Lokaal Gezondheidsbeleid

Gemeenten hebben geen directe verantwoordelijkheid als het gaat om de gezondheidszorg. Dat ligt veel meer op het bordje van onder andere het rijk, ziektekostenverzekeraars en ziekenhuizen. Wel hebben de gemeenten, samen met het rijk, een taak in het zorg dragen voor de volksgezondheid. Dat is zelfs wettelijk vastgelegd in de Wet Publieke Gezondheid (2008). Deze wet verlangt dat elke gemeente iedere vier jaar een Nota Lokaal Gezondheidsbeleid vaststelt. Eigenlijk is gezondheidsbeleid meer dan gezondheidszorgbeleid. Globaal gaat het om preventie én zorg. Gezondheidswinst is bereikbaar door in te grijpen op zaken die van invloed zijn op gezondheid en ziekte. Gemeentelijk beleid kan invloed uitoefenen op gezondheid door het bevorderen van een gezonde leefomgeving, gezond gedrag en een goed zorgaanbod.

Gezondheid in brede zin betekent volgens de World Health Organization (WHO) een toestand van lichamelijk, sociaal en psychisch welbevinden. Gezondheid is meer dan afwezigheid van ziekte of gebreken. Het is vooral een positief begrip: gezondheid is een voorwaarde voor maatschappelijk functioneren.
Om gezondheid beleidsmatig positief te beïnvloeden wordt vaak het model van Lalonde gebruikt. In dit model staan vier factoren van gezondheid centraal: biologische factoren, leefstijl, zorg (voorzieningen) en omgeving (fysieke en sociale). Als gemeente kun je geen invloed uitoefenen op biologische factoren.
Dat is een vast gegeven. Maar wel kan de gemeente invloed uit proberen te oefenen op leefstijl, leefomgeving en voorzieningen.

Eigen verantwoordelijkheid
Naar de opvatting van de SGP zijn mensen natuurlijk in de eerste plaats zelf verantwoordelijk voor het eigen gedrag en daarmee ook voor hoe gezond of ongezond men leeft. Als je stug blijft doorroken, menig glas alcohol te frequent achter over slaat en veel te weinig beweegt, hoef je niet verbaasd te zijn als je bloedvaten dichtgeslibd raken en je plotseling met pijn op de borst, gillende sirenes en blauw zwaailicht naar het hospitaal getransporteerd moet worden. Om maar iets te noemen. Dat is toch echt je eigen verantwoordelijkheid. Toch ziet ook de SGP een taak voor de overheid om mensen op hun verantwoordelijkheid aan te spreken en hen te stimuleren om een gezonde keuze te maken.

Het is misschien niet zo bekend, maar de uitvinding van de koelkast heeft wellicht veel meer bijgedragen aan de vermindering van hart- en vaatziekten dan allerlei behandelingen. Immers, om voeding wat langer te kunnen bewaren werd het eten vaak gepekeld met zout. Maar zout is eigenlijk gif voor het hartvaatstelsel. Door de koelkast was het pekelen niet meer nodig, aten mensen vanzelf minder zout en werd het hartvaatstelsel minder belast. Kortom, het zijn lang niet altijd de acties van de gezondheidszorg die een belangrijke gezondheidswinst kunnen veroorzaken. Dat geldt ook voor een lokaal gezondheidsbeleid. Veel gezondheidsproblemen horen niet alleen bij volksgezondheid.
Gezondheid is een facet van allerlei andere beleidsterreinen. In het verleden is veel gezondheidswinst behaald door betere huisvesting, scholing, arbeidsomstandigheden, sociale zekerheid en verkeersveiligheid. Door als gemeente verschillende beleidsterreinen met elkaar te verbinden kunnen een aantal hardnekkige en complexe gezondheidsproblemen aangepakt worden. Het lokaal gezondheidsbeleid dient dus vooral een integraal beleid te zijn met regie/sturing vanuit het volksgezondheidsbelang.

Voorbeelden
Een goed voorbeeld is meer bewegen. Voldoende bewegen draagt bij aan vermindering van ziekte en sterfte. Nu worden SGP’ers niet direct geassocieerd met een uitbundige deelname aan allerlei sportieve competities. Toch kan meer bewegen goed gepromoot worden door een SGP-raadslid. Niet alleen via het stimuleren van verantwoord sporten, maar juist ook door bewegen veel meer te integreren in het dagelijkse leven. Maak de openbare ruimte aantrekkelijk om er gezellig in te wandelen. Bevorder de aanleg van wandelpaden in recreatieve natuurgebieden. Spring vaker op de fiets naar je werk. Zorg als gemeenteraad voor goede fietspaden en -verbindingen. Bepleit voor kinderen een goede spreiding van speelplaatsen en voor jongeren sportveldjes en bijvoorbeeld skatevoorzieningen. Je ziet hierbij dat een beleidsterrein als ruimtelijke ordening een belangrijke bijdrage kan leveren aan het meer bewegen door met name de fysieke omgeving aan te passen.

Ook de continuïteit van de huisartsenzorg kan een aandachtspunt zijn in een Lokaal Gezondheidsbeleid. Wanneer in een gemeente meerdere huisartsen in een korte periode wegens hun leeftijd gaan stoppen kan er een tekort aan huisartsenzorg ontstaan. Primair is dat natuurlijk een zaak van de huisartsen zelf. Maar meedenken met deze huisartsen om de continuïteit van hun zorg te waarborgen ten behoeve van je burgers is wel raadzaam. Meestal hebben de oudere huisartsen hun praktijk aan huis. Als ze echter stoppen, blijven ze vaak in hun eigen huis wonen en verdwijnt de praktijk als werkruimte voor een nieuwe, jonge arts. Bovendien werkt de jongere generatie huisartsen meer parttime en graag ook samen in een gemeenschappelijke praktijk. Als gemeente kun je hier een faciliterende rol spelen door in bestemmingsplannen bijvoorbeeld een HOED (huisartsenonder- een-dak) mee te nemen of een breder opgezet gezondheidscentrum. Ook hier heeft ruimtelijke ordening een belangrijke rol in het gezondheidsbeleid door het zorgaanbod in stand te houden.

Rol van kerken
Ook kan de gemeente proberen om de sociale omgeving te mobiliseren. Met de vergrijzing en de ontwikkelingen dat ouderen steeds langer zelfstandig blijven wonen, neemt ook de omvang van eenzaamheid bij ouderen toe.
Voor eenzame ouderen is de drempel hoog om gebruik te maken van het bestaande aanbod. Zij hebben vaak een klein sociaal netwerk om op terug te kunnen vallen voor hulp als ze dat nodig hebben. Dat betekent dat ze eerder professionele hulp zullen vragen.
Naast een groter beroep op ondersteuning en zorg, leidt eenzaamheid ook tot slechtere kwaliteit van leven en gezondheidsproblemen als stress, hoofdpijn, slaapstoornissen, maagstoornissen en spierspanningen. De gemeente kan door middel van voorlichting stimuleren dat de sociale omgeving eenzaamheidsituaties signaleert en weet waar ze dit moeten melden. De Stichting Welzijn Ouderen kan vrijwilligers toerusten, signalerende en activerende huisbezoeken houden en programma’s ontwikkelen om de participatie te bevorderen. Ook de programma’s om meer te bewegen kunnen juist eenzame en vaak ook depressieve ouderen aangeboden worden. Zeker ook kerken kunnen in signalering, aanleveren van buddy’s voor eenzame bejaarden en inloopactiviteiten in de wijk een belangrijke rol spelen.
Ambtsdragers komen nogal eens achter de voordeur en kunnen daar het nodige signaleren. De burgerlijke gemeente doet er wijs aan om hier ook gebruik van te maken.

Preventie is een belangrijk facet in het gemeentelijk beleid. Voorkomen is immers nog steeds beter dan genezen. Allereerst om te voorkomen dat mensen door een ongezonde leefstijl of leefomgeving ziek worden en gebukt gaan onder een ziektelast en soms ook belastende behandelingen. Maar ook om de curatieve sector minder met zieken te belasten met bijgaande kosten. Ook dat is een maatschappelijk belang. Voor de gemeente is het trouwens een wettelijke plicht (WPG, art. 2) om afstemming tussen preventie (gemeente cq GGD) en curatie (huisartsen) te bevorderen. Goede aansluiting en afstemming levert een betere efficiency op en voorkomt dat mensen tussen wal en schip vallen.

Belangrijk instrument
Voor SGP-raadsleden is de Nota Lokaal Gezondheidsbeleid een belangrijk instrument. Van belang is dat zij goed geïnformeerd zijn over de gezondheidssituatie in hun eigen gemeente. De GGD voert periodiek peilingen uit om te onderzoeken hoe de gezondheid is en beleefd wordt. Aan de hand van dergelijke informatie kan de raad prioriteiten stellen welke zaken in welke urgentie aangepakt moet worden. Zaak is om dit goed te monitoren en zo nodig bij te stellen bij de periodieke evaluaties.

Gemeenten hebben geen directe verantwoordelijkheid voor de gezondheidszorg. Maar met een integrale opzet van een Lokaal Gezondheidsbeleid kan de gemeente bijdragen aan het voorkomen van of vroegtijdig ingrijpen bij ziekmakende omstandigheden of leefstijl. Daar heeft de burger zelf baat bij en het vermindert de behoefte aan de gezondheidszorg zelf.

Drs. W.J. van Duijn, SGP-raadslid Katwijk en verpleeghuisarts

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen