DS. PAUL RABAUT

Als voortzetter en voltooier van de organistie van het kerkelijk herstelwerk na de Herroeping van het Edict van Nantes (17 okt. 1685) door Antoine Court (1696- 1760) - zie: P.N. van augustus '83 - is Paul Rabaut de invloedrijkste predikant van de Hugenoten in de achttiende eeuw geworden. Op hem en zijn ambtsbroeders zijn de woorden van de apostel Paulus toepasselijk: Het schijnt mij toe, dat God ons, apostelen, de laatste plaats heeft aangewezen als ten dode gedoemden (veroordeelden). Wij zijn dwaas om Christus' wil. (1 Cor. 4 : 9 en 10).

Naar de wereld gesproken waren 'woestijnpredikers' als Rabaut dat ook. Zonder vaste inkomsten of woonplaats, waren deze geestelijke verzetsstrijders, voortdurend blootgesteld aan verraad door rooms katholieken een weerloze prooi voor de overal speurende soldaten van de koning. Met de dood aan de galg voor ogen, verkondigen zij op eenzame en woeste plaatsen - Au désert (in de woestijn) - het Evangelie van Jezus Christus. Soms hadden zij duizenden toehoorders, maar als de vervolgingen hevig woedden enkele tientallen.

Paul Rabaut was een dwaas om Christus' wil. In plaats van zijn vader te helpen in diens lakenhandel begeleidt hij als vijftienjarige knaap, de in de Cevennen rondtrekkende woestijnpredikers. Een jaar later wordt hij leerling-prediker. Hij kon weten welk een levensgevaarlijke roeping hij volgde. In 1724 liet het episcopaat, door de jonge koning Lodewijk XV, de strafmaatregelen van Lodewijk XIV tegen de protestanten samenvatten en verscherpen: de predikers wachtte de galg; hun toehoorders riskeerden gevangenis- of galeistraffen.

Waarom had Rabaut de taak van woestijnprediker op zich genomen? Hij zou het in 1746 uitleggen aan de intendant (hoge bestuursambtenaar) Denain: 'Ik heb gemeend het beste te doen waartoe ik in staat was, door predikant te worden. Wat zou er van de protestanten in Frankrijk geworden zijn, indien zij wetende dat deelneming aan de r.k. godsdienst hun in geweten verboden is, verstoken van eigen godsdienstoefeningen, beroofd van de boeken die zij tot hun onderwijzing behoeven, het ook nog zonder predikanten hadden moeten stellen? Zij zouden vervallen zijn tot dweepzucht of tot onverschilligheid'. (Félice: Histoire des protestants de France).

Doch al was Rabauts ijver voor het protestantisme groot, niet alzo zijn theologische kennis. Daarom vertrok hij in 1740, reeds gehuwd zijnde met Madeleine Gaydans naar Lausanne waar Antoine Court een seminarium had gesticht om jongelieden die de Franse kerken 'onder het Kruis' wilden dienen, een spoedopleiding te kunnen geven. Toen hij achttien maanden later bevestigd was als predikant, keerde hij naar Nîmes terug. Hij zou deze kerkgemeente en haar wijde omgeving dienen, tot zijn emeritaat in 1785.

Met onregelmatige tussenpozen golfde de vervolging over het protestantse volksdeel. Rabaut bleef gespaard, maar zijn ambtsbroeders Ranc, Désubas en Rochette eindigden hun leven aan de galg. Vele jaren leefde Rabaut gescheiden van zijn vrouw. Hun zoons had hij voor een opleiding naar Zwitserland gezonden. Onder alle omstandigheden bleef de woestijnprediker trouw aan zijn roeping. Hij onderwees, preekte, doopte en zegende huwelijken in. Uiteraard waren deze niet rechtsgeldig voor de burgerlijke overheid.

Naarmate de achttiende eeuw verstreek, wonnen onder Engelse invloed verlichte denkbeelden veld. Er ontstond praktisch een zekere verdraagzaamheid. De zware deuren van de gevangenistoren in Aigues- Mortes gingen open voor Marie Durand en haar gezellinnen. Marie had met 38 jaar kerkerstraf moeten boeten, omdat zij haar huwelijk had laten inzegenen door haar broer Pierre. Als predikant werd deze in 1732 opgehangen. De laatste 2 galeislaven om het geloof kwamen in 1775 vrij. De ergste vervolgingen hielden op en sinds 1763 kon Rabaut definitief in Nîmes gaan wonen, In 1785 vroeg hij emeritaat aan. Zijn zoon Rabaut Saint-Etienne (schuilnaam uit de tijd der vervolgingen) werd zijn opvolger.

In 1787 kwam er enige verbetering in de positie van de Franse protestanten. Een in 1755 door Ds. Rabaut Sr. ondernomen poging, om aan de, ten overstaan van een predikant gesloten, huwelijken van protestanten wettelijke geldigheid te geven, was mislukt. In 1785 - honderd jaar na de Herroeping van het Edict van Nantes - nodigde de liberale edelman Lafayette, generaal uit de Amerikaanse Vrijheidsoorlog, Ds. Rabaut Jr. uit om naar Parijs te komen. Daar werd deze voorgesteld aan de magistraatspersoon Malesherbes. Na de ontmoeting liet genoemde jurist nasporingen doen in de staatsarchieven, over het ontstaan van de antiprotestantse wetgeving. Minister geworden bracht Malesherbes in 1787, niet zonder moeite, de dom-vrome koning Lodewijk XVI ertoe om het z.g. Tolerantie-edict te tekenen. Deze maatregel bracht de protestanten weliswaar geen vrijheid van godsdienst, maar gaf hun wel de mogelijkheid om hun huwelijken te laten registreren door een rechterlijke functionaris. In datzelfde jaar 1787 overleed Madeleine Gay dan. Zij was tijdens de vervolgingen een moedige echtgenote geweest en een trouwe protestantse gelovige.

Na 104 jaar buiten de wet gesteld te zijn geweest, herkregen de Franse protestanten in 1789 hun rechtmatige geloofsvrijheid en burgerrechten. Op 24 augustus 1789 - 217 jaar na de Bartholomeusnacht - stelde Ds. Rabaut Jr. die voor Nîmes was gekozen als lid van de Nationale Vergadering, deze eis aan zijn medegrondwetgevers: 'Ik vraag u voor de Franse protestanten en voor alle niet rooms katholieken in het koninkrijk, wat u voor uzelf vraagt, vrijheid en rechtsgelijkheid'. De rechtmatige eis van Ds. Rabaut Jr. werd verwoord in artikel X van de beroemde 'Verklaring van de Rechten van de Mens en de Staatsburger': Niemand zal lastig worden gevallen om zijn godsdienstige opvattingen, mits de uitingen daarvan de wettelijke orde niet verstoren'. Vijftien jaar later deed Napoleon Bonaparte deze uitspraak: 'Het gezag van de wetten eindigt waar dat van het geweten begint'. Of de grote man zich er ahijd aan gehouden heeft? Zijn levensavond bracht aan de oude woestijnprediker een schone beloning voor zijn trouw aan het protestantisme. Op 20 mei 1792 werd de voormalige dominicanerkapel van Nîmes ingewijd als hervormd kerkgebouw. Ds. Rabaut Jr. hield de feestpredikatie, terwijl zijn vader het liturgisch gedeelte verzorgde. Na afloop van de plechtige dienst herhaalde de oude predikant diep ontroerd de woorden van Simeon (Luc. 2 : 29/30): Nu laat gij Here, uw dienstknecht gaan in vrede, want mijn ogen hebben uw heil gezien.

Maar donkere wolken begonnen zich samen te pakken aan de politieke hemel. In september 1792 was Ds. Rabaut Jr. gekozen tot lid van de Nationale Conventie, welke hoge vergadering de republiek moest instellen. Uiteraard behoorde hij tot de gematigde vleugel van het Huis, die van de Girondijnen (naar het departement der Gironde, in Z.W. Frankrijk). Bij het uitspreken van het vonnis over de afgezette koning Lodewijk XVI, stemde Rabaut Jr. dan ook voor de verbanning. Na gebruik van militair geweld tegen de Girondijnse minderheid in de Nationale Conventie, gingen de Jacobijnen (ultraradicalen) onder leiding van de beruchte Robespierre, een bloedig schrikbewind (Terreur) voeren tegen de z.g. vijanden der republiek. (35- tot 40.000 doden). Sinds juni 1793 was Rabaut Jr. ondergedoken, maar zijn schuilplaats werd verraden. In december '93 werd hij geguillotineerd als 'vijand van de vrijheid'.

Kort voor de val en executie van Robespierre (juli 1794) zat de oude Ds. Rabaut enige tijd gevangen, omdat hij geweigerd had zijn geestelijke bediening op te geven. Hij stierf in september '94, 76 jaar oud. Zijn leven was dat van een 'dwaas om Christus' wil, maar ook een lichtend voorbeeld van protestantse geloofstrouw.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen