Islam: boosdoener of bondgenoot?

Bij zijn afscheid als hoogleraar in Delft heeft prof. E. Schuurman gepleit voor een culturele dialoog tussen christelijke en islamitische wetenschappers. Doel is om samen een nieuw ‘cultureel paradigma’ te scheppen dat de beheersing van de samenleving door de ongebreidelde techniek en uitbuiting van de aarde een halt moet toeroepen. Hij beroept zich op islamitische geleerden die hoog opgeven van de schepping en de wereld als een zorgvuldig te beheren ‘tuin’ beschouwen (in plaats van een ‘fabriek’). Christenen en moslims hebben elkaar nodig voor het bereiken van een vreedzame samenleving en een goed beheerde schepping, zo luidden de reacties op zijn oratie in een recent verschenen bundel.1 Hij is niet de enige die dit roept. De Gülenbeweging, geleid door de Turkse islamgeleerde Fethullah Gülen, vindt dat de islam en het Westen elkaar goed kunnen aanvullen. Middelen die hij bepleit zijn dialoog en onderwijs. Deze beweging keert zich tegen het radicale islamisme en verdedigt universele waarden, zoals vrijheid van godsdienst, mensenrechten en democratie. Moslims moeten zich ontwikkelen tot voorbeeldige moslims, die liefde en tolerantie uitstralen. Gülen probeert de islam van binnenuit te vernieuwen en een boodschap van verzoening uit te dragen in een tijd van botsing der beschavingen.2

Verlichting
De bekende Ayaan Hirsi Ali, bekend critica van de politieke islam, heeft in haar laatste boek Nomade3 echter weinig verwachting van deze dialoog. Ze schetst in schrille kleuren hoe de islam in de moderne wereld een steeds fundamentalistischer stempel krijgt. Dat blijkt uit toenemende gevallen van eerwraak en vrouwenbesnijdenis, het ontstaan van oncontroleerbare getto’s in westerse steden, en wereldwijd de vreselijke situatie van moslimvrouwen (jong uithuwelijken, misbruik door – polygame! – mannen, opsluiting van vrouwen binnenshuis). Zij beschrijft hoe zij op jonge leeftijd gedrild werd op Koranscholen, daarbij bedreigd met hellestraffen door een strenge en hardvochtige Allah. Jonge kinderen worden gehersenspoeld door een continue overgave aan de islam en pas later in hun leven komt het verzoek om moslimterrorist te worden. Ze zijn daarvoor dan innerlijk klaar... Hirsi Ali bepleit hervorming en verlichting van de islam, onder meer langs de weg van kritiek op de onfeilbaarheid van de Koran. Want daar liggen volgens haar de problemen als het gaat om mensonterende teksten. Zij zoekt voor het eerst een bondgenootschap met de kerken, die volgens haar ook door de Verlichting zijn gegaan. Nu is de Verlichting desastreus voor de kerken geweest, zo is tegen Hirsi Ali in te brengen, wel opende deze periode de ogen voor het belang van mensenrechten, vrijheid en democratie. Islam en het Westen verdragen zich volgens Hirsi Ali niet met elkaar als twee totaal verschillende waardesystemen. De kerken hebben gefaald door niet te waarschuwen tegen de enorme golf ‘bekeringen’ van traditionele moslims tot het fundamentalisme. “De reden daarvoor lijkt inmiddels duidelijk: het Vaticaan en de protestantse kerken van Noord-Europa vertrouwden er in al hun naïviteit op dat een interreligieuze ‘dialoog’ de islam op magische wijze in de schoot van de westerse beschaving zou brengen. Dat is niet gebeurd, en het zal ook niet gebeuren.”

Spannende tijden
Met de opkomst van de PVV en het debat over de toenemende islamisering (waar Wilders, volgens Van der Vlies, een punt heeft), verdient de oproep van Hirsi Ali een duidelijk antwoord. Cees Rentier van de stichting Evangelie & Moslims verwierp de oproep van Hirsi Ali omdat zij de kerk wil gebruiken voor haar liberale jihad. De kerk heeft Hirsi Ali niet nodig. Dat zal waar zijn, maar toch laat Hirsi Ali zien dat de kerk een rol kan spelen voor de vele moslims die met de islam willen breken en een geestelijk tehuis zoeken. Wat Hirsi Ali ook duidelijk laat zien, is dat de dialoog met de islam problematischer is dan zij lijkt. Mooie woorden van moslimgeleerden over de techniek en de wereld als schepping, zoals Schuurman laat zien, zijn niet los verkrijgbaar van de religie die daarachter steekt. En het conflict met het waardesysteem dat de islam met zich mee brengt, zal alleen maar groter worden, zoals recent bleek uit een onthullende studie van Christopher Caldwell over de islamitische revolutie in Europa, met als veelzeggende ondertitel ‘Hoe de islam ons voorgoed veranderde’. 4 Hij laat overtuigend zien dat het Westen nog steeds niet kan omgaan met religie in het publieke domein. Dat Hirsi Ali een aanmoedigingsprijs van SGP-jongeren ontving, is intrigerend. Zij riep SGP-jongeren op om ook hun bijdrage te leveren aan de verbetering van de positie van de vrouw. Het worden nog eens spannende tijden als deze jongeren zich niet alleen inzetten voor moslimvrouwen maar ook voor de politieke rechten van hun eigen SGP-vrouwen.


Noten
1 Zie zijn rede en bijdragen van christenen en moslims op zijn oratie in: Henk Jochemsen & Jan van der Stoep (eds.), Different Cultures, One World; uitg. Dutch University Press, Amsterdam 2010.

2 Zie Gürkan Celik & Pim Valkenberg (red.), Fethullah Gülen & de vrijwilligersbeweging; uitg. Damon, Budel 2010.

3 Ayaan Hirsi Ali, Nomade; uitg. Atlas, Amsterdam 2010.

4 Christopher Caldwell, De Europese revolutie. Hoe de islam ons voorgoed veranderde; uitg. Ambo, Amsterdam 2009.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen