Vorming, geen africhting

Van Dijk kwam tegenover de liberalen nadrukkelijk op voor het recht van de christelijke school. Tegenover de onderwijspolitiek van het kabinet Kuyper pleitte hij voor verdieping van het onderwijs. Kuyper wilde er alles aan doen om te voorkomen dat het christelijk onderwijs inhoudelijk achter zou raken bij het openbaar onderwijs. Een uitvoerige, brede academische vorming van de Studenten moest dat voorkomen. De docent moest daarbij volgens Kuyper zoveel mogelijk kennis overdragen. De student diende dat te bestuderen en zich eigen te maken. Van Dijk verzette zich hiertegen. Hij vond dit een oppervlakkige invulling van het onderwijs en pleitte voor wezenlijke verdieping. Tegenover die veelheid aan kennis stelde hij dat het beter is om een beperkt aantal essentiële en diepe kernen van kennis en weten aan de orde te stellen. Die kunnen dan werkelijk wortelen in de ziel van de student.

De discussie over wat leren is, over hoe we kennis kunnen overdragen, over hoe we jonge mensen vormen, wordt ook vandaag de dag gevoerd. De eenzijdige nadruk op kennisoverdracht kom je in onze tijd niet zo meer tegen, maar nog steeds is er soms een platte, instrumentele kijk op leren. Kennis overdragen, vaardigheden oefenen: het kind wordt zomaar tot een leeg vat waarin de opvoeder het een en ander stopt. De ideeën van Van Dijk herinneren ons eraan dat het in opvoeding en onderwijs vooral gaat om vorming van de menselijke geest. Dat heeft alles te maken met een christelijke visie op onderwijs. Daarbij gaat het immers niet alleen om de breedte van wat aan de orde komt in de klas, maar ook om de diepte. To teach is to touch a heart - daarin speelt de hele persoonlijkheid van de leraar mee en de hele persoonlijkheid van de leerling.

Pedagogische Wijding

In de inleiding van Vota Academica legt Isaac van Dijk meteen zijn kaarten op tafel. De context waar hij over schrijft, is die van de academische vorming aan de , universiteit. De strekking van zijn tekst is echter ook toepasbaar op alle andere vormen van onderwijs. Lees de tekst dus met het oog op de vorming waar leraren overal in het onderwijs aan werken.

‘Men vraagt misschien: wat verstaat u onder academische vorming? (…) Het kan, allereerst, verduidelijkt worden door tegenstelling. Tegenover academische vorming staat lijnrecht: africhting. Niemand kan het helpen dat dit woord ons brengt in de buurt van maneges en dergelijke inrichtingen. Wij zouden deze vergelijking kunnen opstellen academische vorming staat tot africhting als universiteit staat tot manege. Het doet pijn deze dingen zo direct, zo dicht in elkaars buurt te brengen. Africhten, dit woord moest nooit, noch actief, noch passief, over een mens gezegd kunnen worden. Een mens, die afgericht wordt, een mens, die anderen africht…

Dit zijn dus mensen, die, vergun mij de uitdrukking, kennis apporteren of laten apporteren. Een mens die zichzelf africht… Want ook dit is niet te ontgaan: africhting, die ondergaan wordt, is immers niet goed mogelijk zonder meewerkende zelf-africhting. Dit zijn voorwaar gedachten, die zeer smadelijk zijn; gedachten, die het beeld van God in de mens te na komen! Zelf-africhting is wel het smadelijkst van alles. Hier is kennis die een mens zichzelf achterna draagt, zonder zichzelf in te holen. Of, om in het gebruikte beeld te blijven, hier is kennis, die een onsterfelijk mens apporteert aan zichzelf! Zou zo iets werkelijk gebeuren onder den blauwen hemel? Zou het waar, wezenlijk waar zijn dat er mensen, ik bedoel docenten zijn, die jonge mensen africhten, die op de een of andere manier hen noodzaken zichzelf af te richten? Zou het werkelijk waar zijn dat er examens zijn, waarbij de over een of meer jaren meegedeelde stof gaaf of verhaspeld, maar altijd braaf “geapporteerd” wordt door niet weinigen van hen, die luisteren naar de naam van examinandi? Hier is wel grote ellende.’

Is. Van Dijk, Vota Academica, in: GG, II, 15-126.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen