Iets over Walen en Hugenoten (i)

Toen in het laatste kwart van de 16de eeuw onze voorouders zich vrijmaakten van de Spaanse overheersing, kon de Nederlandse Hervormde (Gereformeerde) Kerk openlijk een organisatie gaan opzetten. Kerkleer en -orde waren uit Frankrijk gekomen via de broeders uit de Zuidelijke Nederlanden. Naast de Nederlandstalige kerkgemeenten ontstonden, uiteraard in een geringer aantal, Franstalige Waalse kerken. De leden ervan waren vluchtelingen om het geloof uit België, waar de Spanjaarden zich konden handhaven en hun macht uitbreiden, vooral na de val van Antwerpen (1585). In de eerste eeuw van haar bestaan ontstonden er een 40tal Waalse Hervormde Gemeenten, maar door natuurlijke aanpassing aan het Noord-nederlandse milieu liep dit aantal terug tot 26. Deze numerieke achteruitgang zou zich hebben voortgezet, als een grote stroom protestantse vluchtelingen uit Frankrijk - de Hugenoten - het Waalse element niet krachtig was komen versterken.

Zoals men weet had de Franse koning Hendrik IV, die om politieke redenen r.k. was" geworden, zijn vroegere geloofsgenoten uitgebreide rechten en vrijheden verleend bij het „eeuwig en onherroepelijk" Edict van Nantes (1598). Maar van het begin af beschouwden de r.k. deze wet niet als een definitieve gelijkstelling van Roomsen en Protestanten, doch als een tijdelijke maatregel om de periode der godsdienstoorlogen af te sluiten. Speciaal de hogere geestelijken drongen er bij de achtereenvolgende vorsten op aan, om rechten en vrijheden zodanig te beperken dat het Edict waardeloos werd en kon worden ingetrokken. Om een indruk te geven van het klimaat waarin onze Franse geloofsbroeders moesten leven, vermelden wij een uitspraak van de bisschop van Noyon - tussen haakjes de geboorteplaats van Calvijn - welke bisschop in 1635 tot koning Lodewijk XIII zei, dat godsdienstvrijheid de „meest geëigende ramp" was om Gods toorn op te wekken.

De Hugenoten (de naam zou geen verbastering zijn van „Eidgenossen", maar herinneren aan een boze, nachtelijke zwerfgeest in de buurt van Tours: Hugon) leefden nog vrij dragelijk onder Lodewijk XIII. Zijn opvolger Lodewijk XIV, een alleenheerser die geen dissidenten duldde, zou 300 decreten 'tekenen om het Edict van 1598 krachteloos te maken: Protestantse kerkgebouwen en scholen werden gesloten, tal van ambten en beroepen verboden. Nieuwe bekeerlingen kregen beloningen: geld, ambten, uitstel van betalingen. Vanaf 1665 verlieten steeds meer Hugenoten hun onverdraagzame land. De vervolgingen werden erger. Pastoors lieten door parochianen bijeenkomsten van Protestanten uiteen slaan. Kinderen, die r.k. geworden waren, ontnam men aan hun ouders. Soldaten werden ingekwartierd, uitsluitend bij Protestanten, die zij door ruw optreden r.k. moesten maken. Door allerlei dwangmaatregelen kwamen er 40.000 „bekeerlingen" Steeds meer Protestanten vluchtten op gevaar af bij de grenzen - straffeloos - bestolen te worden.

In 1685 viel de slag: het „eeuwig en onherroepelijk" Edict van Nantes werd ingetrokken, omdat er geen „aanhangers van de z.g. hervormde godsdienst" - dit was de officiële benaming - meer zouden zijn. Predikanten moesten Frankrijk binnen 14 dagen verlaten. De andere gelovigen moesten blijven en mochten aan generlei niet-r.k. godsdienstige bijeenkomsten deelnemen. Galg, galeien, gevangenis of klooster wachtten de overtreders. Toch zijn er 70.000 régugiés naar ons land gekomen op 'n totaal van misschien meer dan 300.000 vluchtelingen. Het aantal Waalse gemeenten steeg tot boven de 60. Thans zijn er nog 16. Deze gemeenten - contactpunten met het Franstalige Protestantisme en met de Waldenzen - vormen de 54ste classis van de Nederlandse Hervormde Kerk.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen