‘Als men naar de SGP geluisterd had, hadden we nu niet hoeven bezuinigen’

Wat is uw visie op het verloop van de economische crisis?
“De crisis schetst maar weer eens hoe weinig we eigenlijk weten van dit soort fenomenen. Terwijl we eerst dachten dat het vooral een Amerikaans probleem was, blijkt dat ook Nederland forse gevolgen ondervindt. De economie is hard geraakt en bedrijven en gezinnen ondervinden daar de gevolgen van.”

Welke gevolgen kunnen we nog verwachten?
“Niemand weet precies hoe het verder zal verlopen. Hopelijk hebben we het ergste gehad. Het is echter niet uit te sluiten dat er nog een flinke dip achteraan komt (het veelgenoemde en gevreesde W-verloop). Kijk maar naar de huidige onzekerheid rond de euro. Bovendien zullen we nog jaren merken dat er een crisis is geweest via de bezuinigingen op de uitgaven van de overheid. Dat zal voor iedereen voelbaar zijn.”

Wat zijn de belangrijkste knelpunten van de rijksfinanciën veroorzaakt door de crisis?
“Eigenlijk vind ik dat een crisis geen grote problemen bij de rijksfinanciën zou mogen veroorzaken. Het is een economische wetmatigheid dat er eens in de zoveel jaar een crisis is. Dit is niet de eerste en ook niet de laatste. Een overheid die dat weet, zorgt ervoor dat de financiën op orde zijn. Dan resulteert de crisis slechts in een tijdelijk probleem. De overheid hoeft dan niet te bezuinigen, want er staat een pot met geld klaar die in goede tijden gevuld wordt. Helaas hebben afgelopen kabinetten dat niet gedaan. Daardoor is er een fors gat geslagen in de financiën waarvoor geen dekking aanwezig is. Daarnaast zijn we echter ook structureel een flink stuk achteruit gezet. Dat maakt dat we ondanks lichte economische groei toch flink zullen moeten bezuinigen.”

Welke opgaven lagen er al voor de rijksfinanciën voordat de crisis uitbrak?
“Dat is een belangrijk punt. Als we alleen maar de gevolgen van de crisis zouden ondervinden, dan zou het wel meevallen. Maar er lagen al grote opgaven die al meer dan tien jaar genegeerd zijn. In de jaren negentig was al duidelijk dat we teveel uitgeven ten opzichte van de inkomsten. Dat is gemaskeerd door zoveel moge - lijk mensen de arbeidsmarkt op te jagen. Helaas kostte dat ook weer handenvol geld via fiscale subsidies, zoals de inkomensafhankelijke combinatiekorting en de subsidie op de kinderopvang. Daar is de laatste jaren maar liefst 4,5 miljard euro per jaar aan uitgegeven. Daarnaast hadden we op termijn al een fors problemen rond de vergrijzing: betaalbaarheid pensioenen, krapte op de arbeidsmarkt en zorgkosten.”

Wat vindt u van de totale opgave voor het begrotings tekort en de (oplopende) staatsschuld zoals die nu zichtbaar is? “Die opgave is ronduit fors. Een verstandig bezuinigingspad leidt tot 18 miljard bezuinigingen in 2015 en 29 miljard op lange termijn. Dat is maar liefst bijna 2000 euro per inwoner. Een gezin met vader, moeder en drie kinderen is dus goed voor een bezuinigingsopgave van 10.000 euro. Dit maakt wel duidelijk dat we zo’n opgave niet kunnen negeren. De rente loopt dan zo hard op als gevolg van de stijgende staatsschuld, dat een steeds groter deel van het budget hieraan opgaat. De SGP heeft in de jaren dat het goed ging daarom juist gepleit voor bezuinigingen in plaats van extra uitgaven. Als dat beleid gevolgd was, dan had dat 30 miljard euro aan rentebetalingen gescheeld. We hadden dan nu niet eens hoeven te bezuinigen.”

Wat is de beste remedie om weer op gezonde rijksfinanciën te komen?
“Er zijn een paar hoofdregels die volgens mij gevolgd moeten worden. De eerste is dat bezuinigingen niet ten koste mogen gaan van gezinnen, maar dat die juist ondersteund moeten worden. Het financiële beleid van de afgelopen jaren heeft al een te groot deel van de rekening bij hen neergelegd. De tweede is dat de economie ondersteund moet worden. Geen verhoging van belasting op arbeid en winst dus, want dan rem je alleen maar de economie verder af. De derde is dat de overheid een zo groot mogelijk deel van de bezuinigingen zelf moet invullen. Het grootste deel van het probleem is ontstaan omdat de overheid zich met alles en iedereen wil bemoeien. Een kleinere, efficiëntere en flexibelere overheid bespaart veel geld. Denk aan alle subsidies, de afdrachten aan de EU, allerlei overheidslagen en overheidsinstanties die zich met dezelfde problematiek bemoeien en het wel zeer uitgebreide stelsel van verzekeringen op het terrein van zorg en sociale zekerheid. De vierde is dat bezuinigingen niet ten koste mogen gaan van de zwakken in de samenleving, juist niet in een tijd dat het moeilijk is. Dan denk ik bijvoorbeeld aan mensen die langdurig in een uitkeringssituatie zitten en niet of nauwelijks kansen op werk hebben, maar ook aan de armen ver weg. Goed beleid combineert daarom het goede van rechts (een gezond economisch beleid) met het goede van links (de overheid als schild der zwakken).”

Hoeveel tijd moet daar redelijkerwijs voor uitgetrokken worden?
“Gezien alle onzekerheden rond het verloop van de crisis en de euro lijkt het verstandig zoveel mogelijk vaart te maken. Anderzijds moet wel per maatregel bezien worden wat de effecten zijn. Maatregelen die de economie afremmen moeten als het even kan pas genomen worden als de crisis achter de rug is. Maar rond 2015 moet toch zeker een bedrag van zo’n 18 miljard euro bezuinigd worden. Als je de totale bezuinigingen meer dan acht jaar voor je uit schuift, heb je kans dat je in de volgende crisis zit.”

Welke hervormingen van het economisch en financieel stelsel zijn gewenst?
“Deze crisis kwam met name voort uit te hoge risico’s die genomen werden door vooral financiële instel lin - gen. Beter toezicht kan dan al veel helpen. Zo worden er nu strengere regels voor hedge funds ingevoerd, dat is een goede zaak. Ook zou het goed zijn als er weer meer op de lange in plaats van korte termijn belegd wordt. De overheid kan daar wel wat aan sturen, via bijvoor - beeld een bankbelasting. Dan gaat het om een relatief kleine belasting op financiële transacties die korte termijnbeleggingen onaantrekkelijk maken. Overigens pleitte Tobin (James Tobin, econoom, red.) daar in 1969 al voor.”

Hoe is dit in de huidige omstandigheden, waarin de economieën van veel landen in elkaar verweven zijn, te realiseren? “Internationale samenwerking wordt op dit vlak inderdaad steeds belangrijker. Je ziet gelukkig wel dat het draagvlak daarvoor toeneemt omdat de crisis echt breed invloed heeft. Het grootste probleem zat bij het begin van de crisis bij het toezicht op financiële instellingen in de Verenigde Staten. Al jarenlang pleiten Nederlandse economen voor beter toezicht daar, maar niemand wilde luisteren. Nu is er ineens wel belangstelling voor het Nederlandse model. Het is overigens gebleken dat ook dat model niet perfect functioneert, maar wel beter dan het Amerikaanse.”

Welke rol moet Europa hierin spelen?
“Maatregelen als een bankbelasting en beter toezicht op financiële instellingen, maar ook op landen die zich niet aan de afspraken houden, moeten internationaal geregeld worden. Daarin kan Europa een positieve rol spelen. Het gevaar is overigens dat Brussel dit ziet als kans om bij alles een vinger in de pap te krijgen. Zo heeft men al voorgesteld dat nationale begrotingen eerst in Brussel goedgekeurd moeten worden. Daar kan ik me iets bij voorstellen als het om Griekenland gaat, omdat zij zich niet aan de regels hebben gehouden en in feite de boel bedot hebben, maar dat moet geen algemene regel worden. Anders versterkt het alleen maar de Europeanisering. Dat is geen goede ontwikkeling.”

Hoe ziet de gewenste economie in 2040 eruit?
“Het wordt een grote uitdaging om de concurrentie met andere regio’s in de wereld aan te gaan. Denk aan China, India, Brazilië en Rusland. In Europa bestaat nog het beeld dat daar alleen maar goedkope imitatieproducten vandaan komen. Maar alleen al in India studeren 50 miljoen studenten aan een universiteit. In toenemende mate ontwikkelen ze nieuwe innovatieve producten. Daar zullen wij de strijd mee aan moeten gaan. Nederland zal dus fors moeten investeren in onderwijs en innovatie. Verder zijn er grote uitdagingen om de kosten in de zorg in de hand te houden, het pensioenstelsel betaalbaar te houden en economische groei te combineren met duurzame ontwikkeling. Tenslotte hoop ik van ganser harte dat we dat kunnen doen op een gezinsvriende - lijke manier zodat we niet zoals in Zweden de kinderen fulltime uitbesteden aan professionele krachten.”

Wat vindt u van de voorstellen van de ambtelijke werkgroep Innovatie en toegepast onderzoek?
“Daar zitten veel goede voorstellen bij. Het is echt cruciaal om veel meer in te zetten op innovatie en toegepast onderzoek. Anders lopen we het risico een achterstandsregio te worden in de wereld.”

Wat vindt u van de voorstellen die in de verkiezingsprogramma’s van andere partijen te vinden zijn rondom dit thema? “Je ziet wel dat er langzamerhand wat meer aandacht voor komt, maar nog te weinig naar mijn smaak. De SGP heeft momenteel van alle partijen het grootste bedrag aan investeringen gereserveerd in het verkiezingsprogramma, zelfs meer dan D66. Dat lijkt mooi, maar geeft ook aan dat andere partijen te weinig doen op dit thema.”

Wat is uw visie op het belasting- en toeslagenstelsel?
“Volgens mij moeten we toe naar een totaal ander belastingstelsel waarbij veel minder geld rondgepompt wordt. Ons huidige stelsel is ingewikkeld en heeft hoge marginale tarieven. Dat remt de economische ontwikkeling omdat investeringen in kennis en innovatie voor individuen en bedrijven relatief weinig opleveren. Een complete herziening richting een sociale vlaktaks kan vier problemen oplossen. In de eerste plaats kunnen door aftrekposten te schrappen tarieven naar beneden, waardoor investeringen en economische groei gestimuleerd worden. In de tweede plaats kan hierdoor de overdrachtsbelasting verdwijnen, waardoor de mobiliteit op de woningmarkt toeneemt. Dat is goed vanuit milieuoogpunt en voor de bereikbaarheid omdat meer mensen dichter bij hun werk gaan wonen. In de derde plaats kan een deel van de hypotheekrenteaftrek hierdoor verdwijnen omdat het verlies aan aftrek gecompenseerd wordt door de lagere tarieven. Dit leidt tot beter betaalbare woningen voor starters. Tenslotte kan hierdoor de huidige onrechtvaardige ongelijkheid in belastingheffing tussen een- en tweeverdieners verdwijnen. Terwijl eenverdieners met eenzelfde totaalinkomen nu tot 80% meer belasting betalen dan tweeverdieners, is belastingheffing gelijk bij een sociale vlaktaks. Overigens is dit een complexe operatie waarbij je goed moet kijken naar effecten op koopkracht en op de huizenmarkt. Daarom pleiten wij ervoor om de komende jaren te benutten om dit goed uit te zoeken. Als blijkt dat het kan, dan zou het in de volgende kabinetsperiode ingevoerd kunnen worden.”

Wat vindt u van de voorstellen die andere politieke partijen op dit vlak doen?
“In feite teleurstellend. Een aantal partijen (VVD, CDA) doen niets terwijl linkse partijen beperking van de hypotheekrenteaftrek gebruiken als bezuiniging. Dat vind ik een onrechtvaardige maatregel. Beperking van de aftrek zonder compensatie via tarieven is feitelijk een belastingverhoging. De financiële problematiek van de overheid afwentelen op de nek van de huizenbezitter lijkt me geen goed plan.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen