’Baken van rust en zekerheid’

Analyse Tweede Kamerverkiezingen 2006

In november werden de verkiezingen voor de leden van de Tweede Kamer gehouden. De teller voor de SGP stond op twee en blijft op twee zetels staan. Wel was er een lichte stemmenwinst Drs. J.W. van Berkum analyseert de uitslag voor de SGP.

Drs. J.W. van Berkum WETENSCHAPPELIJK MEDEWERKER GUIDO DE BRÈS-STICHTING

De SGP is de enige politieke partij die bij de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november jl. geen zetels heeft verloren of gewonnen. Temidden van alle politieke onrust en instabiliteit hebben politieke commentatoren hierop gewezen. In dit artikel een analyse van de verkiezingsuitslag van de meest stabiele partij van Nederland.1

Politieke tegenstellingen

Het lijkt erop dat we een politiek spannende tijd zijn ingetreden. Een regering bestaande uit twee partijen kan niet rekenen op een parlementaire meerderheid en de coalities die met drie partijen mogelijk zijn, zullen vanwege de grote programmatische verschillen niet eenvoudig te vormen zijn. Wanneer we de politieke kaart van Nederland in tweeën verde­ len: een links blok en een rechts blok, dan zien we dat beide blokken elkaar na de Tweede Kamerverkiezingen bijna in evenwicht houden. De 'rechtse' partijen hebben samen 74 zetels^ de 'linkse' 76. Aan de rechterkant van het politieke spectrum tellen we 4 politieke partijen, aan de linkerkant 6 (zie tabel 1).

De afgelopen regeerperiode konden de rechtse partijen nog op een ruime meerderheid rekenen. Nu lijkt het erop dat om een regering te vormen links en rechts tot elkaar veroordeeld zijn. Of er een stabiele regering kan worden gevormd is maar zeer de vraag.

Stabiliteit SGP

Temidden van alle veranderingen valt de stabiliteit van de SGP op. De partij behaalde deze verkiezin-

gen 153.266 stemmen. Dat zijn er ongeveer 3.000 meer dan de vorige verkiezingen. Een winst van 2%. Vergelijking met de uitslagen van eerdere Tweede Kamerverkiezingen laat zien dat de SGP al jaren een stabiele partij is en een lijsttrekker heeft waarin de SGPstemmers ook voor de zevende keer nog steeds breed vertrouwen hebben.' De laatste 25 jaar ligt het gemiddelde aantal stemmen op ongeveer 157.000. Dit stemmental is goed voor ruim 2 zetels. Van deze 25 jaar had de SGP 17 jaren drie zetels in de Tweede Kamer. Of de SGP een restzetel krijgt toegewezen is mede afhankelijk van de opkomst en de reststemmen van de partij(en) waarmee een horizontale lijstverbinding is gesloten. In de jaren negentig van de vorige eeuw lagen de opkomstpercentages bij de Tweede Kamerverkiezingen onder de 80%. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2003 en 2006 lag dit percentage boven de 80%. Dit jaar op 80.4%.

De SGP kreeg deze verkiezingen ruim 1, 6% van het totaal aantal uitgebrachte geldige stemmen. Ook in 2003 was het percentage 1, 6%. Dit keer haalde de SGP op eigen kracht net als in 2003 slechts 2, 3 zetels. In vorige jaren lag dit zetelaantal hoger. In tabel 2 zijn een aantal kerngegevens opgenomen.

In de periode 1998-2002 had de SGP 3 zetels in de Tweede Kamer met vrijwel evenveel stemmen als nu. Het opkomstpercentage blijkt van grote invloed op de vraag of een derde zetel voor de SGP in beeld is. Daarbij komt dat het aantal kiesgerechtigden toeneemt. In 1998 waren er 11, 8 miljoen mensen kiesgerechtigd en nu 12, 3 miljoen. Dat betekent dat, bij een gelijkblijvende opkomst, in 2006 ten opzichte van 1998 ruim 3.000 stemmen meer nodig zijn om een zetel te behalen.'' Een derde zetel voor de SGP is mogelijk, maar naast het aantal stemmen afhankeiijk van factoren die de partij niet kan beïnvloeden. Niet alleen de opkomst, maar ook het aantal reststemmen van de ChristenUnie, vanwege de horizontale lijstverbinding, is bepalend.

De ChristenUnie haalde dit keer op eigen kracht 5, 96 zetels. Een prachtig resultaat. Maar hiervan had de SGP geen profijt, doordat er geen stemmenoverschot van de ChristenUnie voor de SGP overbleef. Met 2, 3 zetels op eigen kracht was een derde SGP-zetel dit keer ver buiten beeld. De derde zetel zou pas aan de SGP zijn toegewezen wanneer 16.808 kiezers in plaats van ChristenUnie SGP zouden hebben gestemd.

Het aantal stemmen op de SGP en de ChristenUnie samen was goed voor 8, 3 zetels. Een negende restzetel kreeg de combinatie SGP/ChristenUnie niet. Daarvoor zouden 24.423 stemmen meer nodig zijn geweest. In die situatie had de combinatie een restzetel gekregen ten koste van de PvdA. Wanneer van de 24.423 extra stemmen er ten minste 4.696 naar de SGP waren gegaan, had de SGP een derde zetel gekregen.

’Het opkomstpercentage blijkt van grote invloed op de vraag of een derde zetel voor de SGP in beeld is. Echter, niet alleen de opkomst, maar ook het aantal reststemmen van de ChristenUnie, vanwege de horizontale lijstverbinding, is bepalend.’

De SGP zou ook een derde zetel hebben behaald wanneer de restzetelverdeling plaats zou vinden op basis van de grootste overschotten. Het Burgerforum Kiesstelsel heeft onlangs aan de minister van BZK geadviseerd tot dit systeem over te gaan.

Nu vindt de restzetelverdeling plaats op basis van de grootste gemiddelden. Deze methode pakt gunstig uit voor de grote partijen. Het CDA en de PvdA kregen namelijk allebei twee restzetels. Op basis van de grootste overschotten kan een partij maar één restzetel krijgen.

Provinciaal

Op landelijk niveau laat de verkiezingsuitslag van de SGP over het algemeen een stabiel beeld zien. Op provinciaal niveau zijn meer verschillen zichtbaar. In tabel 3 is de uitslag per provincie vanaf de Tweede Kamerverkiezingen van 1994 tot en met 2006 weergegeven.

Ten opzichte van de verkiezingen in 2003 is - op Friesland na - in alle provincies stemmenwinst geboekt. Procentueel is de meeste winst behaald in provincies waar geen SGP-bolwerken zijn: Limburg (+41%), Drenthe (-1-21%), Groningen (-1-9%)) en Noord-Holland (4%, ). In Utrecht en Zuid-Holland is de partij stabiel gebleven. Winst is er in Overijssel (2%), Noord-Brabant (2%), Zeeland (5%), Gelderland (3%, ) en Flevoland (7%).

Wanneer we de resultaten over een periode van 20 jaar bekijken, valt het volgende op. In Groningen, Drenthe en Flevoland heeft de SGP een mooie groei doorgemaakt. In de provincies Utrecht, Gelderland, Overijssel, Utrecht, Zeeland en Limburg is de afgelopen 20 jaar een wisselend beeld zichtbaar: winst en verlies wisselen elkaar af, maar groei zit er niet echt in. In Zuid-Holland verliest de SGP structureel stemmen. Er is dit keer weliswaar 20 stemmen winst geboekt, maar over een periode van 20 jaar is er sprake van een verlies van bijna 10.000 stemmen. Veel van dit verlies is geleden in de steden Rotterdam en Den Haag. Verklaarbaar vanwege het vertrek van veel mensen uit de grote steden. Maar er zijn ook andere plaatsen waar het verlies minder vanzelfsprekend is. Bij de analyse per plaats wordt hierop uitvoeriger ingegaan. Ook in Friesland, Noord-Holland en Noord-Brabant is het stemmenaantal de afgelopen 20 jaar afgenomen.

Gemeentelijk

Nederland telt op dit moment 458 gemeenten. De gemeente waar de meeste stemmen zijn gewonnen is Barneveld; 421 stemmen. Het grootste verlies is geleden in Rotterdam:244 stemmen. In totaal zijn er 158 verliesgemeenten en 275 gemeenten met winst. In 25 gemeenten behaalde de SGP evenveel stemmen als de vorige verkie-

zingen. Om een beeld te krijgen van de omvang van het verlies en de winst verdelen we de gemeenten in categorieën. In tabel 4 en 5 zijn de verlies-en vjinstgemeenten gecategoriseerd.

Wat opvalt uit de tabellen is dat zowel het verlies als de winst in veel gemeenten klein is. In 75 gemeenten valt het verlies in de categorie '5 stemmen of minder'. Bij de winstgemeenten zitten er 115 in deze categorie. Er zijn verschillende gemeenten waar het verlies zowel absoluut als relatief groot is. Van de categorie 'meer dan 25 stemmen verlies' gaat het om de volgende gemeenten: Dantumadeel (-22%), Heerde (-21%), IJsselstein (-21%), Hilversum (-19%), Schoonhoven (-17%), Delft (-13%), Vianen (-13%), Montfoort (-13%, ), Wierden (-11%), Rotterdam (-11%), Utrechtse Heuvelrug (-10%), Huizen (-9%) en Zeist (-9%).

Gemeenten waar de winst niet alleen in absolute aantallen hoog is, maar ook relatief zijn er ook. Wanneer we kijken naar de gemeenten met meer dan 87 stemmenwinst, staat Gouda met - 1-14% op nummer 1. Daarna volgen Hendrik Ido Ambacht (-1-10%), Alblasserdam (-1-10 "/o). Putten (10%), Barendrecht (9"Ü), Barneveld (8%), Rhenen (8%, ), Geldermalsen (7%), Urk (7%) en Nunspeet (7%). De winst in plaatsen als Barendrecht en Hendrik Ido Ambacht is deels te verklaren door het vertrek van SGP'ers uit Rotterdam.

’Wat opvalt uit de tabellen is dat zowel het verlies als de winst in veel gemeenten klein is. In 75 gemeenten valt het verlies in de categorie '5 stemmen of minder'. Bij de winstgemeenten zitten er 1 1 5 in deze categorie.’

Gemeenteraadsverkiezingen

In 1998, 2002 en 2006 zijn zowel gemeenteraadsverkiezingen als Tweede Kamerverkiezingen gehouden. Voor die jaren wordt de uitslag van de Tweede Kamerver­ kiezingen daarom nog wel eens vergeleken met de gemeenteraadsverkiezingen. Ook het Reformatorisch Dagblad maakte een vergelijking en deed daarover een stellige uitspraak ten aanzien van de SGP. Maar, m tegensteling tot hetgeen het Reformatorisch Dagblad stelde, is het niet opvallend dat de SGP het dit voorjaar bij de gemeenteraadsverkiezingen beter deed.'-Voor een correcte vergelijking worden alleen de resultaten beoordeeld in die gemeenten waar de SGP bij de gemeenteraadsverkiezingen met een eigen lijst uitkomt. En wat zien we dan? In 1998 haalde de SGP bij de Tweede Kamerverkiezingen 11 "/, > minder stemmen dan bij de gemeenteraadsverkiezingen. In 2002 was dit 12%, Nu, in 2006, is dat percentage 13%. Tussen 2006 en 2002 zit een verschil van slechts één procent. De belangrijkste verklaring hiervoor ligt in de opmerkelijke winst van de SGP in Ridderkerk bij de gemeenteraadsverkiezingen. Wanneer deze winst buiten beschouwing wordt gela-

ten ligt het percentage thans, net aJs in 2002, op J2%. Ten opzichte van de gemeenteraadsverkiezingen zijn er ook deze l< eer dus geen trendmatige verschillen zichtbaar.

’De uitdaging ligt er daarom voor de SGP om zich vooral in te zetten om veel meer nu nog potentiële - kiezers uit de traditionele achterban over de drempel te trekken en deze aan de partij te binden.’

ChrislenUnie

Interessant is de vraag of' de SGP stemmen heeft gewonnen van de Christenunie. Die vraag is niet gemakkelijk te beantwoorden, omdat de Christenunie in alle gemeenten winst behaalde. Sinds de fusie van RPF en GPV zien we echter in enkele regio's een opmerkelijke toename van het aantal SGP-stemmen. Opmerkelijk is dat vanaf' 2002 de SGP in de provincies Groningen en Drenthe structureel meer stemmen krijgt dan de periode daarvoor. Ook elders in het land is in bepaalde plaatsen sinds 2002 structureel opvallende winst, bijvoorbeeld: Hardenberg, Assen, Smallingerland en Opsterland.

Tot slot

In deze bijdrage is vooral een cijfermatige analyse gegeven. Over de oorzaken van de winst, het verlies of' de stabiliteit valt nog veel te zeggen. In de permanente campagnecommissie van de SGP zal hierover nog uitvoerig worden gesproken. Er is reden om dankbaar te zijn voor de lichte groei die de verkiezingsuitslag in 2006 liet zien ten opzichte van 2003. Anderzijds moeten we constateren dat gezien de omvang van de kerken en gemeenten waaruit de SGP-stemmers vanouds komen er meer stemmen te behalen moeten zijn. De uitdaging ligt er daarom voor de SGP om zich vooral in te zetten om veel meer nu nog potentiële - kiezers uit de traditionele achterban over de drempel te trekken en deze aan de partij te binden.

Noten

1. Het feit dat de SGP als enige partij hetzelfde aantal zetels behaalde als in 2003, ontlokte bij televisiepresentator F. Mingelen op de avond van 22 november 2006 de uitspraak: "De SGP is een baken van rust en zekerheid”.

2. Het CDA js in het rechtse blok meegeteld, omdat deze partij nadrukkelijk heeft aangegeven bij voorkeur samen mei de VVD door te regeren.

3. Het percentage stemmen op de lijsttrekker is in 2006 ruim 92%. In 2003 en 2002 was dit 90%, in 1998:91%, in 1994:90%, in 1989 en 1986:94%.

4. Berekening, 12, 3 miljoen 11, 8 miljoen = 500.000 stemmen, gedeeld door 150 = 3.333 stemmen.

5 Rotterdam, Dantumadeel, Heuvelrug, Sliedrecht, Zeist, Zwijndrecht, Heerde, üldebroek, Goedereede, Montfoort, Vlaardingen, IJsselstein, Graafstroom.

6. Hilversum, Vianen, Wierden, Huizen, Rijnwüude, 's Gravenhage, Harderwijk, Delft, Alphen aan den Rijn, Oostflakkee, Westland, Ridderkerk, Schoonhoven, Nieuw-Lekkerland. 7 Wageningen, Oud-Beijerland, Loppersum, Almelo, Woerden, Enkhuizen, Strijen, Lopik, Zaltbommel, Moerdijk, Haarlemmermeer, Waalwijk, Elburg, Nederlek.

8. Barneveld, Ede, Urk, Nunspeet, Gouda, Hendrik Ido Ambacht, Neder-Betuwe, Reimerswaal, Alblasserdam, Rhenen, Tholen.

9. Putten, Geldermalsen, Amsterdam, Barendrecht, Veenendaal, Woudenberg, Zwartewaterland, Capelle a/d IJssel, Apeldoorn, Zevenhuizen-Moerkapelle, Neerijnen, Bodegraven, Kapelle.

10. Middelburg, Kampen, Noordoost pol der, Terneuzen, Borsele, Emmen, Hardenberg, Ouderkerk, Twenterand, Assen, Rijssen, Renswoudc, Ermelo, Houten, Nieuwegein, Bunschoten, Waddinxveen, Hoogeveen, Zaanstad, Vlist, Albrandswaard, Leiden, Papendrecht, Zuidhorn, Dronten, Krimpen a/d IJssel.

11 Zwolle, Cromstrijen, Eindhoven, Staphorst, Stadskanaal, Bergambacht, Aalburg, Hardinxveld-Giessendam, Schouwen-Duiveland, Gaasterland-Sleat, Hengelo, De Wolden, Schiedam, Veere, Bergen op Zoom, Landgraaf Leeuwarden, Berkelland, Midden-Drenthe, Culemborg, Hattem, Leusden, Alkmaar.

12. Zie het artikel 'Forse winst Christenunie; lichte zege SGP' in: Reformatornjch Dagblad, 23 november 2006

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen