Kwajongen: Selderhuis of Calvijn?

Met veel waardering heb ik de bespreking gelezen, die dr. C. R. van den Berg aan mijn boek ´Calvijn, een mens´ heeft gewijd. Die waardering betreft niet alleen de positieve woorden, maar ook de kritiek. Daarmee kom ik als schrijver namelijk verder en bovendien geeft kritiek ook blijk dat het boek serieus wordt genomen. Ik heb geprobeerd voor een breed publiek te schrijven en daarbij heb ik een stijl gekozen die hier tot een glimlach en daar tot fronsende wenkbrauwen aanleiding kan geven. Van den Berg spreekt in verband met dit laatste van ´kwajongens bravoure´ en dat gaf mij zowel een jeugdig gevoel als het besef dat het af en toe iets voorzichtiger had gekund. Misschien heb ik teveel gedacht aan lezers van buiten eigen kring. Meer kritiek heeft Van den Berg op een zin als `Het lijkt wel alsof God een spelletje met ons speelt en in feite is ons leven ook niet meer dan een speelbal´. Hij vindt dat ik de lezer daar onbedoeld mee kan kwetsen en dat het afbreuk doet aan de kwaliteit van mijn boek. Ik kan mij die gevoelens voorstellen want die had ik zelf bij het eerste lezen ook. Punt is namelijk dat dit niet mijn woorden zijn, maar die van Calvijn zelf! Van den Berg vindt mijn bronvermeldingen niet zo fraai en ze wekken bij hem herinneringen op aan de scheikundeles. Dat begrijp ik. Ik koos voor de verwijzing naar CO ( Corpus Reformatoren, de verzamelde werken van Calvijn) om te voorkomen dat ik steeds uitvoerig moest verwijzen naar data, geadresseerden of commentaren en preken. Dat immers zou de leesbaarheid niet bevorderd hebben. Maar ik moest wel steeds naar de bron verwijzen om duidelijk te maken dat wat ik schreef terug gaat op Calvijn zelf. Daarom staat bij de door Van de Berg genoemde zin ook: CO 32, 66. Dat is een verwijzing naar Calvijns commentaar op Psalm 102:13, waar Calvijn zegt dat ons leven niet meer dan een speelbal is. En bij Psalm 119:44 zegt hij dat ´God ons allerlei valstrikken zet, kuilen graaft en blokkades op onze weg legt om ons tenslotte bij de afgrond te laten uit komen.´ Ik zou nog meer voorbeelden van dit soort spraakgebruik kunnen noemen. Nu, omdat ik dus zelf ook opkeek van deze woorden van Calvijn, heb ik duidelijk naar de reformator als bron verwezen. Dat Van den Berg denkt dat ik de bron ben, neem ik hem niet kwalijk, want dit soort taalgebruik verwachten we misschien van mensen van nu, misschien ook van Luther, maar zeker niet van Calvijn. Het is echter anders. Calvijn kan in zijn commentaren, preken en brieven over de HERE God spreken op een volstrekt onverwachte wijze, en ook op een wat andere wijze dan in zijn Institutie. Daarom zal Calvijn menig mens vandaag aanspreken, juist als hij de dingen zegt op een manier die niet past bij het bestaande beeld van hem.

Het is dus Calvijn die kwetsend kan overkomen. Bij mij ligt dan de verantwoordelijkheid of ik dit wel of niet noem, maar om een eerlijk beeld van Calvijn te geven, heb ik het dus wel gedaan. Zelf ben ik echter niet gewend om zo over de HERE en Zijn handelen te spreken en ik wil mij dat ook niet aanwennen. Daarom ben ik dankbaar voor elk broederlijk vermanend woord in deze.

H.J. Selderhuis


Een korte reactie van de recensent:
Ook van mijn zijde nog een toelichting. Prof. dr. H.J. Selderhuis zegt in de bovenstaande reactie gebruik te hebben gemaakt van een aantal citaten uit het werk van Calvijn. Hij wil de reformator recht doen. Dat neem ik graag van hem aan. Ik vermoed evenwel dat Calvijns “toonzetting” anders is dan Selderhuis’ boek suggereert en citeer nogmaals: “Ouderlingen mogen alleen bij de deur naar het heil staan om die open en dicht te doen, en diakenen zijn slechts zaklopers en geldkoeriers”. Maar deze vertaling roept - veronderstel ik - een gevoelswaarde op die Calvijn niet aan het ambt toekent! Voor Calvijn was het God, Die heerst als Opperheer, Koning of Rechter (bijv. Psalm 97). Een politicus van een christelijke partij zal hem daarin bijvallen. Als wij Zijn “oppermacht” willen aanduiden met bijv. “Hij is de President”, dan is er daar qua betekenis niets op tegen. Wie dat in het Engels vertaalt - God for President - moet zich realiseren dat de uitdrukking semantisch anders wordt, een andere gevoelswaarde krijgt. Zo denk je bij “God for President” aan leuzen als “Obama for president”. Ik heb de door Selderhuis genoemde Latijnse bron (CO) niet kunnen bestuderen, maar zo zal er in de “grondtekst” zeker gestaan hebben dat er slechts een de “baas” kan zijn: dat is Christus. Ook bij “een spelletje spelen”, “de speelbal zijn” enz. heeft Calvijn natuurlijk vergelijkbare uitdrukkingen geschreven. Wie de Latijnse tekst echter in hedendaags Nederlands weergeeft, dient te beseffen dat een vlotte vertaling ongewild een andere, humoristische (?) gevoelswaarde kan krijgen. En de lezer denkt: ”Is dit nu Calvijn, die zo streng tegen dobbelen, kansspelen e.d. ageerde?” Indien er zoiets letterlijk staat, dan mag de vertaler daar zijn publiek op wijzen: sic! Dit staat er echt, beste lezer! Dus: vertalen blijft een moeilijk werk dat nauwkeurigheid vergt, zeker als een citaat uit de context wordt gelicht. Dat hebben de auteur en de recensent weer eens goed overwogen. Want ook zij blijven (met een knipoog, gezien de titel van dit mooie boek van dr. Selderhuis) maar mensen.

C.R. van den Berg

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen