's de dienst uit maken.

Het draait niet om de winst of het verlies van D66 in Leiden of de SGP in Reimerswaal. Die nadruk op landelijke trends, dat zagen we de afgelopen raadsverkiezingen al vaak bij de presentatie van uitslagen in de media. "Overwinning van de lokale partijen", was de uitslag na 6 maart 2002. Maar, op lokaal niveau kunnen die uitslagen wel eens heel anders liggen dan de landelijke trend. Dat is verwarrend voor de burger. Het gaat ons toch om betrokkenheid van de burger op de bestuurslaag die het dichtst bij hem staat? Dan moet die bestuurslaag zo dicht mogelijk bij hem blijven. Dat is de achterliggende gedachte bij het voorstel om raadsverkiezingen te spreiden.

In de notitie van minister Pechtold van 8 juli 2005 wordt nog niet nader uitgewerkt hoe deze spreiding moet plaatsvinden. Dit kan bijvoorbeeld door per provincie te stemmen, of op alfabetische volgorde. De Tweede Kamer wacht op een notitie waarin op deze uitwerking, en andere voorstellen voor democratische vernieuwing, zal worden ingegaan.

Dit voorstel moet er dus toe leiden dat de kiezers meer betrokken raken op de lokale politiek, dat de relatie van de burger tot het lokaal bestuur wordt versterkt, omdat zijn aandacht meer getrokken kan worden naar de politiek in de eigen gemeente, en dat de raadsverkiezingen minder gestuurd worden door de nationale politiek.

Opkomst

Als dit werkelijk bereikt kan worden, is dat winst voor de lokale politiek. Er is geen reden voor de SGP om principieel tegen het voorstel van spreiding van raadsverkiezingen te zijn. Ik zie echter

Mevr. drs. R. Biemond RfcDACTIELID ZlCHT VOORLICHTINGSFUNCTIONARIS SGP

nog wel een aantal vragen. Er zijn gegronde redenen om te vrezen dat de opkomst bij gespreide verkiezingen lager zal zijn. Doordat de berichtgeving in nationale media over lokale verkiezingen zal verminderen en de aandacht van burgers toch meer naar nationale media uitgaat dan naar regionale of lokale media, zullen minder burgers van de lokale verkiezingen afweten en zal de opkomst lager zijn. We zien dit al aan de opkomstcijfers van lokale verkiezingen in heringedeelde gemeenten. Een recent voorbeeld is Katwijk. Lokale media hebben er alles aan gedaan om deze verkiezingen bekend te maken aan de burger. Evenzo deden de drie gemeenten die fuseerden. Katwijk, Rijnsburg en Valkenburg. De politieke partijen deden hun uiterste best, maar de opkomst bleef steken net onder 50% terwijl dat bij de vorige, reguliere, raadsverkiezingen heel anders was in deze gemeenten.

Herindehngsverkiezingen hebben nog een extra aantrekkingskracht, zou je denken, omdat het een ingrijpend gebeuren is voor de gemeente. Er is al veel publiciteit over de herindeling van te vo­ ren. En tóch blijkt de opkomst daardoor niet hoger te zijn. Dit blijkt ook uit het voorbeeld van de gemeente Heuvelrug, die eind november verkiezingen hield in verband met de herindeling van Amerongen, Doorn, Leersum, Maarn en Driebergen-Rijsenburg. Daar was de opkomst slechts 44, 8%.

Relatie burger-bestuur

Wij zeggen nogal eens dat de lokale overheid de bestuurslaag is die het dichtst bij de burger staat. Feitelijk is dat zo. Burgemeester, in mindere mate wethouders en wellicht nog minder raadsleden (of juist méér omdat zij de volksvertegenwoordigers zijn? ) zijn bij een redelijk deel van de bevolking nog wel bekend. Bij bestuurders op provinciaal niveau is dat vaak veel minder het geval. Maar nationaal gezien is het weer heel anders. Nationale politici zijn soms bekender dan de lokale vertegenwoordigers van dezelfde partij. Komt dit omdat de nationale politiek over beslissingen gaat die een grotere reikwijdte en impact hebben dan de lokale beslissingen? Nationale politiek staat verder van ons af, maar vindt vaak zijn vertolking in lokale regelgeving of praktische gevolgen waarmee we allemaal te maken kunnen krijgen, bijvoorbeeld de maximumsnelheid op wegen.

De democratische vernieuwingsagenda van minister Pechtold heeft onder andere ten doel burger en bestuur dichter bij elkaar te brengen. Dat was ook een van de belangrijkste doelstellingen van de dualisering van het gemeentebestuur. JVIaar dezelfde nuchterheid die betracht moest worden ten aanzien van de hooggespannen verwachtingen met de dualisering, is hier mijns inziens op z'n plaats.

Cultuur

Het dichten van de kloof tussen burger en bestuur ligt veel meer in een mentaliteits-en cultuurverandering van burgers én bestuurders, dan in een wijziging van de structuur van bijvoorbeeld het kiesstelsel. Dat geldt ook voor het dualisme. Dualisme is geen panacee om de verwijdering tussen burger en politiek te verminderen. Burgers moeten anders gaan denken, en dat dwing je niet af met een structuurwijziging. Daarbij komt dat de politiek, de politici, de bestuurders, weer de aandacht van de burger moeten gaan verdienen. De bestuurscultuur moet veranderen.

Sommige politici, politieke partijen, zijn tegenwoordig behoorlijk inconsistent in hun uitspraken. Om maar niet het woord onbetrouwbaar te gebruiken. De ene dag vóór een voorstel, de volgende dag tegen? Een deel van de

’ Het zou in maarl aanstaande bijvoorbeeld niet gaan over de vraag hoe de PvdA of de VVD in de eigen gemeente gestalte geven aan de Wet Maatschappelijke Ondersteuning, maar het gaat om de visie van Wouter Bos en Jozias van Aartsen op deze wet'

fractie vindt op een belangrijk thema dit, het andere deel van de fractie het tegenovergestelde? Kun je daar de burgers vertrouwen voor vragen?

Politieke partijen worden steeds meer one-issue-partijen. Hebben zij nog een allesomvattende visie die burgers zekerheid geeft dat het Jantje Blauw van Leefbaar Groen te X niet alleen gaat om de parkjes in de stad? Maar dat hij ook iets weet te zeggen van jeugdbeleid of een voor ouderen toegankelijke infrastructuur? Is het gek dat we tegenwoordig zoveel zwevende kiezers hebben?

College stapt op, meuwe verkiezingen

Iets wat niet helemaal los staat van het voorstel voor spreiding van raadsverkiezingen is dat spreiding van raadsverkiezingen een verdere implementatie van het nationale dualisme naar gemeentelijk niveau dichterbij brengt. Gespreide raadsverkiezingen zouden het gemakkelijker maken dat een college van B& W naar huis wordt gestuurd en nieuwe verkiezingen voor die ene gemeente worden uitgeschreven. Het is een aparte zaak, die separaat in wetgeving moet worden vastgelegd, en uit de notitie blijkt niet direct dat dit nu wordt beoogd, maar ik verwacht dat dit wel eens deel uit zou kunnen maken van een volgende democratische vernieuwingsagenda. Al heeft dit ook alles te maken met de positie van de burgemeester. En het afblazen van de 'gekozen burgemeester' heeft dit soort ont­ wikkelingen wel weer op een lager pitje gezet.

Op dit moment kan een wethouder (of meerdere) opstappen, maar de coalitie blijft bestaan en er wordt een nieuwe wethouder uit dezelfde partij gerekruteerd. Soms leidt de 'val' van een college tot de samenstelling van een heel nieuw college. Maar het houden van nieuwe verkiezingen voor de gemeenteraad is in ons bestel nog niet mogelijk. Dat komt met de spreiding van raadsverkiezingen een stapje dichterbij.

Moeten wij dat willen? Naar mijn waarneming heeft het dualisme op lokaal niveau een enorme brok onrust veroorzaakt. Zie het feit hoeveel wethouders in deze periode zijn opgestapt of moesten opstappen. Zij lijken het kind van de rekening te zijn geworden in het dualisme, én van de steeds meer naar de politiek overslaande afrekencultuur. "Als jij niet doet wat ik wil, dan... zoek ik net zo lang naar een oorzaak om je onderuit te kunnen halen." Waarmee ik niet wil zeggen dat het in alle gevallen onterecht is/was wanneer een wethouder het veld moet ruimen.

We herhalen de vraag: is het gewenst landelijk dualisme in nog meer facetten te kopiëren naar de gemeenten? Kunnen we die onrust erbij hebben in de gemeentepolitiek? Een college naar huis sturen en weer een nieuwe in het zadel helpen, heeft vaak al heel wat voeten in de aarde. Laat staan dat er dan ook nog nieuwe verkiezingen moeten worden uitgeschreven. En in die periode blijft het college demissionair? Met het naar huis sturen van een college kan vaak nog redelijk snel een nieuw college aantreden. Wanneer er eerst verkiezingen moeten worden gehouden, zal dit alleen maar vertraging oplopen en zo'n demissionaire periode komt de lokale politiek, de voortgang van projecten, niet ten goede.

Rust

Afsluitend luidt mijn stelling dan ook kort en krachtig dat het lokaal bestuur voorlopig gebaat is bij rust. Er zijn teveel inhoudelijke thema's, belangrijke ontwikkelingen op het gebied van bijvoorbeeld welzijn en ruimtelijke ordening, die vragen om een daadkrachtig optreden van het lokaal bestuur. Hier en daar trilt de grond nog na van de dualiseringsoperatie. Binnenkort zijn er de raadsverkiezingen, ook dat geeft weer onrust.

Een nieuwe raad, een nieuw college, nieuwe mensen die het vak moeten leren. Laat het lokaal bestuur daarom voorlopig de rust om inhoudelijke thema's goed aan te kunnen pakken. Kortom, wees uiterst zorgvuldig met een voorstel als het spreiden van raadsverkiezingen.

"We herhalen de vraag: is het gewenst landelijk dualisme in nog meer facetten te kopiëren naar de gemeenten? '

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen